پرش به محتوا

سوخو سو-۳۰

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
Su-۳۰
Su-30SM در نیروی هوایی روسیه
کاربری جنگنده چندمنظوره،[۱] جنگنده برتری هوایی
کشور سازنده شوروی
روسیه
گروه طراحی سوخو
سازنده کمسومولسک
یاکوولف کورپوریشن
نخستین پرواز ۳۱ دسامبر ۱۹۸۹
معرفی ۱۹۹۶
وضعیت در حال خدمت
کاربر اصلی نیروی هوایی روسیه
نیروی هوایی الجزایر
نیروی هوایی ارمنستان
نیروی هوایی خلق ویتنام
نیروی هوایی قزاقستان
نیروی هوایی آنگولا
ساخته‌شده ۱۹۹۲–اکنون
تعداد ساخته‌شده بیش از ۶۳۰[۲][۳][۴][۵][۶]
هزینه هر فروند Su-30MK2: ۳۷/۵ میلیون دلار در ۲۰۱۲[۷][۵][۶]
توسعه‌یافته از سوخو-۲۷
گونه‌ها Sukhoi Su-30MKI
Sukhoi Su-30MKK
Sukhoi Su-30MKM
سوخو-۳۰ گروه شوالیه‌های روسی
سوخو-۳۰ ام‌کی
سوخو-۳۰ روسیه در لاذقیه برای کمک به ارتش سوریه

سوخو سو-۳۰ (به روسی: Сухой Су-30) (نام‌گذاری ناتو: فلانکر-سی/جی/اچ) یک جنگنده چندمنظوره دوموتوره و ابرمانورپذیر و دوسرنشین است که شرکت هوانوردی سوخو در روسیه طراحی کرده‌است. این جنگنده برای عملیات در تمام شرایط آب‌وهوایی و برای انجام مأموریت‌های هوا به هوا و هوا به سطح طراحی شده‌است. قابلیت‌ها و ویژگی‌های عمومی این جنگنده، تا حدودی مشابه قابلیت‌های اف-۱۵ئی استرایک ایگل است.[۸]

جنگنده بمب‌افکن سوخو-۳۰ در حقیقت نمونه پیشرفته‌تر جنگنده سوخو-۲۷ است. سوخو-۳۰ علاوه بر ایفای نقش برتری هوایی، توانایی درگیری با اهداف زمینی و همچنین حمل فهرست گسترده‌ای از تسلیحات گوناگون را داراست. این هواپیما، دارای سامانهٔ «خلبان خودکار» در تمام مراحل پرواز، از جمله پرواز کم ارتفاع یا پرواز کروز است. برد عملیاتی این جنگنده ۱۵۰۰ کیلومتر است که با مخزن اضافی سوخت، به ۳۰۰۰ کیلومتر هم می‌رسد که با به‌کارگیری روش سوخت‌گیری هوایی می‌توان برد آن را تا ۵۲۰۰ کیلومتر (۳۲۰۰ مایل) نیز افزایش داد.

سوخو-۳۰ بر مبنای بدنه و طرح کلی جنگنده سوخو-۲۷ توسعه پیدا کرده‌است و در دو مدل مختلف در دو شرکت رقیب کمسومولسک و یاکوولف تولید می‌شود.

مدل‌های ام‌کاکا و ام‌کا۲ در کارخانه‌های کمسومولسک ساخته می‌شوند و برای فروش به چین، اندونزی، ونزوئلا و ویتنام طراحی شده‌اند. این شرکت در نخستین مراحل توسعهٔ سوخو-۳۵ مشارکت داشت و در واقع این مدل‌ها نمونه‌های دوسرنشینه از سوخو-۳۵های دهه ۱۹۹۰ هستند. چینی‌ها در سفارش خود به روسیه، یک رادار قدیمی‌تر و سبک‌تر را برای جنگنده‌ها انتخاب کردند و با حذف پیش‌بالها ظرفیت بارگیری هواپیما بیشتر شده‌است. این مدل‌ها دارای توانایی دوگانهٔ برتری هوایی و حمله به زمین هستند.

