ایل عالیمهمد بهمئی

ایل عالی‌مهمد بهمئی

کوچ عشایر بهمئی دشت‌های کهگیلویه
کل جمعیت
۱۰۰,۰۰۰ تا ۲۰۰,۰۰۰ هزار نفر
مناطق با جمعیت چشمگیر
کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، اصفهان
زبان‌ها
لری بهمئی
دین
اسلام شیعه

طایفه عالی‌مهمد یکی از بزرگ‌ترین طوایف ایل بهمئی است.طایفه عالی‌مهمد از طوایف سردسیری ایل بهمئی و از تیره مهمدی بهمئی می‌باشد. عالی‌مهمد ها اکثرا در بخش دیشموک ، چاروسا ، دهدشت ، بهبهان ، ایذه ، استان فارس ، استان چهارمحال و بختیاری و دیگر مناطق کشور ساکن هستند.همچنین عالی‌مهمد به ایل هشت باب شهرت دارد. عالی‌مهمدها به زبان لری و با گویش بهمئی سردسیری صحبت می‌کنند.

طوایف

عالی‌مهمد از هشت طایفه بزرگ تشکیل میشود که هر طایفه زیر مجموعه های بسیار دارد.

طایفه پاپی یکی از بزرگترین طوایف عالی‌مهمد است و در روستای رودایک ، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد سکونت دارند. از بزرگان این طایفه میتوان به کاید عباسعلی گرز نقره ای و کای عبدی کرم اشاره کرد.

طایفه مراد احمدی تیره های مراداحمدی شامل «ده زمانی» ، «ده بمانی» ، «ده امانی» ، «ده عیوضی» ، «ده بهزاد» ، «ده آودلی» میشود.

طایفه صیدالی یکی از طوایف عالی‌مهمد می‌باشد.

طایفه هادی طایفه هادی که خود شامل شش تیره می‌باشد عمدتا در استان خوزستان ساکن اند. در روستاهای «دره زرد صیدون» ، «سرله» ، «چهاردره» و «شهر میداوود» و برخی نقاط دیگر باغملک با فامیلی هایی چون «آذر» ، «پیروز» ، «ریحانی‌مطلق» و... ساکن اند.همچنین عده ای از این طایفه در میان طایفه تامرادی باغ‌ملک ساکن اند و عده ای دیگر در سال های دور به قلعه تل و آنطرف تر رفته اند که اطلاعاتی از آن ها در دسترس نیست.

طایفه ملاطاهر تیره های ملاطاهری شامل «ده ملازکی» ، «ده میرزاشیخه» ، «ده ملاکلی» ، «ده هادی» ، « غندی ها» ، «ده عیوض‌علی» ، «ده کل‌حاتم» ، «ده علی‌ضامن» ، «ده مراد» ، «ده علیپور» می‌باشد.

طایفه علی‌خانی تیره های علی خانی شامل «ده علیشیر» ، «ده حسن» ، «ده علی‌حسین» ، «ده نجف» ، «ده اسماعیل» ، «ده اسنعلی» ، «ده کاظم» ، «ده عبدالرضا» هستند.

طایفه قاید صالح قاید صالح شامل ۱۲ تیره زیر مجموعه می‌باشد که اسامی به شرح «ده شهباز» ، «ده علی صالح» ، «ده صادق» ، «ده امیدعلی» ، «محمدصالح» ، «ده محمدجعفر» ، «ده علی» ، «ده علیمراد» ، «ده علیداد» ، «ده علی مدد» ، «ده علی فتح» و «ده علی باز» می‌باشند. و همچنین این طایفه یکی از بزرگترین طوایف عالی‌مهمد می‌باشد.

طایفه منجافر تیره های منجافر شامل «ده محمد‌شفیع» ، «ده علی‌حسین» ، «ده خدارحم» ، «ده محمد‌طاهر» ، «ده محمد‌کاظم» می‌باشد.

نکته: در سده های گذشته جمعیت زیادی از عالی‌مهمد ها به شهرستان های جایزان ، صیدون ، بهبهان ، بهمئی ، باغملک ، رامهرمز و... مهاجرت کرده اند.

نکته: عده زیادی از عالی‌مهمد ها به دلایل مختلفی همچون درگیری های داخلی بر طبق رسم و عرف منطقه را ترک کرده و به مناطق مختلفی کوچ کرده اند.مثلا گفته میشود که عده ای از آنها در بخش درودزن مرودشت هستند که اطلاعاتی درباره آنها در دسترس نیست.

نکته: سمایلی های عالی‌مهمد ساکن در شهرستان بهمئی ربطی به سمایلی های طیبی ندارند و فقط یک شباهت لفظی‌ست. در واقع سمایلی ها از دهه رمضون ساکن درغک بودند که به شهرستان بهمئی مهاجرت کردند و خود یک دهه محسوب میشوند.

