پیرغار

کتیبه مشروطه

پیرغار، منطقه ای تاریخی و گردشگری مجاور روستای ده چشمه در شهرستان فارسان و استان چهارمحال و بختیاری است.

کتیبه‌های مشروطیت پیرغار متعلق به دوران مشروطیت بوده و توسط دوتن از رهبران جنبش مشروطه‌خواهی بختیاری به نام‌های سردار اسعد و سردار ظفر نوشته شده‌اند.

متن کتیبه

متن کامل کتیبه‌های مشروطیت پیر غار این چنین است: چنین گوید حاجی خسروخان سردار ظفر درسنه ۱۳۳۴ آزادی خواهان ایرانی از مقام سلطنت تقاضای مشروطه نمودند. مظفرالدین شاه قاجار حکم مشروطیت رادست خط وبعد از اندک زمانی به رحمت ایزدی پیوست. محمدعلی شاه برسریر سلطنت برآمد درآن وقت بنده درخدمت برادر والاتبارم حاج علیقلی خان سردار به فرنگستان رفته وچهار ماه آنجا بودیم. به واسطه بی مرحمتی محمد علی شاه، اغتشاش دربختیاری فراهم آمد که بنده از مراجعت وکمک به صمصام السلطنه که ایلخانی بود مجبور شده از پاریس به مسکو واز مسکو سیزده روزه به بختیاری رسیدم. به حمد اله انجام صلح و پس از یکسال محمد علی شاه پارلمان رابمباران نمود واز بختیاری امداد خواست. این بنده به اتفاق امیر مفخم وسردار جنگ وسردار اشجع با چهار صد سوار به تهران رفتیم. هیجان از تمام ایران رفع مگر آذر بایجان خصوصاً تبریز باکما ل قدرت مقاومت کردنددومرتبه سواربختیاری احضار وباسواران تهران رفتیم. ولی قصد ماطرفداری ملت بود. این موقع دراصفهان وگیلان هم انقلاب وشورش حادث شد. صمصام السلطنه دراصفهان ولنجان، سپهداردررشت، سردار اسعدهنوز در فرنگستان وبا مشروطیون درلندن وپاریس اجماع داشتند. این اوقات ازراه جنوب هندوستان حرکت کرده به محمره آمده واز محمره به بختیاری وارد شدند. من بنده هم اصفهان وبختیاری آمده سوار زیادی به کمک میلیون تهیه دیده وسردار اسعد با یک هزار سوار به تهران حرکت کرد. سپهدار هم ازرشت عازم تهران شده وپس از جنگ بسیار داخل شهر شدند. محمدعلی شاه درشمیران بود. همین قدر که تهران اشغال گردید به سفارت روس پناهنده شد. ولیعهد راکه اعلی حضرت سلطان احمدشاه سلطان حالی ایران خلدالله ملکه است سردار اسعد وسپهدار وملیون برتخت سلطنت نشانده عضدالملک قاجار را به سمت نیابت سلطنت منتخب نمودند. پس از یکسال عضدالملک مرحوم وناصرالملک همدانی رابه جای آن مرحوم گماشتند. درسنه ۱۳۲۹ محمد علیشاه که ازطرف دولتین ومواجب زیاددرروسیه اقامت داشت ازطرف استرآباد وسالارالدوله برادرش از کردستان وکرمانشاه با ایلات زیاد برای پایتخت دهجوم کردند. آن عصر باملت غیرازامین وایل بختیاری کسی همراه نبود وبه تصویب پارلمان ونایب السلطنه خوانین از بختیاری باسه هزار سوار برای جلوگیری محمد علیشاه وسالارالدوله حرکت کردند. امیر مفخم و مرتضی قلی خان حکمران لرستان عقب نشانیده پس ازجنگ خونین وتلفات زیاد عراق (اراک) آمدند. این بنده مأمور نظم عراق وکرمانشاهان وکردستان بودم به قشون آنها ملحق شدم وهمگی تاقم عقب کردیم. بعد ازآن که سوار بختیاری ومجاهدین محمد علی شاه راشکست دادند فرار نمود وسردار شد به دست سوار بختیاری دستگیر وتیرباران شد. به امور جنگ سالارالدوله شدند که ازدوطرف جلوگیری نماییم از این طرف بنده حقیر وسردار جنگ بایکهزار وسیصد سوار بختیاری و از طهران سردار محتشم وسردار بهادر و موسیو یفرم خان ارمنی با یک هزار وسیصد سوار بختیاری ومجاهد بودند درساوه ملاقات وباهمدیگر دست دادند. به خواست خدا سالارالدوله راشکست فاتحی دادیم که باتلفات بسیاری به لرستان فرار نمود مههم تاهمدان اورا تعقیب کردیم. بعد از جنگ دیگر چنان شکست خوردا که به کلی تاب مقاومت نکرده کرمانشاهان رفت دراین بین از طرف دولت امپراطوری روس اولتیماتومی شدکه برای ایران خطر عظیم داشت ناچار نایب السلطنه قبول نمود. درآن وقت صمصام السلطنه رئیس الوزرا بود محمد علیشاه مجدداً روسیه رفته تا اردوی بختیاری متفرق گردید. بنده مأمور اصفهان شدم بعد از یکسال حکومت اصفهان فرنگستان رفته وهشت ماه آنجا ماندم تاناصرالملک نایب السلطنه به ایران آمد یکسال بیکار وابتدا به حکومت یزد وبعد به حکومت کرمان منتخب شدم. یکسال ونیم کرمان بودم جنگ اروپاشروع شدودولت عثمانی نیز داخل جنگ شد. دامنه جنگ نیز به ایران کشیده شد. وتاکنون هم که اواخر سنه ۱۳۳۴ است پس از مدتی آتش جنگ دراغلب اروپ ونقاط ایران مشتعل وقشون روس وعثمانی درهمدان تانزدیک قزوین مشغول جنگ می‌باشند. خوانین هم صمصام السلطنه، سردار اسعد وسردار جنگ وسردار بهادر درطهران واین بنده باسایر خوانین درچهارمحال منتظر حوادث روزگار می‌باشم. کتیبه نسب خوانین بختیاری واقع درپیرغار ده چشمه که به دستور حاجی علیقلی خان سرداراسعد نوشته شده:

شنیدم که جمشید فرخ سرشت به سرچشمه برروی سنگی نوشت

دراین چشمه چون مابسی دم زدند برفتند تاچشم برهم زدند

چنین گوید که حاج علیقلی خان سردار اسعد ابن حسینقلی خان ایلخانی این جعفرقلی خان ابن حبیب اله خان ابن ابداخان ابن علی صالح خان ابن عبدالخلیل ابن خسروآقا ابن غالب آقا ابن حیدر که اجداد من همه وقت به ریاست طایفه هفت لنگ بختیاری برقرار بودند تازمان پدرم حسینقلی خان ایلخانی که طوایف چهار لنگ وجوانکی گرمسیر وسردسیر وفلارد ضمیمه حکومت اوشدند. درسنه ۱۲۹۹ مرحوم برادر ارشدم اسفندیار خان سردار اسعد دراصفهان شش سال محبوس ماند وحکومت بختیاری ومضافات بااعمام گرامم بوده. بعد از شش سال برادرم مرخصی وبه منصب سردار اسعد منصوب شد. چند سال با اعمام و بنی اعمام دشمنی وجنگها وخونریزی کردیم وعاقبت صلح کرده متحد شدیم. تاکنون که سنه ۱۳۳۲ وسال دهم جلوس اعلی حضرت مظفرالدین قاجار خلدالله ملکه می‌باشد با وجود وفات چهار نفر از بزرگان به کمال اتحاد مشغول ریاست هستیم. از ثمر اتحاد براملاک موروثی افزودیم. الان سه ربع چهار محال وتمام رامهرمز، زیدون وحومه بهبهان، املاک زیادی از عربستان، چندین قریه از بربرد، چندین قریه از لنجان وسمیرم ملک زرخرید این خانواده است. از چهارمحال ناحیه میزدج وچندین قریه دیگر ملکی من وگرامی برادرم حاجی خسرو خان سالار ارفع است که اولاد واحقار ما اتحاد رااز دست ندهند. درپایین این کتیبه نوشته شده :درتاریخ هفتم محرم ۱۳۳۶ مطابق اول میزان مرحوم سردار اسعد طهران به رحمت ایزدی پیوست لغو شدن القاب درسال ۱۳۰۴ شمسی به امر مجلس شورای ملی. باتوجه به شواهد موجود به نظر می‌رسد حک نمودن کتیبه درمحل پیرغار ابتکار سران بختیاری در قرن گذشته نبوده بلکه دراین محل کتیبه ای قدیمی تر وجودداشته که سردار اسعد وسردار ظفر با محو نمودن آن، کتیبه‌های فعلی راجایگزین نموده‌اند. تجمع آب باران وبرف درقسمت بالای کتیبه باعث شده که آب از آنجا به دلیل وجود شیارها وحفره‌ها به پشت کتیبه‌ها نفوذ کرده ودرساعات یخبندان درمیان مجراها یخ زده وباعث فشار آوردن به جسم سنگ شده ودرمواردی باعث فرسایش سطوح کتیبه‌ها شده است.

جاذبه گردشگری

از دیگر جاذبه‌های دیدنی منطقه پیرغار، آبشار زیبای پیرغار است که یکی از زیباترین آبشارهای فصلی ایران و استان چهارمحال بختیاری است و به علت وجود چشمه‌ها و رودخانه‌های این استان نسبت به استان‌های دیگر مدت زمان بیشتری جاری می‌باشد و این آبشار در محیط طبیعی شگفت‌انگیزی واقع شده است که آبشار نامش را از غاری آهکی و ناشناخته می‌گیرد که دارای اهمیت تاریخی می‌باشد و آبی که از آبشار پیرغارسرازیر می‌شود کشتزارهای روستای ده چشمه را نیز سیراب می‌نماید. از مسیرهای ایجاد شده در کوه می‌توان با یک کوه پیمایی متوسط خود را به بالاترین نقطه آبشار و در ادامه مسیر با دنبال کردن آب به سرچشمه آن رسید. روستای ده چشمه روستایی سرسبز و جنگلی که به دلیل طبیعت زیبا و بکر و وجود کتیبه‌های ارزشمند تاریخی، در فهرست آثار تاریخی ایران قرار گرفته است.