یاکوولف به‌طور سنتی همکار نیروی دفاع هوایی شوروی (که مستقل از نیروی هوایی است) بود و در مراحل اولیه توسعه جنگنده‌های خانواده فلانکر مسئولیت ساخت سوخو-۲۵یوبی مدل دوسرنشینهٔ تمرینی این جنگنده به آن واگذار شد. هنگامی‌که هندی‌ها به خرید سوخو-۳۰ علاقه‌مند شدند شرکت ایرکوت جنگنده چندمنظوره سوخو-۳۰ام‌کاآی را عرضه کرد که مدلی از سوخو-۲۷یوبی با اویونیک اصلاح‌شده بود. در این مدل‌ها علاوه بر توانایی حمله به زمین، امکانات مناسبی برای مأموریت‌های برتری هوایی همانند افزودن پیش‌بال به بدنه، جهت‌دهی رانش و رادار آرایه فازی دوربرد فراهم شده‌است. کشورهای مالزی، الجزایر و ونزوئلا مدل‌هایی از این سری را خریداری کرده‌اند و نیروی هوایی روسیه نیز مدل اس‌ام از این سری را به کار می‌گیرد. کشور هندوستان بزرگ‌ترین ناوگان سوخو-۳۰ را در اختیار دارد.[۹] سوخو-۳۰ دارای توانایی انجام مانورهای بسیار پیشرفته از جمله تیل اسلاید و کبرای پوگاچو است.[۱۰] اویونیک سوخو-۳۰ دارای سامانه خلبان خودکار است و توانایی پرواز خودکار در همهٔ ارتفاع‌های پروازی از جمله پرواز ارتفاع پایین را دارد. این سامانه کنترل الکترونیکی، با سامانهٔ ناوبری هواپیما هماهنگ‌سازی شده‌است و این هماهنگ‌سازی موجب شده که سوخو-۳۰ بتواند به‌طور خودکار ارتفاع را تغییر دهد و به هدف معین نزدیک شود؛ همچنین انجام بازگشت خودکار به مختصات پایگاه و فرود خودکار بدون نیاز به خلبان را داشته باشد.[نیازمند منبع]

طراحی

[ویرایش]
سوخو سو-۳۰

پس از موفقیت و کامیابی سوخو-۲۷ در آزمایش‌های اولیه، نیروی هوایی روسیه برای برطرف کردن ایرادهای سوخو-۲۷ شروع به ارتقای ویژگی‌های آن کرد. این ویژگی‌ها شامل افزایش برد هواپیما برای دستیابی به دورترین مرزهای کشور روسیه بود. همچنین تک‌سرنشین بودن هواپیما برای سفرهای طولانی مناسب نبود و نیاز به خلبان کمکی پیدا شد. در نتیجه سوخو-۳۰ براساس سوخو-۲۷ یوبی طراحی و ساخته شد.[۱۱]

این پرنده دارای دو موتور و دو سرنشین و ترمز هوایی است که با ترکیبی از ویژگی‌های آیرودینامیکی و پیش‌رانش کنترل، قدرت مانور بسیار بالایی را از آن خودش کرده. این هواپیما با ذخیرهٔ ۵٬۲۷۰ کیلوگرم سوخت می‌تواند نزدیک به ۴٫۵ ساعت در مسافتی حدود ۳٬۰۰۰ کیلومتر پرواز کند. البته در حالت پرواز کروز برد این جنگنده به ۵٬۲۰۰ کیلومتر و مداومت پروازی حدود ۱۰ ساعت افزایش پیدا می‌کند.

