کاروانسرای افضل

کاروانسرای افضل
کاروانسرای افضل
نام	کاروانسرای افضل
کشور	ایران
استان	استان خوزستان
شهرستان	شوشتر
اطلاعات اثر
کاربری	کاروان‌سرا، سرای
دیرینگی	دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر	دوره قاجار
بانی اثر	خاندان افضل
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۷۹۴۰
تاریخ ثبت ملی	۱۷ اسفند ۱۳۸۱

کاروانسرای افضل
میراث جهانی یونسکو
	نمای غربی کاروانسرای افضل
مکان	ایران، استان خوزستان
معیار ثبت	فرهنگی: (ii), (iii)
شمارهٔ ثبت	۱۶۶۸
تاریخ ثبت	۲۰۲۳ (طی نشست چهل و پنجم)
اطلاعات ثبت ملی
شماره ثبت ملی	۷۹۴۰
تاریخ ثبت ملی	۱۷ اسفند ۱۳۸۱
دیرینگی	دوره قاجار

کاروانسرای افضل یا سرای افضل مجموعه‌ای مربوط به دوره قاجار و یکی از میراث جهانی ایران است. این کاروانسرا در شوشتر، خیابان طالقانی، کوچه سنگ‌فرش واقع شده و در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.^[۱] این کاروانسرا در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ (۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳) در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO)، با پرونده چندین کاروانسرای ایران به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این کاروانسرا چهاردهمین میراث جهانی در شهر تاریخی شوشتر است.^[۲]

این بنا توسط خاندان افضل در کنار محله قدیمی دُلدُل ساخته شده‌است. خاندان افضل که از خانواده‌های معروف و قدیمی شوشتر هستند اغلب به شغل تجارت مشغول بوده‌اند.^[۳]

ویژگی بنا

بنا در چهار طبقه ساخته شده‌است که شامل طبقات هم کف، اول، شبستان (زیرزمین) و شوادان می‌باشد. در سکوی دور حیاط تزئینات آجری به صورت فخرومدین کار شده‌است. در دیگر بخش‌های بنا سایر نقوش آجری و طرح‌های خوون چینی خفته و راسته و حصیری، اجرا شده‌است. در کف سازی حیاط قاب آجری به کار رفته و همچنین نیم ستونهایی که در آن مصالح آن از سنگ و ملات سیمان و گچ به کار رفته‌است. معماران این بنا از معماران برجسته شوشتر به نام فردی‌نژاد و معماریان بوده‌اند.^[۴]

کاربری نمایشگاه صنایع دستی

در حال حاضر این کاروانسرا محل دائمی نمایشگاه صنایع دستی است و در غرفه‌های مختلف آن کارگاه‌های صنایع دستی برپا می‌شود. کاروانسرای افضل بزرگ‌ترین مرکز تولید صنایع دستی استان خوزستان به‌شمار می‌رود و صنعتگرانی در رشته‌های مختلف هنری در آن فعالیت دارند.^[۵]^[۶]

ثبت در فهرست میراث جهانی

در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای افضل به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر (جمعاً ۵۴ کاروانسرا در ۲۴ استان ایران) تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود.^[۷]^[۸]

نگارخانه

غرفه‌های تولید و فروش صنایع دستی در سرای افضل
بافندگی سنتی در غرفه‌های تولید و فروش صنایع دستی در سرای افضل
نمای بیرونی ضلع غربی سرای افضل

جستارهای وابسته

منابع

↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
↑ «کاروانسرای افضل شوشتر ثبت جهانی شد. ایرنا».
↑ «تارنمای اداره میراث فرهنگی شوشتر».
↑ «تارنمای اداره میراث فرهنگی شوشتر».
↑ «تارنمای اداره کل میراث فرهنگی خوزستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۷.
↑ «خبرگزاری ایرنا».
↑ «یونسکو کاروان‌سراهای ایران را به فهرست میراث جهانی اضافه کرد». رادیو فردا. ۲۷ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.
↑ «ویدیو/ «کاروانسراهای ایرانی» رای آوردند، «دیزمار» رد شد». ایسنا. ۲۶ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.

این یک مقالهٔ خرد یکی از آثار باستانی ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[1] «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.

[2] «کاروانسرای افضل شوشتر ثبت جهانی شد. ایرنا».

[3] «تارنمای اداره میراث فرهنگی شوشتر».

[4] «تارنمای اداره میراث فرهنگی شوشتر».

[5] «تارنمای اداره کل میراث فرهنگی خوزستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۷.

[6] «خبرگزاری ایرنا».

[radiofarda32596697-7] «یونسکو کاروان‌سراهای ایران را به فهرست میراث جهانی اضافه کرد». رادیو فردا. ۲۷ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.

