عبدالاحمد جاوید

احمد جاوید عبدالاحمد جاوید
زادهٔ	۱ ژانویه ۱۹۲۷ کابل، افغانستان
درگذشت	۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۰۲ (۷۵ سال) لندن، انگلستان
محل تحصیل	دانشگاه تهران
آثار برجسته	رئیس پیشین دانشگاه کابل

عبدالاحمد جاوید (زادهٔ ۱ ژانویه ۱۹۲۷ در کابل – درگذشتهٔ ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۲ در لندن) پژوهشگر، ادبیات‌شناس و رئیس پیشین دانشگاه کابل بود. عبدالاحمد جاوید از معدود ادب‌پژوهان افغاستان است که تحقیقات سودمند فراوانی در گستره ادبیات‌شناسی، زبان و فرهنگ فارسی دری انجام داده‌اند.

زندگی

عبدالاحمد جاوید در سال ۱۹۲۷ در کابل به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطهٔ خود را نیز در همین شهر به پایان رساند. در سال ۱۹۴۳ وارد دانشکده ادبیات دانشگاه کابل شد. وی سپس برای ادامه تحصیل راهی تهران شد و در سال ۱۹۵۶ موفق به اخذ درجه دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد.

او پس از بازگشت به افغانستان، در دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه کابل مشغول به تدریس شد. وی در سال ۱۹۷۲ میلادی به ریاست دانشگاه کابل رسید.

از او که یکی از محققان و ادب شناسان سرشناس افغان بود، ده‌ها کتاب، رساله و مقاله در زمینه زبان و فرهنگ فارسی برجای مانده‌است.

فعالیت ادبی

احمد جاوید در میان اهل ادب و اهل دانشگاه در افغانستان شهرت و اعتبار فراوانی داشته‌است و مقامات حکومتی نیز او را از بزرگترین شخصیت‌های این عصر دانسته‌اند.

جاوید به مدد آشنایی با سرشناس‌ترین ادبیات‌شناسان و پژوهشگران ایران و نیز با بهره‌مندی از تسلط به زبان‌های انگلیسی و عربی امکان استفاده از منابع و متون تألیف شده به این زبان‌ها را در اختیار داشت. از طرف دیگر، به خاطر داشتن دسترسی به شماری از مهم‌ترین نسخه‌های خطی و منحصربه‌فردی از دیوان‌های اشعار شاعران فارسی‌زبان که در آرشیو ملی افغانستان نگه‌داری می‌شده توانست قدم در راه‌هایی بگذارد که روندگان اندکی دارند.

جاوید همچنین با گردآوری شماری از قصه‌های بومی رایج در افغانستان نشان داده‌است که در پی شناختن و شناساندن فرهنگ بومی و عقاید و باورهای رواج یافته در میان مردم سرزمینش است.

او زبان فارسی را دومین زبان تمدن اسلامی می‌دانست و با اشاره به گستردگی رواج این زبان در قلمروهای اسلامی معتقد بود که فارسی را نباید زبان یک قوم دانست، بلکه این زبان حلقهٔ وصلی میان اقوام و گویندگان دیگر زبان‌ها در منطقه بوده‌است.

آثار

شماری از آثار پژوهشی و مقالات جاوید با هدف روشنی‌افگندن به آثار ادبی و میراث فرهنگی پدید آمده در قلمرو افغانستان نگاشته شده‌اند. شماری دیگر به بحث‌هایی در سراسر حوزهٔ زبان فارسی اختصاص یافته که مقالات او در مورد فردوسی و سعدی از این جمله‌اند.

کتاب‌شناسی

• اوستا: مهم‌ترین سرچشمهٔ تاریخ و فرهنگ ما، (گردآورنده:) عبدالاحمد جاوید، (به اهتمام:) عبدالرسول رهین، استکهلم: شورای فرهنگی افغانستان، ۱۳۷۸؛
• فرهنگ جاوید، تهران: انتشارات جست‌وجو، ۱۳۸۳؛

پژوهش‌های ادبی تاریخی

• نگاهی به اشعار دری خوشحال خان ختک (تک‌نگاری)، ۱۳۹۰
• افسانه‌های قدیم شهر کابل، ۱۳۹۰:
• مجموعه مقالات جاوید، تهران: انتشارات روزنه‌کار، ۱۳۹۰
  • جلد اول: مجموعه مقالات و پژوهش‌های تاریخی
  • جلد دوم: مجموعه مقالات زیست‌نامه‌ها
  • جلد سوم: مجموعه مقالات پژوهش‌های ادبی
  • جلد چهارم: مجموعه مقالات پژوهش‌های زبانی

درگذشت

دکتر جاوید که در سال‌های پایانی عمر خود در لندن به سر می‌برد، پیش از مرگ برای دوره‌ای طولانی در بستر بیماری بود و سرانجام، روز چهارشنبه ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۲، در سن هفتاد و پنج سالگی در شهر لندن درگذشت.

منابع

• شهباز ایرج (۱۰ مرداد ۱۳۹۱). «یادی از جاوید». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲.
• سرور مولایی (۱۰ مرداد ۱۳۹۱). «نگاهی گذرا به آثار جاوید، پژوهشگر معروف افغان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲.
• جاوید، عبدالاحمد (۱۳۹۰). مقالات جاوید. ج. ۴. تهران: انتشارات روزنه‌کار.
• جاوید، عبدالاحمد؛ رهین، عبدالرسول (۱۳۷۸). اوستا: مهم‌ترین سرچشمهٔ تاریخ و فرهنگ ما. استکهلم: شورای فرهنگی افغانستان.
• جاوید، عبدالاحمد (۱۳۸۳). فرهنگ جاوید مشتمل بر سه‌هزار لغت فارسی و عربی که از دواوین آثار سخنورانی چون عنصری، فردوسی، فرخی…: اولین فرهنگ فارسی دری افغانستان. تهران: انتشارات جست‌وجو.