مدل‌ها

[ویرایش]
مدل MKI - نیروی هوایی هند
مدل MKM
مدل MKK
مدل SM
مدل MKV ونزوئلا که برپایهٔ MK2 ساخته شده‌است

مدل‌های اولیه

[ویرایش]
Su-30
مدل ارتقا یافته سوخو-۲۷یوبی است که در دهه ۹۰ میلادی برای روسیه ساخته شده بود. امروزه روسیه تنها پنج فروند از این مدل در اختیار دارد که همگی قدیمی هستند.
Su-30K
نسخه صادراتی سوخو-۳۰ در دهه ۹۰ میلادی بود.
Su-30KI
یک به‌روزرسانی بر روی مدل K بود که پیش از سال ۱۹۹۵ به سفارش اندونزی انجام شده بود. سفارش اندونزی برای دریافت ۲۴ فروند مدل KI بخاطر بحران مالی ۱۹۹۷ آسیا لغو شد.[۱۲]
Su-30KN
یک به‌روزرسانی از مدل سوخو-۲۷یوبی بود که پروژه در نهایت لغو شد ولی بعدها با کد M معرفی گشت. چند به‌روزرسانی بر روی این مدل برای کشور بلاروس انجام شده‌است.[۱۳]
Su-30MK
نسخه صادراتی سوخو-۳۰-ام که در دهه ۹۰ به هندوستان فروخته شد.

سوخو-۳۰ MKI و زیرگروه‌هایش

[ویرایش]
Su-30MKI
مدل «ام‌کی‌آی» در سال ۲۰۰۲ رسماً معرفی شد. MKI سرواژهٔ عبارت (به روسی: Modernizirovannyi Kommercheskiy Indiski) به معنای «نوین‌شدهٔ صادراتی هندوستان» است که با مشارکت هیندوستان آیروناتیکس و نیروی هوایی هند ساخته شده‌است. MKI نخستین جنگنده از خانوادهٔ سوخو-۳۰ است که با فناوری جهت‌دهی رانش و پیش‌بال ساخته شده‌است. سامانهٔ الکترونیک هوانوردی این مدل به‌صورت چندملیتی با مشارکت روسیه، فرانسه، اسرائیل و هندوستان ساخته شده‌است.[۱۴]
Su-30MKA
یکی از مدل‌های خانواده MKI است که اَویونیک آن به‌دست هندوستان و اسرائیل ساخته شده‌است. این مدل یک محصول صادراتی مخصوص الجزایر است[۱۵]
Su-30MKM
ام‌کی‌ام یک نسخه از مدل روسی-هندی MKI است که برای نخستین بار در سال ۲۰۰۷ میلادی معرفی شده‌است؛ ولی در بخش‌های بسیاری در زمینهٔ اویونیک، با مدل MKI تفاوت دارد.[۱۶] که برای نیروی هوایی مالزی به‌شدت شخصی‌سازی شده‌است. این محصول دارای پیش‌بال و جهت‌دهی رانش (TVC) است و الکترونیک هوانوردی آن چندملیتی می‌باشد. مدل MKM دارای فناوری سامانه هاد(HUD)، جستجو و ردیابی فروسرخ(NAVFLIR) و سامانهٔ هدف‌گیری لیزری(LDP) است که توسط فرانسه ساخته شده‌اند. این مدل دارای سنسور هشدار نزدیک شدن موشک دشمن(MAWS) و سنسور هشدار قفل شدن لیزر دشمن بر روی هواپیما (LWS) است که توسط آفریقای جنوبی ساخته شده‌اند. همچنین دارای رادار پسیو «بارس» با کد N011M، سامانه‌های جنگ الکترونیک(EW)، و سامانهٔ موقعیت‌یابی اُپتیکال(OLS) و کابین شیشه‌ای خلبان است.[۱۷] مدل نیروی هوایی مالزی (MKM) دارای ویژگی‌های بهبودیافته‌ای از مدل MKK نیز هست.[۱۸]
Su-30SM
مدل SM یک مدل ویژه و ترکیبی از مدل‌های MKM و MKI با فناوری جهت‌دهی رانش است که برای نیروی هوایی روسیه ساخته شده.[۱۹][۲۰][۲۱] وزارت دفاع روسیه از توانمندی‌های بالای مدل MKI شگفت‌زده شد و دستور داد تا ۳۰ فروند بر پایهٔ این مدل بسازند و برای روسیه شخصی‌سازی کنند که این نسخه با پسوند SM شناخته می‌شود.[۲۲]

