سمبوسه
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
سنبوسه یا سمبوسه[۵] (از ریشه فارسی سنبوسگ) یک خوراکی ایرانی است که از خمیر پهن‌شده درست می‌شود به همین دلیل نوعی پای محسوب می‌شود که میانش را با سیب‌زمینی، گوشت کوبیده، پیاز و ادویه پر کرده و در روغن برشته کرده باشند.[۶] از خوراکی‌های معروف ایرانی و بیشتر در جنوب ایران نظیر بوشهر، خوزستان، هرمزگان، و… پخت‌شده و از آنجا به سایر مناطق برده شده‌است. اصل این خوراک خراسانی است. که به هند رفت است.
سنبوسه در ایران به عنوان خوراکی -و نه وعده غذایی- مصرف می‌شود. سنبوسه امروزه تقریباً یک غذای جهانی است و در همه کشورها کم و بیش وجود دارد و در رستوران‌های ایرانی و لبنانی یا افغانی در کشورهای خارجی معمولاً وجود دارد. سنبوسه ابتدا در قدیم یک غذای اصلی در خراسان بوده‌است اما در خراسان سنبوسه را پس از آماده کردن و گذاشتن مواد (کوبیدهٔ نخود، پیاز، سبزیجات و گوشت خورد شده) و با تا کردن لایه‌های خمیر روی همدیگر و فشردن، آن را در آب جوش می‌انداختند و آشی درست می‌شد که به آن آش جوش پره یا آش لخشک می‌گفتند اما امروزه به‌جای پختن سنبوسه (جوش پره) در آب، آن را در روغن سرخ میکنند و این شیوه امروزه در بیشتر نقاط جهان رایج شده‌است. اما در جنوب خراسان هنوز هم سنبوسه آب‌پز به عنوان یک آش خوشمزه در روستاها رایج آست. همان‌طور که در تاریخ بیهقی آمده این غذا از دوران بسیار قدیم در خراسان رایج بوده‌است.[۷][۱۰]
بعضی از افراد از مخلوط سوسیس و پنیر پیتزا نیز برای تهیه سمبوسه استفاده میکنند
روش تهیه
[ویرایش]در طبخ سنبوسه از موادی چون گوشت چرخ‌کرده، سیب‌زمینی، گشنیز، جعفری، تره، پیاز، نان لواش، زردچوبه، فلفل سیاه، فلفل قرمز، نمک، پودر کاری و روغن استفاده می‌شود.
امروزه برای پختن سنبوسه مواد تشکیل دهنده (معمولاً پیاز خردشده، گوشت، سبزیجات و نخود از قبل پخته شده) را در تکه‌ای بزرگ از نان لواش یا برگی از خمیر می‌ریزند و نان لواش یا برگ خمیر را به‌صورت سه‌گوش می‌بندند و سپس آن را در ماهی‌تابه می‌گذارند و در روغن سرخ میکنند.
دربارهٔ واژه
[ویرایش]سنبوسه واژه‌ای از ریشهٔ فارسی است که شکل تغییریافتهٔ واژهٔ پارسی «سنبوسگ» است. به دلیل روش تلفظ سنبوسه به صورت «سمبوسه» بعضی از افراد در مورد نام آن اشتباه میکنند. بخش اول این نام همان واژه «سه» است و سنبوسه معنی شیرینی سه‌گوش را می‌دهد.[۸]
این واژه با اشکالی مشابه به زبان‌های دیگری چون عربی، هندی، پنجابی، قرقیزی، قزاقی، ازبکی، سومالیایی، بلوچی انگلیسی، فرانسوی و دیگر زبان‌های جهان راه یافته‌است.