نکته: سادات میرسالاری خود به چند شاخه تقسیم میشود که یکی از آنها درویش است.فردی از ایل عالی‌مهمدی طایفه مراداحمدی خادم امامزاده میرسالار بوده و به اصطلاح درویش امامزاده بوده و امروزه نوادگان او را درویش میگویند.پس درصد زیادی از سادات میرسالاری ، عالی‌مهمدی می‌باشند و خود به این موضوع آگاهند.

پیشینه

ایل بهمئی دارای دو تیره «احمدی» و «مهمدی» می‌باشد.عالی فرزند بزرگ مهمد و عالی‌مهمد ها از نسل مهمد هستند همچنین ایل بهمئی یا بهمنی افرادی که نسب خود را از بهمن شاه درازدست کیانی - هخامنشی می‌دانند. تمامی ایلات بهمئی نسب خود را از نسل بهمن شاه می‌دانند. علائدین بهمن شاه مؤسس خاندان بهمنی خود را از نسل بهمن فرزند اسفندیار معرفی کرده است. در مناطق بهمئی نشین آثار باستانی زیادی از دوره هخامنشی و اشکانی موجود است.

آثار زیادی دربارهٔ جنگاوری بهمئی ها روایت شده است، حسن فسایی در فارسنامه ناصری می‌نویسد:

بهمئی دلیرند که ۱۰ نفر تفنگ چی بهمئی را با ۱۰۰ نفر تفنگ چی بختیاری برابر گرفته‌اند و در وقت جنگ برهنه باشند که چون پاره جامه با گلوله تفنگ در بدن فرورود زخمش کهنه شود.

قیام ۱۳۱۶ بهمئی

اما مهم‌ترین درگیری ایل بهمئی و عالی‌مهمد ها با حکومت‌ها مربوط به سال ۱۳۱۶ می‌باشد که در میان مردم بهمئی به سال ستون و قیام سال ۱۳۱۶ ایل بهمئی معروف شده است. که علیه سیاست رضاشاه و کوچ اجباری عشایر معروف به تخته قاپو صورت گرفته است این درگیری که از سال ۱۳۰۸ شروع شد با کشته شدن بیش از ۴۸۰۰ نظامی و ۲۵۰ نفر از عشایر و در نهایت با قتل خداکرم خان بهمئی معروف به خان‌طلا و سایر افراد و خانواده‌اش پایان یافت.در این جنگ طوایف مختلف عالی‌مهمدی حضور پر رنگی داشتند و از معروفترین سرداران عالی‌مهمدی این جنگ ملاعلیشیر و کای سکندر زمانی می‌باشند. علیشیر نظرعلی شال و قوا که ، ورگرو برناوشه هوس علا که

علیشیر تفنگ و دهس من رو دیاره ، خووش و حال عولیمهمد که تنه داره

علیشیر جنگ اکنه چی باد و بورون ، کر شیر و روز تنگ ایا و میدون

های کمک و های ودر گوول وریسین ، برویم وا علیشیر خینی بریسیم

کای عودی و چوروسا جمع کرده ایله ، ره جنگ بووره عولیمهمدِ دلیره

جنگ دشت شیر بهمئی

جنگ دشت شیر که در سال ۱۳۲۱ توسط ایل بختیاری و به فرماندهی ابوالقاسم خان بختیاری شروع شد و در ادامه با فرستادن نامه کمک توسط ابوالقاسم خان به چریک های بهمئی ، ایل بهمئی هم به این جنگ پیوست و با ورود بهمئی ورق جنگ به سمت عشایر برگشت.در این جنگ عالی‌مهمد های منطقه علا حضور پررنگی داشتند که از سرداران عالی‌مهمدی نامی این جنگ میتوان به کای علی‌رحم ، کای حسنعلی ، ملاحسین و کای راه‌علی اشاره کرد.

حسینعلی عولیمهمد والا مهلی دلیره ، گوولش دعا اکنن حسینعلی نمیره

برسین و گوولتو های کوه سه نشینل ، بریسین د خینشونه و ری زمینل .

سکونتگاه

مردم عالی‌مهمد در بخش ممبی ، بخش دیشموک و حومه ، بخش چاروسا ، منطقه علا ، شهرستان صیدون ، شهرستان رامهرمز ، شهرستان بهمئی ، بخشی از روستای قیام ، قسمتی از بهبهان و ... سکونت دارند همچنین تعدادی دیگر که به چندین هزار نفر می‌رسند بیشتر به دلایل مختلف در شهرهای اهواز و ماهشهر ساکن شده‌اند، در شهرستان ممسنی و استان فارس نیز از دیرباز گروهی از بهمئی‌ها در آنجا زندگی می‌کنند.

وجه تسمیه نام

مردم عالی‌مهمد اسم خود را از اسم جد خود یعنی عالی فرزند مهمد گرفته اند.