عباسعلی خلعتبری
عباسعلی خلعتبری | |
|---|---|
 | |
| وزیر امور خارجه ایران | |
| دوره مسئولیت ۲۱ شهریور ۱۳۵۰ – ۵ شهریور ۱۳۵۷ | |
| پادشاه | محمدرضا پهلوی |
| نخست‌وزیر | امیرعباس هویداجمشید آموزگار |
| پس از | اردشیر زاهدی |
| پیش از | امیرخسرو افشار قاسملو |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۲۹۱ تهران ایران |
| درگذشته | ۲۲ فروردین ۱۳۵۸ (۶۷ سال) زندان قصر، تهران، ایران |
| پدر | نصرالله خلعتبری |
| خویشاوندان | اسدالله مشارالسلطنه (پدربزرگ مادری) |
| پیشه | سیاستمدار |
عباسعلی خلعتبری (۱۲۹۱ – ۲۲ فروردین ۱۳۵۸) سیاستمدار و دیپلمات ایرانی بود که در دولت‌های امیرعباس هویدا (از شهریور ۱۳۵۰ تا مرداد ۱۳۵۶) و جمشید آموزگار (مرداد ۱۳۵۶ تا شهریور ۱۳۵۷) به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد.[۱] وی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران اعدام شد.[۲]
زندگی و تحصیلات
[ویرایش]پدرش میرزا نصرالله خان اعتلاءالملک و پدربزرگش میرزا شکرالله خان نامه‌نگار هر دو از دیپلمات‌های دوره قاجار بودند. پدرش در زمان احمد شاه قاجار به وزارت مالیه رسید و مدت کوتاهی نیز در دهه بیست خورشیدی وزیر کشاورزی شد. پدربزرگ مادری‌اش اسدالله خان مشارالسلطنه نیز در زمان احمد شاه قاجار وزیر امور خارجه بود.
خلعتبری در پاریس تحصیل کرد. لیسانس در علوم سیاسی و دکترا در حقوق قضا گرفت. پس از بازگشت به ایران، در سال ۱۳۱۹ به استخدام وزارت دارایی درآمد. در سال ۱۳۲۱ به وزارت امور خارجه منتقل شد.[۳] نخستین مأموریت خارجی‌اش دبیر دومی سفارت ایران در سوئیس بود که حکم آن را در شهریور ۱۳۲۴ دریافت کرد.[۴] مشاغل بعدی‌اش در وزارت خارجه و ریاست اداره سازمان ملل بود[۳] تا اینکه در سال ۱۳۳۲ به رایزنی سفارت ایران در پاریس فرستاده شد.
خلعتبری پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۴ ریاست اداره سوم سیاسی را عهده‌دار شد و سپس به مدیرکلی تشریفات رسید. در سال ۱۳۳۸ به مدت دو سال وزیر مختار ایران در ورشو شد و در سال ۱۳۴۱ به دبیرکلی پیمان سنتو برگزیده شد که پیمانی نظامی میان ایران، ترکیه، پاکستان و بریتانیا بود.
پیمان ۱۹۷۵ الجزایر
[ویرایش]خلعتبری در سال ۱۳۴۴ قائم مقام و در سال ۱۳۵۰ وزیر امورخارجه شد. از مهم‌ترین اقدامات او امضای پیمان معروف ۱۹۷۵ الجزایر بود که ایران و عراق با آن مرز خود را در آب‌های اروندرود تعیین کردند. این قرارداد به دلیل انتشار اعلامیه مشترک دو کشور در ۱۵ اسفند ۱۳۵۳ (۶ مارس ۱۹۷۵) در الجزیره که پیش‌زمینهٔ امضای پیمان‌نامه شد و میانجی‌گری مقامات الجزایر در تمام مراحل، به پیمان الجزایر معروف شده است، هرچند محل امضای تمام پیمان‌ها و پیوست‌ها و موافقتنامه‌های مرتبط در بغداد بوده است.
