مسجد شاه (تهران)
| مسجد شاه | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | مسجد شاه |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | مسجد شاه |
| نام‌های قدیمی | مسجد سلطانی |
| کاربری | مذهبی |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۶۶۷ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱ مهر ۱۳۶۳ |
  مسجد شاه | |
مسجد شاه یا فتحعلی شاه ، یکی از بناهای دوره قاجار است که در منطقه بازار تهران قرار دارد؛ و به عنوان یکی از آثار ملی ایران در تاریخ ۱ مهر ۱۳۶۳ با شمارهٔ ثبت ۱۶۶۷ به ثبت رسیده‌است.[۱]
تاریخچه
[ویرایش]این مسجد با قدمتی در حدود ۱۸۰ سال از زیباترین مساجد تاریخی تهران است. بانی آن فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ هـ. ق) بود و از این رو در آغاز آن را مسجد سلطانی می‌نامیدند. بنابر شواهد تاریخی این مسجد دومین مسجد جامع بزرگ تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود.[۲]
بنابر کاشی‌نوشته‌ها و کتیبه‌هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت آن سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴هـ. ق است. در سال ۱۳۰۷هـ. ق به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار درِ اصلی در جهت شمال تعمیر و نیز به دستور وی دو مناره در دو طرف گل‌دسته مسجد ساخته شد؛ بنابراین تکمیل‌کننده اصلی آن را می‌توان ناصرالدین‌شاه قاجار نامید.[۲]
مشخصات بنا
[ویرایش]این مسجد، بنایی چهار ایوانی است که شبستان‌های اصلی آن در جبهه جنوبی قرار دارد و معماری کلی و نیز پاره‌ای از جزئیات آن از مسجد وکیل شیراز گرفته شده و در طراحی و ساخت آن مانند سایر ابنیه آن زمان هنرمندان شیرازی دست داشته‌اند.[۲]
ساختمان این مسجد فضایی‌ست مربعی با تقارن نقطه‌ای و حیاط مرکزی، با چرخشی ملایم نسبت به بافت شهر برای استقرار در امتداد قبله است. ۴ ایوان در وسط ۴ ضلع، گنبدخانه در ضلع جنوبی، ۳ شبستان اصلی در کنج‌ها و حوض مربعی در مرکز حیاط مسجد قرار دارند.[۱]
مساجد مشابه
[ویرایش]مسجد سلطانی تهران همراه با مسجد سلطانی بروجرد و مسجد سلطانی قزوین از ساخته‌های دوران فتحعلی‌شاه قاجار هستند اما مسجد سلطانی بروجرد از دو نمونه دیگر بزرگتر و قدیمی‌تر است.[۳] همچنین مسجد سلطانی یا مسجد شاه سمنان نیز از ساخته‌های فتحعلی‌شاه قاجار است.
وقایع مهم در مسجد
[ویرایش]
- در تاریخ دوشنبه ۲۰ آذر ۱۲۸۴، علاءالدوله دستور به چوب بستن و تحقیر عمومی دو تن از بازاریان به بهانه بالا بودن قیمت قند کرد. حکم فلک حاجی سید هاشم قندی و حاجی سید اسماعیل خان در حیاط مسجد شاه انجام شد که واکنش اعتراضی بازار تهران را به همراه داشته و از عوامل بیداری مردم قبل از جنبش مشروطیت گردید. [۴]
- سخنرانی جمال‌الدین واعظ اصفهانی در اعتراض به فلک شدن بازارگانان در تاریخ ۲۱ آذر ۱۲۸۴ با مخالفت حاجی میرزا ابوالقاسم، امام جمعه وقت تهران به آشوب کشانده شد و منجر به مهاجرت علمای تهران به شاه عبدالعظیم گردید. [۵]
- سپهبد حاج‌علی رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت ایران در روز ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ در مسجد شاه به ضرب گلوله خلیل طهماسبی یکی از اعضای فدائیان اسلام ترور شد.[۶]
نگارخانه
[ویرایش]-
کتیبه مسجد شاه بازار تهران -
برج جنوب شرقی ارگ و گنبد مسجد عزیزالله در دوره محمدشاه قاجار، نقاشی اوژن فلاندن -
ورودی مسجد شاه در دوره محمدشاه قاجار، نقاشی اوژن فلاندن -
ورودی مسجد شاه -
نمای درونی گنبد -
صحن مسجد -
ایوان جنوبی -
ورودی شمالی مسجد شاه تهران
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «مسجد امام خمینی (ره) با قدمتی ۱۸۰ ساله از زیباترین مساجد تاریخی تهران». خبرگزاری شبستان. ۲۰۱۸-۰۳-۲۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- ↑ «مسجد امام خمینی (ره) (سلطانی) بروجرد». اداره میراث فرهنگی بروجرد. دریافت‌شده در ۲ آذر ۱۳۹۱.. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)[پیوند مرده] - ↑ کسروی، احمد (۱۳۱۹). جنبش مشروطه ایران. صص. گفتار دوم، جنبش مشروطه‌خواهی چگونه پیدا شد؟، چوب زدن علاءالدوله بپای بازرگانان.
- ↑ کسروی، احمد (۱۳۱۹). جنبش مشروطه ایران. صص. گفتار دوم، جنبش مشروطه‌خواهی چگونه پیدا شد؟، پیش آمد مسجد شاه.
- ↑ علوی، حمید. «قتل رزم‌آرا؛ صد سال ترور سیاسی در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۱۴.
پیوند به بیرون
[ویرایش]