SM سرواژهٔ (به انگلیسی: Serial Modernized) به معنای «چندبار نوین‌شده» است و در ناتو با نام فلانکر H شناخته می‌شود و یک هواپیما از نسل ۴+ به حساب می‌آید.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸] به‌روزرسانی‌های مدل SM مربوط به رادار، ارتباط رادیویی (بیسیم)، سامانهٔ شناسایی دوست یا دشمن، جنگ‌افزارها، صندلی پرنده، و دیگر سامانه‌های الکترونیکی است.[۲۹][۳۰] این هواپیما با یک عدد رادار آرایهٔ فازی Bars با کد N011M مجهز شده که توانایی شناسایی از فاصلهٔ بیشینهٔ ۴۰۰ کیلومتر را دارد. برد جستجوی اهداف در این رادار ۲۰۰ کیلومتر است. این هواپیما در دماغه دارای شبکه‌های افقی و دارای ویژگی ابرچابکی است. همچنین دارای سامانهٔ هاد پهن (با زاویهٔ عریض) است و فناوری آن به‌گونه‌ای است که برای برتری هوایی نیز به‌کار می‌رود. توانایی حمل گستره‌ای از جنگ‌افزارها از جمله بمب‌های هدایت نشدنی و هدایت‌شوندهٔ لیزری تا وزن ۸۰۰۰ کیلوگرم را دارد و همچنین به یک قبضه توپ خودکار ۳۰ میلیمتری GSh-30-1 مجهز است. این مدل توانایی سوخت‌گیری هوایی(IFR) را نیز دارد.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶] همچنین دو عدد ابزار جَمینگ از نوع SAP-518 نیز می‌تواند بر روی دو بال نصب شود. این پاد برای محافظت از هواپیما دربرابر موشکهای هوا به هوا و سطح به هوا کارایی دارد و روش کار آن به این گونه است که اهداف جعلی را بر روی رادار دشمن نمایش می‌دهد، موشک‌های دشمن را با روش جَنگال منحرف می‌کند و کارکرد رادارهای زمینی و دریایی دشمن را مختل می‌سازد.[۳۷] در اوت ۲۰۱۹ نیروی هوایی روسیه اعلام کرد که از این پس سوخو-۳۰ نسخه SM را تنها با موتور ۱۱۷S دریافت خواهد کرد. موتور ۱۱۷S تنها موتوری است که در سوخو-۳۵ به‌کار می‌رود و دوام و اعتمادپذیری بالاتری دارد.[۳۸]

Su-30SME
SME مدل صادراتی SM است که در نمایشگاه سنگاپور در سال ۲۰۱۶ به نمایش گذاشته شد. حرف E بیان‌گر واژهٔ انگلیسی "Export" به معنای «صادرات» است.[۳۹]
Su-30SM2
دومین به‌روزرسانی از مدل SM نیروی هوایی روسیه است که با رادار بادوام و باکیفیت سوخو-۳۵اس (ایربیس N035) و موتور نیرومند سوخو-۳۵-اس (AL-41F1S) مجهز شد. این کار به این منظور انجام شد تا با ترکیب سوخو-۳۰ و سوخو-۳۵ هزینه‌های عملیات و تأمین قطعات کاهش پیدا کنند؛ زیرا موتور AL-41F1S دوام و کیفیت بهتری دارد و از سال ۲۰۲۰ به بعد، در هر دو هواپیمای سوخو-۳۰ و سوخو-۳۵ به‌طور مشترک به‌کار خواهد رفت.[۴۰] این مدل، از جنگ‌افزارهای جدید و متفاوتی نیز بهره می‌برد. از جمله بمب هدایت لیزری KAB-250 و موشک کروز پنهان‌کار Kh-59MK2. روسیه برنامه‌ریزی کرده تا همهٔ هواپیماهای SM خود را به SM2 به‌روزرسانی کند. نخستین تحویل آن به نیروی هوایی روسیه برای اواخر سال ۲۰۲۰ برنامه‌ریزی شده‌است.[۴۱][۴۲][۴۳] گرچه تحویل بخش بزرگی از این ناوگان به نیروی هوایی روسیه، در سال ۲۰۲۱ انجام خواهد شد.[۴۴] این به‌روزرسانی به‌همراه رادار آرایهٔ فازی و مهمات جدید خواهد بود و در سال ۲۰۲۱ به نیروی هوایی روسیه تحویل داده خواهد شد.[۴۵]