[8] «ویدیو/ «کاروانسراهای ایرانی» رای آوردند، «دیزمار» رد شد». ایسنا. ۲۶ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

ن ب و میراث جهانی در ایران
فرهنگی	چغازنبیل میدان نقش جهان تخت جمشید تخت سلیمان بم و فضای فرهنگی آن پاسارگاد گنبد سلطانیه سنگ‌نوشته بیستون مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران (کلیسای تادئوس مقدس، استپانوس مقدس، زور زور) مجموعه آثار سازه‌های آبی شوشتر (آبشارها و آسیاب‌های آبی، بند میزان، برج کلاه‌فرنگی، رود گرگر، پل بند گرگر، بند برج عیار، بند ماهی‌بازان، قلعه سلاسل، نهر داریون و پخشاب نهر داریون، بند قیصر، بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی، بند شرابدار) بازار تبریز آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی مجموعه ۹ باغ ایرانی (ایرانی پاسارگاد، چهل‌ستون، فین، ارم، شاهزاده، عباس‌آباد، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه) مسجد جامع اصفهان برج گنبد قابوس کاخ گلستان شهر سوخته میمند محوطه باستانی شوش مجموعه ۱۱ قنات ایرانی (قصبه، بلده، حسن‌آباد، زارچ، ابراهیم‌آباد، مزدآباد، وزوان، مون، گوهرریز، اکبرآباد، قاسم‌آباد) یزد چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس (شهر گور، قلعه دختر، سنگ‌نگاره پادشاهی اردشیر بابکان، سنگ‌نگاره پیروزی اردشیر بابکان، کاخ اردشیر بابکان، کاخ ساسانی سروستان، بیشاپور، پیکره شاپور یکم، غار شاپور) راه‌آهن سراسری ایران چشم‌انداز فرهنگی اورامانات مجموعه ۵۴ کاروانسرای ایرانی (دیر گچین، قلعه سنگی، رباط شرف، سنگی انجیره، جمال‌آباد، عباس‌آباد تایباد، فخر داوود، شیخعلی‌خان، مرنجاب، امین‌آباد، گبرآباد قمصر، کوهپایه، گز، مهیار، مزینان، ایزدخواست، فخرآباد، سرایان، قصر بهرام، سنگی آهوان، آجری آهوان، میامی، عباس‌آباد میامی، میاندشت، زین‌الدین، میبد، فرسفج، خواجه‌نظر، دهدشت، بیستون، گنجعلی‌خان، گویچه‌بیل، شاه‌عباسی خوی، صائین، تی تی، باغ شیخ، زعفرانیه، رباط مهر، ینگه‌امام، بستک، برازجان، آجری انجیره، افضل، نیستانک، چاه کوران، چمشک، رشتی، خرانق، تاج‌آباد، رباط ده محمد، خان، چهل‌پایه، سعدالسلطنه، رباط قلی) هگمتانه
طبیعی	دشت لوت جنگل‌های هیرکانی
رده

ن ب و کاروانسراهای ایرانی ثبت‌شده در میراث جهانی
دیر گچین (قم) قلعه سنگی (تهران) رباط شرف (خراسان رضوی) سنگی انجیره (یزد) جمال‌آباد (آذربایجان شرقی) عباس‌آباد تایباد (خراسان رضوی) فخر داوود (خراسان رضوی) شیخعلی‌خان (چاله‌سیاه) (اصفهان) مرنجاب (اصفهان) امین‌آباد (اصفهان) گبرآباد قمصر (اصفهان) کوهپایه (اصفهان) گز (اصفهان) مهیار (اصفهان) مزینان (خراسان رضوی) ایزدخواست (فارس) فخرآباد (خراسان رضوی) سرایان (خراسان جنوبی) قصر بهرام (سمنان) سنگی (انوشیروانی) آهوان (سمنان) آجری (شاه‌عباسی) آهوان (سمنان) میامی (سمنان) میاندشت (سمنان) زین‌الدین (یزد) میبد (یزد) فرسفج (همدان) خواجه‌نظر (آذربایجان شرقی) دهدشت (کهگیلویه و بویراحمد) بیستون (کرمانشاه) گنجعلی‌خان (کرمان) گویچه‌بیل (آذربایجان شرقی) شاه‌عباسی خوی (آذربایجان غربی) صائین (اردبیل) تی تی کاروانسرا (گیلان) عباس‌آباد میامی (سمنان) باغ شیخ (عبدالغفارخان) (مرکزی) زعفرانیه (خراسان رضوی) رباط مهر (خراسان رضوی) ینگه‌امام (البرز) بستک (هرمزگان) مشیرالملک (برازجان) (بوشهر) آجری انجیره (یزد) افضل (خوزستان) نیستانک (اصفهان) چاه کوران (کرمان) چمشک (لرستان) رشتی (یزد) خرانق (یزد) تاج‌آباد (همدان) رباط ده محمد (خراسان جنوبی) خان (آذربایجان غربی) چهل‌پایه (خراسان جنوبی) سعدالسلطنه (قزوین) رباط قلی (خراسان شمالی)
رده فهرست کاروانسراهای ایران