تاریخچه
[ویرایش]برخی معتقدند این خوراک از ایران به هند راه پیدا کرده‌است در حالی‌که گفته می‌شود سمبوسه در اوایل قرن سیزدهم توسط بازرگانان خراسانی به هند رسید و با کمی تغییر در دستور تهیه آن، به یکی از خوراکی‌های محبوب در میان هندی‌ها بدل شد و از قضا پادشاه هندوستان و خاندان سلطنتی در گذشته‌های دور علاقه خاصی به این غذا داشته‌اند. از این روایت مشخص می‌شود که برخلاف نظر عده‌ای که منشأ این غذا را جنوب ایران می‌دانند، سمبوسه در اصل متعلق به خراسان است. حکایت دور و دراز سمبوسه تا مصر هم می‌رسد. و این خوراک یکی از معروف‌ترین غذاهای کشورهای جنوب آسیا نیز محسوب می‌شود.[۹]
در کتاب تاریخ بیهقی چنین آمده‌است: «:... ندیمان را بخواند و امیر، شراب و مطربان خواست و این اعیان را به شراب بازگرفت و طبق‌های نواله و سنبوسه روان شد.»[۱۰]
در کتاب نعمت‌نامه نصیرالدین‌شاهی آمده‌است. «سنبوسهٔ غیاث‌شاهی: قیمهٔ خوب‌پخته با همچند آن پیاز، قیمه کرده، و زنجبیل خرد کرده و ربع آن و نیم تولچه سیر آس کرده همه یکجا بیامیزد و زعفران سه تولچه در گلاب آس کرده با قیمه بیامیزد و از میان شوربا بادنجان بیرون آرند و با قیمه یکجا کرده در سنبوسه پر کنند و در میان روغن برشته سازند خواه از نان تنُک خشکه باشد یا از نان میده یا از خمیر خام؛ هر سه جنس سنبوسه بپزد، لذیذ باشد.»[۱۱]
انواع سنبوسه
[ویرایش]- سنبوسه گوشت
- سنبوسه مرغ
- سنبوسه بندری
- سنبوسه سبزیجات
- سنبوسه بلوچی
- سنبوسه پیتزایی
- سنبوسه سیب زمینی
- سنبوسه اسفناج
- سنبوسه آبادان
منابع
[ویرایش]- ↑ تولچه یعنی دو مثقال و نیم برابر با وزن دوازده ماشه یعنی نود و شش حبه. منبع: دهخدا.
- ↑ آسیاب کردن.
- ↑ نانی که از آرد بی‌سبوس و دوباره بیخته و نرم‌ساییده درست میکنند.
- ↑ Vedic Art: Indian Miniature Painting, Part 5: BY: SUN STAFF. بازدید: دسامبر ۲۰۱۱.
- ↑ نگارش آن همچنان‌که در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده، به شکل سنبوسه صحیح است.
- ↑ کتاب کارنامه در باب طباخی و صنعت آن، به کوشش ایرج افشار، انتشارات سروش، ۱۳۶۰
- ↑ آش در جنوب خراسان، ماهنامهٔ «نامه گناباد»
- ↑ "Nişanyan Sözlük - Türkçe Etimolojik Sözlük". Nişanyan Sözlük (به ترکی استانبولی). Retrieved 2023-07-12.
- ↑ «جدول | قیمت انواع سمبوسه در بازار | ارزان‌ترین و گران‌ترین سمبوسه چند؟». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۱۲.
- ↑ تاریخ بیهقی، به اهتمام قاسم غنی و علی‌اکبر فیاض، انتشارات خواجو، ۱۳۷۰
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- سین‌کیانگ
- آشپزی آفریقای جنوبی
- آشپزی اتیوپیایی
- آشپزی اردنی
- آشپزی اریترهای
- آشپزی ازبکستانی
- آشپزی استان خوزستان
- آشپزی استان هرمزگان
- آشپزی اندونزیایی
- آشپزی ایرانی
- آشپزی برزیلی
- آشپزی بنگالی
- آشپزی بنگلادشی
- آشپزی پاکستانی
- آشپزی پرتغالی
- آشپزی پشتون
- آشپزی تاجیکی
- آشپزی تلانگانا
- آشپزی جیبوتیایی
- آشپزی خاورمیانهای
- آشپزی سنگاپوری
- آشپزی سوری
- آشپزی سومالیایی
- آشپزی عراقی
- آشپزی عربستان سعودی
- آشپزی عربی
- آشپزی فلسطینی
- آشپزی قزاقستانی
- آشپزی کنیایی
- آشپزی مالزیایی
- آشپزی نپالی
- آشپزی هندی
- چاشتهای ایرانی
- شیرینی عربی
- شیرینیهای ایرانی
- غذاهای آسیای مرکزی
- غذاهای حاضری بنگلادش
- غذاهای حاضری پاکستان
- غذاهای حاضری هند
- غذاهای سرخشده
- غذاهای شکمپر
- فراوردههای تنوری
- میانوعدههای اندونزی
- میانوعدههای بنگلادش
- میانوعدههای پاکستانی
- میانوعدههای هندی