دادگاه و اعدام
[ویرایش]عباسعلی خلعتبری تا سال ۱۳۵۷ وزیر امور خارجه بود و سرانجام در ۲۲ فروردین ۱۳۵۸ به همراه جمعی دیگر از سران حکومت محمدرضاشاه در دادگاه انقلاب به ریاست صادق خلخالی محکوم به اعدام شد.[۵]
دلیل اعدام وی بنابر مدارک مختلف به دو طریق ذکر گردیده است:
- «فساد در زمین، قیام علیه حاکمیت ملی، عضویت در هیئت حاکمه ضد ملت، وزیر خارجه و عضو ارشد آن حکومت، شما شریک جرم آن حکومت بودید که به دست امپریالیست‌ها و اربابان آمریکایی اداره می‌شد، استخدام عناصر ساواک و سیا در وزارت خارجه و …»[۵]
- تهیه و امضای پیمان الجزایر و نقش وی در امضای قرار داد احداث نیروگاه اتمی بوشهر، با این استدلال که ایران با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز نیازی به نیروگاه اتمی ندارد و امضای این قرار داد مصداق تضییع اموال بیت‌المال است.[۲]
اتهام دروغ
[ویرایش]مسعود بهنود می‌گوید:
«یکی از چند باری که خلخالی را دیدم فرصتی دست داد که سؤالی بکنم که سالها توی گلوی من مانده بود:
گفتم آقای خلخالی در دادگاه نادر جهانبانی و عباسعلی خلعتبری ما گروه آورده بودیم و فیلم می‌گرفتیم و فیلمهاش هست. در محاکمه خلعتبری معلوم شد که تفاله اتمی در ایران دفن نشده و کسی هم که پیشنهاد دفن تفاله اتمی را داده است او نبوده… شما چرا در مصاحبه خود (به دروغ) گفتید سپهبد جهانبانی برای اسبهایش موزیک پخش می‌کرده است و خلعتبری در ایران تفاله اتمی دفن می‌کرده؟
جواب خلخالی این بود: یادم بود (می‌دانستم) ولی چیزهایی گفتم که (مردم) دلشان بسوزد جگرشان بسوزد. من مأمور ایجاد منطق برای سلطنت طلبان و طاغوتیان نیستم.»[۶]
منابع
[ویرایش]- ↑ «از فاطمی تا ظریف؛ در خدمت و خیانت وزرای خارجه ایران- قسمت اول». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۸-۰۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "عباسعلی خلعتبری | بانک اطلاعات رجال" (به انگلیسی). Archived from the original on 12 August 2017. Retrieved 2017-08-01.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ عاقلی، باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد اول. تهران: نگاه. صص. ۶۲۴–۶۲۵.
- ↑ «مذاکرات جلسه ۱۴۱ دوره چهاردهم مجلس شورای ملی ۲۸ شهریور ۱۳۲۴». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۰.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «سران رژیم شاه سابق تیرباران شدند». کیهان (۱۰۶۸۰). ۲۰ فروردین ۱۳۵۸.
- ↑ مسعود بهنود (۱۱ می ۲۰۲۲). «هزارداستان- استدلال نوع خلخالی». یوتیوب.
- سالنامهٔ دنیا - سال ۱۳۵۴
پیوند به بیرون
[ویرایش]| مناصب دیپلماتیک | ||
|---|---|---|
| پیشین: عبدالامیر رشیدی حائری |
وزیر مختار ایران در لهستان ۱۳۴۰–۱۳۳۸ |
پسین: محسن مرآت اسفندیاری به عنوان سفیر کبیر |
| مناصب سیاسی | ||
| پیشین: جمشید قریب |
معاون سیاسی و پارلمانی وزیر امور خارجه ۱۳۴۸–۱۳۴۶ |
پسین: منوچهر ظلی |
| پیشین: امیرخسرو افشار قاسملو |
قائم‌مقام وزیر امور خارجه ۱۳۵۰–۱۳۴۸ |
پسین: احمد میرفندرسکی |
| پیشین: اردشیر زاهدی |
وزیر امور خارجه ۱۳۵۷–۱۳۵۰ |
پسین: امیرخسرو افشار قاسملو |
- اعدام‌شدگان اهل ایران در زمان جمهوری اسلامی
- اعدام‌شدگان با جوخه آتش اهل ایران
- اعدام‌شدگان به حکم خلخالی
- اعضای حزب رستاخیز
- افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران
- اهالی تهران
- خاندان خلعتبری
- درگذشتگان ۱۳۵۸
- درگذشتگان ۱۹۷۹ (میلادی)
- دیپلمات‌های اهل ایران
- دیپلمات‌های سده ۲۰ (میلادی)
- رئیسان سازمانها
- زادگان ۱۲۹۱
- زادگان ۱۹۱۲ (میلادی)
- سفیران ایران در لهستان
- سیاستمداران اعدامشده
- سیاستمداران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- قائممقامهای وزیر امور خارجه (ایران)
- مخالفان اعدام شده توسط جمهوری اسلامی ایران
- معاونان سیاسی و پارلمانی وزیر امور خارجه
- وزیران امور خارجه ایران
- وزیران امور خارجه پهلوی
- وزیران دولت امیرعباس هویدا
- وزیران دولت جمشید آموزگار