سوخو-30 MKK و زیرگروه‌هایش

[ویرایش]
مدل MKK نیروی هوایی روسیه
Su-30MKK
ام‌کی‌کی نسخهٔ صادراتی مخصوص چین است که در سال ۲۰۰۰ معرفی شده‌است. MKK سرواژهٔ عبارت (به روسی: Modernizirovanniy Kommercheskiy Kitayskiy) به معنای «نوین‌شدهٔ صادراتی چین» است. ناتو این مدل را فلانکر G نام‌گذاری کرده‌است.[۴۶] در مدل ام‌کی‌کی یک باک سوخت در محدودهٔ سکان اضافه شده‌است که دارای گنجایش ۲۸۰ لیتر سوخت است؛ بنابراین برخلاف مدل‌های دیگر سوخو-۳۰ که چهار باک دارند، مدل ام‌کی‌کی دارای پنج باک است. این پنج باک در بخش جلو، میانه، پشت، بال‌ها و سکان هواپیما جای دارند که گنجایش آنها در مجموع ۱۰٬۱۸۵ لیتر است. مدل ام‌کی‌کی به‌هنگام سوخت‌گیری هوایی به ازای هر یک دقیقه، ۲۳۰۰ لیتر سوخت می‌زند. ارتفاع سوخت‌گیری بین ۲ تا ۶ کیلومتر از سطح زمین و سرعت مجاز بین ۴۵۰ تا ۵۵۰ کیلومتر در ساعت است. ام‌کی‌کی توانایی سوخت‌گیری در شب را نیز دارد. این مدل از موتور AL-31F بهره می‌برد که میانگین زمان بین خرابی نامطلوبی نسبت به موتورهای غربی دارد. هردو نیروی هوایی چین و نیروی هوایی هند از مشکلات این موتور گلایه دارند. ساخت اویونیک مدل ام‌کی‌کی با مشارکت ۱۲ شرکت اوکراینی انجام شده‌است.[۴۷]
Su-30MK2
مدل MK2 یک نسخهٔ جدید و نوین‌شده بر پایهٔ MKK است که برای نیروی هوایی چین، اندونزی و اوگاندا ساخته شده‌است که با الکترونیک هوانوردی پیشرفته و جنگ‌افزارهای نوین مجهز شده‌است.
Su-30MK2V
نسخه‌ای از MK2 است که با اندکی تفاوت نسبت به مدل اصلی، مخصوص ویتنام ساخته شده‌است.[۴۸]
Su-30MKV
نسخهٔ صادراتی از MK2 است که به‌طور اختصاصی برای ونزوئلا ساخته شده‌است.
Su-30M2
یک نسخه ساخت شرکت KnAAZ است که بر مبنای MK2 ساخته شده‌است. نیروی هوایی روسیه برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ سفارش این محصول را به KnAAZ داده‌است. آزمایش‌های اصلی درون‌شرکتی در سال ۲۰۱۰ به پایان رسیدند.[۴۹][۵۰][۵۱] در مجموع تنها ۲۰ فروند سفارش داده شده‌است.[۵۲][۵۳] این هواپیماها برای تمرین علیه هواپیماهای سوخو-۲۷ به‌کار می‌روند و نیروی هوایی روسیه با آنها تمرین می‌کند.
Su-30MK3
یک نسخهٔ پیشنهادی با رادار Phazotron Zhuk-MSF است. این رادار ۳۰۵ کیلوگرمی، ۱۸۰ کیلومتر برد دارد.

