جام طلای حسنلو

جام زرین حسنلو
مواد	طلا
اندازه	۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر
وزن	۹۵۰ گرم
خلق‌شده	۱۲۰۰ سال پیش از میلاد
دوره/فرهنگ	تمدن های منائیان
کشف‌شده	۱۳۳۶ تپه حسنلو در شهر (نقده)
کاشف	رابرت اچ. دایسون
مکان کنونی	موزه ایران باستان

جام طلای حسنلو یکی از آثار باستانی برجسته ایران است که در جریان کاوش‌های رابرت اچ. دایسون در تپه حسنلو ، شهر نقده در سال ۱۳۳۷ کشف شد. قدمت این اثر به ۱۲۰۰ پیش از میلاد می رسد و احتمال می رود که به دوره قبل از مادها یعنی منائیان مربوط شود.

این اثر ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارد. بر روی جام نقش خدایگان سه گانه: خدای زمین، خدای آب و خدای خورشید حک شده‌است. نقش پهلوانی که با هیولا می‌جنگد، الهه‌ای ایستاده روی دو قوچ، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده و مطابقت صحنه‌ها با یک حماسه حوری از نقش‌های موجود بر روی این جام است. سازمان میراث فرهنگی برای نخستین بار آن را در سال ۱۳۷۷ به نمایش عمومی گذاشت..

نمای مخالف

محتوای نمادین جام

بر روی بدنه این جام معروف، نقش‌های بسیاری حک شده‌است که احتمالاً داستانی حماسی را روایت می‌کند. در جلد اول کتاب کهن دیار که قسمتی از مجموعه آثار ایران باستان در موزه‌های بزرگ جهان را به تصویر کشیده‌ است، در رابطه با این جام آمده است:

در ردیف بالایی، ایزدی بالدار سوار بر گردونه‌ای که یک گاونر آن را می‌کشد، به سوی کاهنی در حرکت است که جامی در دست دارد و در این حال از دهان گاو، رودی جاری است که احتمالاً نماد حیات و باروری محسوب می‌شود. در ردیف پایینی و زیر گردونه حیات، پهلوانی در حال نبرد با موجودی نیمه انسان و نیمه اژدها است. از تصاویر قلم زنی شده آن سوی جام می‌توان به ایزدهای شاخدار سوار بر ارابه، کاهنانی که در حال حمل قوچ‌های قربانی هستند، پهلوانی که گرز و کمان در دست دارد، مردی که در حال رام کردن شیر است و پدر و مادری که در حال بازی با کودک خردسالشان هستند، اشاره کرد.

این جام که در زیر اسکلت مردی یافته شده، ضربه خورده و کج است. کارشناسان بر این باورند که این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از دست سپاه مهاجمان بوده، و چون در حال فرار جانش را از دست داده جام در زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده‌است. در حال حاضر این جام در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.

جستارهای وابسته

• جام شیردال و گاو بال‌دار
• شیردال
• جام نقره‌ای زن ایلامی
• جام هیولای دوسر و غزال
• تکوک طلایی بز کوهی هگمتانه

منابع

• جام طلای حسنلو
• محمدی، بهنام. کهن دیار، جلد اول، انتشارات سبزان شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۸۲۴۹-۳۴-۷
• رضاییان، فرزین. هفت رخ فرخ ایران.
• رضوی، مرتضی. ایل قاراپاپاق.