پرش به محتوا

ویکی‌پدیا:سره‌نویسی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

در زبان از هر طرف که به جانب افراط بروید کار خراب می‌شود. در حد تعادل همه چیزش خوب است. عربی‌گرایی بیش از اندازه، فارسی‌گرایی بیش از اندازه و فرنگی‌گرایی بیش از اندازه هیچ‌کدام خوب نیست. این کارها برنامه‌ریزی زبانی می‌خواهد که آن هم کار یکی‌ دو نفر نیست. باید گروهی بنشینند و تصمیم بگیرند و دولت هم حمایت کند.

با اینکه مدت‌هاست که مشکل عمده‌ای در ویکی‌پدیای فارسی در مورد زیاده‌روی در سره‌نویسی یا افراط در استفاده از واژه‌های بیگانه دیده نشده‌است، اما چندی پیش نظرخواهی در صفحهٔ ویکی‌پدیا:نظرخواهی/کلمات با ریشه‌ی پارسی مطرح شد که به دلیل بحث‌های پراکنده هیچ‌گاه به مرحلهٔ رای‌گیری نرسید. چنین مشکلی ممکن است روزی روزگاری مجدداً روی دهد. پس بهتر است برای آن آماده باشیم.

در همین راستا، اکنون متنی پیشنهادی که بر حسب نظرات کاربران در صفحهٔ بحث همین صفحه نوشته شده‌است در پی می‌آید تا پس از بحث‌ها و بررسی‌ها بتوان ایرادهای آن را گرفت و به آن شکلی معقول و مطلوب داد.

در پایان صفحه در بخش «جستارهای وابسته» هم می‌توانید پیوند صفحه‌های دیگری را بیابید که به مسئلهٔ انتخاب واژگان، پالایش زبان و معادل‌سازی مربوط است.

متن پیشنهادی

[ویرایش]
  • مهم‌ترین نکته در سره‌نویسی: وضوح برای اکثریت. ویکی‌پدیا یک دانشنامه است که توسط خیلی‌ها خوانده می‌شود؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود ویراستاران از واژه‌ها و عبارت‌های واضح، متعارف و سادهٔ زبان فارسی نوشتاری امروز در نوشتن و ویرایش مقالات استفاده کنند و از واژه‌ها و عبارات نامعمول و مهجور پرهیز کنند. البته به دلیل آنکه معیاری دقیق برای مهجور بودن یک واژه وجود ندارد آنچه مهم است این است که واژه‌ها کمترین ابهام را داشته باشند، راحت‌تر خوانده و فهمیده شوند، و عدّهٔ بیشتری از فارسی‌زبانان آن را بفهمند. واضح است که این مسئله شامل متن‌های صفحات بحث نمی‌شود.
  • در مقالاتی که مربوط به خودِ واژه یا اصطلاح می‌شوند، ذکر معادل‌های مهجور یا غیرمعمول در بند/پاراگراف اول صفحه ایرادی ندارد. در چنین مواردی عنوان مقاله واژهٔ معمول‌تر است.
  • در صورتی که در علم یا فنِ مشخصی، معنی دو واژه متفاوت باشد ولی در زبان فارسیِ معمول هم‌معنی باشند، این واژه‌ها به عنوان «اصطلاح فنّی خاص» شناخته شده و از این قاعده مستثنی هستند. معیار تشخیص چنین مواردی واژه‌نامه‌هایی است که توسط صاحب‌نظران علوم و فنون منتشر شده‌است.
  • در مواردی که واژهٔ معمول بین فارسی‌زبانان ایران و افغانستان متفاوت است، استفاده از دو واژهٔ معمول با هم توصیه می‌شود، ولی استفاده از یکی از دو واژه نیز مجاز است.
  • واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران و دپارتمان زبان فارسی آکادمی علوم افغانستان از این سیاست مستثنی هستند.
  • ویراستاران مجازند واژه‌هایی را که برخلاف این قاعده باشند تصحیح کنند. برای جایگزینی هر واژه با مترادفش باید هر پنج شرط زیر برقرار باشد:
  1. واژهٔ حذف‌شونده از مصوبات فرهنگستان نباشد.
  2. منابع کافی (از میان کتب، مقالات و نشریات) که واژهٔ حذف‌شونده را در مفهوم مورد بحث به کار برده‌اند، وجود نداشته باشد.
  3. جستجوی واژهٔ حذف‌شونده در گوگل کمتر از ۰٫۰۵٪ (۱/۲۰۰۰) شمار نتیجه‌های جستجوی «از را به با» نتیجه بدهد.
  4. واژهٔ جایگزین ۱۰ برابر واژهٔ حذف‌شونده نتیجهٔ جستجو بدهد.
  5. جایگزینی دستی صورت گیرد نه با ربات.
نکتهٔ ۱: اگر پیرامون به‌کارگیری واژه‌ای خاص در مواردی خاص اجماع حاصل شده باشد این واژه شامل قانون فوق نمی‌شود؛ مثلاً توافق ضمنی بر روی «سده» برای عنوان صفحات مربوط به سده‌های میلادی.
نکتهٔ ۲: اگر واژهٔ جایگزین، عربی است هنگام جستجوی گوگل باید از یک یا دو حرف اضافهٔ خاص زبان فارسی هم استفاده کرد تا صفحات عربی لحاظ نشوند؛ مثلاً در مورد چامه و شعر اگر در گوگل جستجو کنیم: برای «چامه» ۶۹۴ صفحه در نتیجهٔ جستجو می‌آید. برای «شعر از را به» ۶۷۴۰۰۰ صفحه. پس می‌توان «چامه» را به «شعر» تغییر داد.
نکتهٔ ۳: این قانون شامل نوشته‌های خود شخص نمی‌شود؛ یعنی شخصی می‌تواند در نوشته‌های خود همهٔ «شعر»ها را تبدیل به «چامه» کند؛ ولی اگر کسی «چامه» را در مقالات وی به «شعر» بازگرداند، کاربر اول دیگر نمی‌تواند آن را به «چامه» بازگرداند.
  • در نهایت انتظار می‌رود که مسئلهٔ اختلاف نظر در مورد واژگان، با تبادل نظر و بحث در صفحات بحث مقالات، آوردن منبع و دلیل و با توافق بین طرفین بحث حل شود، اما در صورت آغاز جنگ ویرایشی و مشاهدهٔ سوءنیت در ویرایش‌ها و واگردانی‌ها، قوانین مربوط به جریمه‌های اعمال مضر برای ویکی اعمال خواهد شد.

جستارهای وابسته

[ویرایش]

غیرفعال و بایگانی‌شده

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. «مصاحبه با دکتر باطنی؛ خط فارسی را نمی‌توان اصلاح کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ خرداد ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۸.