فیودور سوم

فیودور سوم
تزار تمام روسیه
پرتره‌ای از فئودور سوم
سلطنت	۸ فوریه ۱۶۷۶ – ۷ مه ۱۶۸۲
پیشین	الکسی یکم
جانشین	ایوان پنجم و پتر یکم
زاده	۹ ژوئن ۱۶۶۱ مسکو، روسیه تزاری
درگذشته	۷ مه ۱۶۸۲ (۲۰ سال) مسکو، روسیه تزاری
آرامگاه	کلیسای جامع فرشته
همسر(ان)	آگافیا گروشتسکایا (۱۶۸۰–۱۶۸۱) ​مارفا آپراکسینا (۱۶۸۲)
فرزند(ان)	ایلیا فئودوروویچ
نام کامل فئودور آلکسیوویچ رومانوف
دودمان	رومانوف
پدر	الکسی یکم
مادر	ماریا میلوسلوسکایا

فیودور سوم (به انگلیسی: Feodor III، به روسی: Фёдор Алексеевич) (۹ ژوئن ۱۶۶۱ – ۷ مه ۱۶۸۲) پسر بزرگ الکسی یکم و تزار تمام روسیه از سال ۱۶۷۶ تا ۱۶۸۲ میلادی بود. علیرغم سلامتی ضعیف مادرزادی، او موفق به انجام اصلاحاتی ازجمله در مورد بهبود شایسته‌سالاری در اداره دولتی، مدنی و نظامی و همچنین تأسیس آکادمی اسلاو-لاتین در روسیه تزاری شد.

اوایل زندگی

فئودور که در ۹ ژوئن ۱۶۶۱م مسکو به دنیا آمد. او بزرگترین پسر تزار الکسی یکم و ماریا میلوسلوسکایا بود که زنده مانده بود. فئودور آموزش عالی را نزد سیمئون پولوتسکی، دانشمندترین راهب اسلاوونی آن روز، فرا گرفته بود. او زبان لهستانی می‌دانست و حتی دانشی غیرمعمول از زبان لاتین را داشت. فئودور از بدو تولد ناتوان بود و به طرز وحشتناکی به دلیل بیماری اسرارآمیز (که ظاهراً اسکوربوت بوده است) نیمه فلج شده بود. او بیشتر وقت خود را با اشراف جوان، ایوان ماکسیموویچ یازیکوف و الکسی تیموفیویچ لیخاچوف می‌گذراند.

سلطنت

پس از مرگ الکسی یکم در ۳۰ ژانویه ۱۶۷۶ میلادی، فئودور با وجود ناتوانی‌هایش، در سن پانزده سالگی جانشین پدرش شد و در ۱۸ فوریه به عنوان تزار تمام روسیه تاج‌گذاری کرد. او دارای عقلی خوب و خلقی نجیب بود؛ اما ناتوانی‌هایش موجب شد تا در تمام دوران سلطنتش تحت نفوذ یا وابسته به اطرافیان، ازجمله خواهرش سوفیا آلکسینوا باشد.

اگرچه به‌طور مادرزادی فلج شده بود، اما همتش با ناتوانی‌هایش خرد نشد. او به زودی خود را به عنوان یک حاکمی مصلح و فداکار نشان داد. فضای دربار دیگر سرکوب‌گر نبود. نور آزادی تازه درخشید و از شدت قوانین جزایی به میزان قابل توجهی کاسته شد. آموزش هر چیزی که صراحتاً توسط کلیسای ارتدکس ممنوع نشده بود، ازجمله برنامه درسی شامل اسلاو، یونانی، لاتین و لهستانی بر پا شد.

فئودور در ۲۸ ژوئیه ۱۶۸۰م، با یک نجیب‌زاده به نام آگافیا سیمئونوونا گروشفسکایا (زندگی: ۱۶۶۳-۱۶۸۱م) ازدواج کرد. او نظرات مترقی خود را با تزار به اشتراک گذاشت و اولین کسی بود که از تراشیدن ریش حمایت کرد. در ۱۱ ژوئیه ۱۶۸۱م، آگافیا پسرش ایلیا فئودوروویچ، وارث مورد انتظار تاج و تخت را به دنیا آورد. اما آگافیا سه روز بعد در ۱۴ ژوئیه، در نتیجه زایمان درگذشت و هفت روز بعد، در ۲۱ ژوئیه، فرزندش نیز درگذشت.

پرتره‌ای از مارفا آپراکسینا، همسر دوم فئودور.

هفت ماه بعد در ۲۴ فوریه ۱۶۸۲م، فئودور برای بار دوم و این‌بار با مارفا آپراکسینا (زندگی: ۱۶۶۷-۱۷۱۶)، دختر ماتوئی واسیلیویچ آپراکسین ازدواج کرد. فئودور آن قدر ناتوان شده بود که حتی نمی‌توانست در عروسی بایستد. او سرانجام سه ماه پس از ازدواج دومش، در ۷ مه، بدون اینکه وارثی از خود به جا بگذارد درگذشت. خبر مرگ او آغازی بر ماه‌ها آشوب سیاسی در روسیه تزاری شد.

نگاره‌ای از لحظه مرگ فئودور سوم

رخداد‌های پس از مرگ

پس از مرگ فئودور، اختلافات بر سر جانشینی او بین برادرش ایوان و پتر فرزند ناتالی ناریشکین، که همسر دوم الکسی بود بالا گرفت. با دسیسه‌های خاندان میلوسلوسکایا و خواهر فئودور سوفیا آلکسینوا، شورش ۱۶۸۲ مسکو توسط سپاه استرلتسی شکل گرفت. در پی آن، سربازان شورشی با حمله به کاخ خواستار سلطنت ایوان شدند. مجلس شورای ملی مرکب از اعضای حاضر ولایات در مسکو تشکیل شد و به اتفاق آراء ایوان را به عنوان تزار اول و پتر را به عنوان تزار دوم انتخاب کردند. از آنجا که هر دو هنوز کودک بودند، سوفیا خواهر تنی ایوان به عنوان نایب‌السلطنه تعیین شد. ایوان پیش از رسیدن به فرمانروایی فوت کرد و به این ترتیب، راه برای تبدیل پتر کبیر به بزرگ‌ترین تزار تاریخ روسیه باز شد.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Feodor III of Russia». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰۲۴-۰۲-۱۵.