کاربران

[ویرایش]
نقشه کشورهای استفاده‌کننده از جنگنده سوخو-۳۰ با توجه به تعداد فروند
Su-30SM روسیه. این مدل دارای پیش‌بال است.

 الجزایر

 آنگولا

 ارمنستان

 بلاروس

 چین

 هند

  • نیروی هوایی هند تاکنون ۲۷۲ فروند سوخو-۳۰ MKI خریداری کرده که ۲۶۱ فروند از آن تا سال ۲۰۲۰ در ناوگان هستند. این جنگنده مدل مخصوص نیروی هوایی هند است.[۶۱] و ۱۲ فروند دیگر نیز سفارش داده‌است.[۶۲] نمونه‌های اولیه در روسیه ساخته شده و نمونه‌های جدیدتر در هندوستان تولید می‌شوند.

 اندونزی

Su-30MKI - نیروی هوایی هند
سوخو-۳۰ نیروی هوایی روسیه در پرواز «گذر پایین» (لو پَس) به ارتفاع دو متر از سطح زمین.[۶۴]

 مالزی

 اوگاندا

  • نیروی هوایی اوگاندا ۶ فروند MK2

 ونزوئلا

 روسیه

 قزاقستان

 ویتنام

ام‌کا۲ ونزوئلا

 ارمنستان

  • ارمنستان ۴ فروند مدل اس‌ام سفارش داده‌است.[۷۴]

 بلاروس

  • بلاروس ۴ فروند سوخو-۳۰-اس‌ام دارد و ۱۲ فروند نیز سفارش داده‌است.[۷۵]

 میانمار

  • نیروی هوایی میانمار ۶ فروند از مدل SME در سال ۲۰۱۸ سفارش داده‌است.[۷۶]

حوادث

[ویرایش]
  • در نیروی هوایی هندوستان در مجموع هفت فروند سوخو-۳۰-MKI سقوط کردند که از مجموع ۱۴ خلبان، ۴ خلبان جان باخته‌اند.[۷۷]
  • در سال ۱۹۹۹ یک فروند سوخو-۳۰-MK در نمایشگاه هوایی پاریس سقوط کرد که هردو خلبان توانستند ایجکت کنند و بدون آسیب دیدگی به زمین برسند. از این رویداد فیلمبرداری نیز شده‌است.[۷۸]
  • در سال ۲۰۱۵ یک سوخو-۳۰-MK2 نیروی هوایی ونزوئلا حین تعقیب بک هواپیمای قاچاق مواد مخدر بود، در جنوب ونزوئلا سقوط کرد که در این حادثه هردو خلبان جان باختند.
  • در سال ۲۰۱۸ یک فروند سوخو-۳۰-SM در شهر جبله در سوریه سقوط کرد که هردو خلبان جان باختند.

مشخصات

[ویرایش]

منبع اطلاعات KnAAPO,[۷۹] Sukhoi,[۸۰] Gordon and Davison,[۸۱] deagel.com,[۸۲] airforce-technology.com[۸۳]

