دعا (اسلام)

نمازگزاران در حال دعا در مسجد جمکران

دعا واژه‌ای عربی و اصطلاحی اسلامی است. دعا کلماتی است که در اوقات مختلف در مقام استغاثه از خداوند و طلب آمرزش یا درخواست خیر و برکت و برآورده شدن حاجت خوانده می‌شود. فیروزآبادی دعا را میل و توجه به سوی خدا آورده‌است. این درخواستِ حاجت از خداوند، برای خود یا دیگری است. در روایات و قرآن این واژه تکرار شده‌است. دعاها خود به گونه‌ای تفسیر قرآن و شرح معارف اسلامی هستند. به عنوان مثال کتاب صحیفه سجادیه از سجاد، یک کتاب دعا است.

اهمیت و ارزش دعا

اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند… (سوره فرقان آیهٔ ۷۷)

امام سجاد علیه السلام: «چیزی نزد خداوند محبوب تر از این نباشد که [بندگان] از او درخواست کنند.»

لازم به ذکر است انواع خرافه و دعا نویسی هم در بین دعاها به چشم می خورد . به عنوان مثال دعای شصت قاف، حرز شرف الشمس، دعای چهل کلید، دعای عکاشه و صنمی قریش، دعای ناد علی و دعاي گنج العرش از مواردی هستند که ظاهرا سند معتبری برای آن ها پیدا نشده است استفتائات در مورد ادعیه

آداب دعا

ابن فهد حلی در باب چهارم کتاب عدة الداعی و نجاح الساعی، طهارت، استعمال بوی خوش، رو به قبله بودن و صدقه دادن را از آداب قبل از دعا آورده‌است.

همیشه اهل دعا بودن، کشیدن دست‌ها بر صورت و صلوات بر پیامبر و اهل بیت اش را برای آداب بعد از دعا ذکر کرده‌است.

درود فرستادن بر محمد و اهل بیت در آغاز و انجام دعا از مهم‌ترین آداب و شرایط دعا می‌باشد؛ زیرا که از سبب‌های استجابت دعا، شمرده شده‌است. در روایت از علی بن ابی‌طالب آمده: هیچ دعایی به آسمان راه نیابد، تا اینکه بر محمد و آل او صلوات فرستاده شود.

مکان و زمان دعا

دعا به زمان و مکان خاصی محدود نشده‌است؛ امّا بر اساس روایات دعا کردن در اوقات خاص و مکان‌های ویژه‌ای، بهتر و امید اجابت در آن اوقات و مکان‌ها بیشتر است. مسجدالحرام، مسجد کوفه، مسجد سهله و آرامگاههای بزرگان دین مانند محمد و فرزندانش از مکانهایی است که دعا در آن سفارش شده است. یکی از مکانهایی که در آن به دعا سفارش شده است، قبور پدر و مادر است . علی بن ابی‌طالب می‌گوید: در چهار وقت دعا را مغتنم شمارید: در وقت تلاوت قرآن و گفتن اذان و آمدن باران و روبرو شدن صف‌های مسلمین با کفار برای شهادت.

استجابت دعا

هنگامی که بندگانم از تو دربارهٔ من بپرسند، [بگو:] یقیناً من نزدیکم، دعای دعا کننده را زمانی که مرا بخواند اجابت می‌کنم؛ پس باید دعوتم را بپذیرند و به من ایمان آورند، تا [به حقّ و حقیقت] راه یابند [و به مقصد اعلی برسند]. (سوره بقره آیهٔ ۱۸۶)

محمد: «اینگونه نیست که خداوند باب دعا را به سوی بنده ای بگشاید و باب اجابت خویش را به روی او ببندد، خداوند بزرگوار تر و کریم تر از این است.»

محمد باقر: «به خدا سوگند هیچ بنده‌ای در دعا، پافشاری و اصرار به درگاه خدای عز و جل نکند جز اینکه حاجتش را برآورد.»

دعاهای مأثور (روایت‌شده)

• دعای ابوحمزه ثمالی
• دعای ام‌داوود
• دعای توسل
• دعای جوشن صغیر
• دعای جوشن کبیر
• دعای سحر
• دعای سمات
• دعای صباح
• دعای صنمی قریش
• دعای عدیله
• دعای عرفه
• دعای عشرات
• دعای علقمه
• دعای عهد
• دعای فرج
• دعای کمیل
• دعای مجیر
• دعای مشلول
• دعای مکارم الاخلاق
• دعای ندبه
• دعای نور
• دعای یستشیر
• صلوات شعبانیه

کتاب‌های دعا

• صحیفه سجادیه
• صحیفه علویه
• صحیفه مهدیه
• مفاتیح الجنان
• مهج الدعوات ومنهج العبادات
• جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع