ناصر مقدم
ناصر مقدم | |
|---|---|
 ناصر مقدم | |
| معاون نخست‌وزیر ایران | |
| پادشاه | محمدرضا شاه پهلوی |
| چهارمین رئیس کل ساواک | |
| دوره مسئولیت اواسط خرداد ۱۳۵۷ – بهمن ۱۳۵۷ | |
| پس از | نعمت‌الله نصیری |
| پیش از | انحلال پست |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۳ تیر ۱۲۹۷ تهران، ایران |
| درگذشته | ۲۱[۱] فروردین ۱۳۵۸ (۶۰ سال) تهران، ایران |
| ملیت |  ایرانی |
| پیشه | سیاستمدار |
| خدمات نظامی | |
| خدمت/شاخه |  نیروی زمینی شاهنشاهی ایران |
| درجه |  سپهبد |
| فرمانده | اداره دوم ستاد بزرگ‌ارتشتاران ساواک |
ناصر مقدم (زاده ۳ تیر ۱۲۹۷ در تهران – درگذشته ۲۱ فروردین ۱۳۵۸[۲] در تهران) سپهبد نیروی زمینی شاهنشاهی، معاون نخست‌وزیر و چهارمین و آخرین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) بود. وی بلافاصله پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران دستگیر و در فروردین ۱۳۵۸ اعدام شد.[۳][۴][۵] تیمسار مقدم از امضا کنندگان اعلامیه بی‌طرفی ارتش در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ بود.[۶]
زندگی‌نامه
[ویرایش]ناصر مقدم فرزند یعقوب در ۳ تیرماه سال ۱۲۹۷ متولد شد، تحصیلات نظامی خود را در دانشکده افسری و دانشگاه جنگ و فرماندهی عالی و ستاد مشترک به پایان رسانید و علاوه بر تحصیلات نظامی در رشته حقوق از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به ریاست اداره سوم ساواک منصوب شد که پیگیری فعالیت‌های روحانیون و مبارزان مذهبی را نیز به عهده داشت. مقدم تا پایان سال ۱۳۴۹ در این سمت باقی‌ماند. در سال ۱۳۵۰ از ساواک به ارتش بازگشت و به عنوان رئیس اداره دوم ستاد مشترک ارتش، مسئولیت امور «اطلاعات و ضداطلاعات» ارتش را به عهده گرفت و تا درجه سپهبدی پیش رفت. سپهبد ناصر مقدم در اواسط خرداد ماه ۱۳۵۷ به جای نعمت‌الله نصیری به ریاست ساواک منصوب شد.[۷][۸][۹]
در جریان انقلاب
[ویرایش]چرخش بسمت انقلابیون
[ویرایش]به گفته هوشنگ نهاوندی سرتیپ مقدم پس از انتصاب شریف امامی به نخست‌وزیری تغییر مسیر داده و بسمت انقلابیون متمایل شد. با بازرگان و طالقانی جلساتی داشته پولی را که امیر قطر برای جلوگیری از انقلاب در اختیارش قرارداده بود به محمود طالقانی داده بود. با اینحال نهاوندی در ادامه اضافه می‌کند هرچند شرح وقایعی که دادم چیزی دیگریست ولی معتقدم که مقدم خائن نبوده است:
خائن بالفطره مقدم به‌نظر من نبود. مقدم شخصی بود که بسیار دل‌شکستگی پیدا کرده بود چون خودش آدم بسیار درستی بود. آدم پاکی بود. آدم وطن‌پرستی بود. و بعد از اینکه دید هیچ‌کدام از آن حرف‌هایی که زده، که سال‌ها می‌گفت و بعد هم به‌هرحال نوشت، انجام نشد و رهایش کردند، به نظر من خواست یک جوری رژیم جدید را مانع این بشود که، به اصطلاح، دستگاه سازمان امنیت را در قالب رژیم جدید نگه دارد و شاید یک کارهایی را در قالب همین رژیم بتواند انجام بدهد. این تفسیر شخصی من دربارهٔ مقدم.
تیمسار محسن هاشمی نژاد از فرماندهان گارد جاویدان در مصاحبه ای که بعد از انقلاب داشته دربارهٔ مقدم گفته است که او در کوران انقلاب تا جایی که توانست تلاش کرد در جبهه شاه، کشور و ارتش را حفظ کند ولی وقتی دید نمی‌تواند در کنار شاه این هدف را محقق کند احتمالاً از روی وطن دوستی تصمیم گرفت به سمت انقلابیون تغییر جهت دهد و در جایگاه جدید هدفش را محقق کند.[۱۱]
تأسیس سازمان امنیت جدید
[ویرایش]به‌گفتهٔ هوشنگ نهاوندی سرتیپ مقدم دفتری تحت عنوان دفتر ساختمانی در خیابان نادرشاه تأسیس کرده بود که در آن به‌همراه سرتیپ کاوه و سرتیپ فرازیان مشغول پایه‌ریزی ساواما یا اداره اطلاعات جدید برای جمهوری اسلامی بود[۱۲]
فرستادن پیام خصوصی برای خمینی
[ویرایش]حسینعلی منتظری گفته است قبل از حرکت به پاریس (احتمالاً اوائل بهمن ۵۷) تیمسار مقدم در منزل مرتضی مطهری با وی دیدار کرده از او می‌خواهد سه پیام را به خمینی برساند:
- به کارکنان اعتصابی شرکت نفت دستور دهید حداقل برای مصرف داخلی نفت تولید کنند چون بزودی در سرمای زمستان مردم مشکل پیدا خواهند کرد.
- ما از کمونیستها خاطره سوء داریم لطفاً آنها را به اطراف خود راه ندهید.
- اینکه شما روحانیون وجوهات شرعی را به افراد می‌دهید اشتباه است؛ بهتر است آن را برای ایجاد کارخانجات تولیدی، صرف کنید و از درآمد آن به آنها کمک کنید.[۱۳]
بی‌طرفی ارتش
[ویرایش]مقدم از جمله ۲۷ امیر ارشد ارتش بود که نامه بی‌طرفی ارتش شاهنشاهی را امضا کرد. وی در سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور چنین گفت:
- مدتی است آقای نخست‌وزیر سازمان اطلاعات و امنیت کشور را عملاً منحل کرده‌اند و لایحه انحلال سازمان امنیت هم چند روز پیش از تصویب مجلس گذشت. در حقیقت سازمان امنیتی وجود ندارد و تمام پرسنل این سازمان در سطح کشور بلاتکلیف و سرگردان هستند.
- مردم در نقاط مختلف به ادارات سازمان امنیت حمله نموده، ضمن غارت وسائل، ساختمانها را آتش می‌زنند.
- مخالفان به خانه‌های رؤسا و پرسنل ساواک نیز حمله می‌کنند، زندگی خود و خانواده‌هایشان در خطر می‌باشد.
- خودم هم که الساعه درخدمت تیمساران هستم بلاتکلیف می‌باشم و در اجرای دستور تیمسار ریاست ستاد در اینجا حاضر شده‌ام و اطلاعاتی بیش از تیمساران ندارم تا به اطلاع شورا برسانم.»
درگذشت
[ویرایش]پس از انقلاب ۱۳۵۷ وی دستگیر و در شامگاه ۲۱ فروردین ۱۳۵۸ اعدام شد.[۱۴]
۲۲ فروردین ماه ۱۳۵۸ ساعت دو و سی دقیقه بامداد ۱- سپهبد ناصر مقدم رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ۲- سپهبد بازنشسته محمدتقی مجیدی به اتهام شرکت در دادگاه فداییان اسلام و نواب صفوی ۳- سپهبد علی حجت کاشانی رئیس سازمان تربیت بدنی به اتهام نابودی ورزش ۴- سرلشکر حسن پاکروان سفیر ۵- سرلشکر علی نشاط فرمانده گارد جاویدان ۶- سرلشکر حسین علی بیات نماینده مجلس شورای ملی ۷- عباس علی خلعتبری وزیر امور خارجه به جرم بستن قراردادهای ساختن راکتورهای اتمی ۸- عبدالله ریاضی رئیس مجلس شورای ملی ۹- سناتور علامه وحیدی ۱۰- منصور روحانی وزیر کشاورزی ۱۱- غلامرضا نیک‌پی شهردار تهران به جرم پیاده کردن پروژه «نقشه جامع تهران» مفسد فی الارض شناخته شدند و تیرباران گردیدند.
جستارهای وابسته
[ویرایش]- حسن پاکروان
- نعمت‌الله نصیری
- علی نشاط
- عباسعلی خلعتبری
- محمد تقی مجیدی
- هوشنگ نهاوندی
- اعلامیه بی‌طرفی ارتش
- انقلاب ایران
پانویس
[ویرایش]- ↑ https://psri.ir/?id=b35udnvx
- ↑ https://psri.ir/?id=b35udnvx
- ↑ گفتگوی منتشر نشده با آیت‌الله منتظری؛ «رئیس ساواک برای آیت‌الله خمینی پیغام داده بود»، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «قسم جلاله بازرگان برای حمایت از رئیس وقت ساواک». مشرق نیوز. ۲۰۱۶-۰۲-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.
- ↑ www.dsi.co.ir (۱۳۹۸-۱۲-۲۳). «رئیس خوش‌خیال ساواک». www.iichs.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۴.
- ↑ https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3739542-اسامی-فرماندهان-نظامی-که-بیانیه-بی-طرفی-ارتش-را-امضا-کردند
- ↑ «مرکز اسناد آیت الله هاشمی رفسنجانی | سخنان سپهبد ناصر مقدم رئیس ساواک در خصوص آمدن امام خمینی به ایران به روایت هاشمی». rafsanjani.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ «ناصر مقدم - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.
- ↑ «خرداد 17 | ناصر مقدم رئیس ساواک شد». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.[پیوند مرده]
- ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با هوشنگ نهاوندی نوار شماره ۱٠
- ↑ تاریخ شفاهی ایران در دانشگاه هاروارد مصاحبه با محسن هاشمی نژاد نوار شماره ۴
- ↑ تاریخ شفاهی هاروارد گفتگو با دکتر نهاوندی ص ۱۷۳.
- ↑ https://www.bbc.com/persian/iran/2014/12/141217_ayatollah_montazeri_interview_news
- ↑ «موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی». www.ir-psri.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.[پیوند مرده]
منابع
[ویرایش]- «ناصر مقدم: یک سرگذشت». حقوق بشر و دموکراسی برای ایران - بنیاد عبدالرحمن برومند. ۱۹۷۹-۰۴-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۳۰.
- «سپهبد ناصر مقدم (آخرین رئیس ساواک)». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران IICHS. ۱۹۷۹-۰۴-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۰-۳۰.
- دکتر باقر عاقلی (۱۳۸۰)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران، جلد سوم، تهران: نشر گفتار، نشر علم، شابک ۹۶۴-۵۵۷۰-۶۰-۳
| رئیس‌ها | | |
|---|---|---|
| قائم‌مقام‌ها | ||
| معاون‌ها و رئیس‌های ادارهٔ کل سوم (واحد امنیت داخلی) | ||
| رئیس ادارهٔ کل هفتم (واحد ضدجاسوسی) | ||
| بازجوهای کمیتهٔ مشترک ضد خرابکاری | ||
| در هنر و ادبیات | ||
| دیگر | ||
- ↑ صادق خلخالی (۱۳۸۰)، «انقلاب اسلامی و توطئه گروهک‌ها»، خاطرات آیت‌الله خلخالی، تهران: نشر سایه، ص. ۳۵۹ تا ۳۶۷، شابک ۹۶۴-۵۹۱۸-۲۵-۱
- اعدام‌شدگان اهل ایران در زمان جمهوری اسلامی
- اعدام‌شدگان اهل ایران
- اعدام‌شدگان به حکم خلخالی
- افراد اعدام‌شده توسط جنگافزار گرم اهل ایران
- افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران
- امضا کنندگان اعلامیه بی‌طرفی ارتش
- اهالی تهران
- خاکسپاریها در ابن بابویه
- درگذشتگان ۱۳۵۸
- درگذشتگان ۱۹۷۹ (میلادی)
- رئیسان ساواک
- زادگان ۱۳۰۰
- زادگان ۱۹۲۱ (میلادی)
- ساواک
- سپهبدهای ارتش شاهنشاهی ایران
- سیاستمداران اعدام‌شده
- سیاستمداران اهل تهران
- کارکنان ساواک
- نظامیان اعدام‌شده در جریان انقلاب ایران
- نظامیان کشتهشده توسط جمهوری اسلامی ایران
- وزیران دولت ایران