مشخصات عمومی

  • خدمه: ۲
  • طول: ۲۱٫۹۳۵ متر (۷۳ فوت)
  • پهنای بال: ۱۴٫۷ متر (۴۸ ft 3 in)
  • ارتفاع: ۶٫۳۶ متر (۲۰ ft 10 in)
  • بال: مساحت ۶۲ متر مربع (۶۶۷ متر مربع)
  • وزن خالی: ۱۷٬۷۰۰ کیلوگرم (۳۹٬۰۲۱ lb)
  • وزن بارگیری: ۲۴٬۹۰۰ کیلوگرم (۵۴٬۹۰۰ lb)
  • بیشینه وزن برخاست: ۳۴٬۵۰۰ کیلوگرم (۷۶٬۰۶۰ پوند)
  • پیشرانه: ۲× توربوفن ساترن ای‌ال-۳۱
    • نیرو ی خشک: ۷۴٫۵ کیلونیوتن (۱۶٬۷۵۰ lbf) هرکدام
    • نیرو با پس سوز ۱۲۲٫۵۸ kN (۲۷٬۵۶۰ lbf) هرکدام
  • ظرفیت سوخت: ۹٬۴۰۰ کیلوگرم (۲۰٬۷۲۴ پوند) باک داخلی[۸۴]

عملکرد

  • سرعت بیشینه: ماخ ۲٫۰ (۲٬۱۲۰ کیلومتر در ساعت، ۱٬۳۲۰ مایل در ساعت) در ارتفاع
  • برد: ۳٬۰۰۰ کیلومتر (۱٬۸۶۰ مایل؛ ۱٬۶۲۰ ناتیکال مایل) در ارتفاع
  • سقف پروازی: ۱۷٬۳۰۰ متر (۵۶٬۸۰۰ فوت)
  • نرخ اوج‌گیری: ۲۳۰ متر بر ثانیه (۴۵٬۲۷۵ فوت بر دقیقه)
  • بارگیری بال: ** با ۵۶٪ سوخت: ۴۰ کیلوگرم بر متر مربع (۸۲٫۳ پوند بر فوت مربع)
    • با سوخت داخلی: ۴۶۸٫۹۳ کیلوگرم بر متر مربع ()
  • نسبت نیرو به وزن: ** با سوخت کامل: ۰٫۸۶
    • با ۵۶٪ سوخت: ۱
  • بیشینهg-load: +9 g

نگارخانه

[ویرایش]
  • سوخو-۳۰ MKM نیروی هوایی شاهنشاهی مالزی
    سوخو-۳۰ MKM نیروی هوایی شاهنشاهی مالزی
  • سوختگیری هوایی سوخو-۳۰ MKA
    سوختگیری هوایی سوخو-۳۰ MKA
  • مدل MKM
    مدل MKM
  • سوخو-30 MKI نیروی هوایی هند
    سوخو-30 MKI نیروی هوایی هند
  • مدل MKK
    مدل MKK
  • نمای ارابهٔ فرود
    نمای ارابهٔ فرود
  • نمای موتور و دُم
    نمای موتور و دُم

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "Su-30MK page". Sukhoi. Archived from the original on 13 July 2011. Retrieved 3 July 2011.
  2. ↑ "Zbog čega Srbija neće Suhoje?". TangoSix.rs. 25 July 2013. Archived from the original on 13 February 2014. Retrieved 14 February 2014.
  3. ↑ "Delivery of Su-30 MKI Fighters for IAF to get Delayed Due to HAL's Limited Assembly Line". Archived from the original on 22 February 2014.
  4. ↑ "Russian Air Force to Get 21 Su-30 Fighter Jets in 2014". RIA Novosti. 13 February 2014. Archived from the original on 13 February 2014. Retrieved 13 February 2014.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ The Military Balance 2017
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ "Поставки боевых самолетов в Вооруженные Силы России в 2017 году". Archived from the original on 24 March 2018. Retrieved 24 March 2018.
  7. ↑ Sputnik (21 August 2013). "Russia to Deliver 12 Su-30 Fighter Jets to Vietnam – Source". rian.ru. Archived from the original on 25 August 2013. Retrieved 1 April 2015.
  8. ↑ «Russia-Libya in billion-dollar arms deal - MoscowTopNews.com». web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۴-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۱.
  9. ↑ https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/04597222.2018.1561032
  10. ↑ "Discovering Novel Fighter Combat Maneuvers" (PDF). Archived from the original (PDF) on 7 June 2011. Retrieved 17 May 2012.
  11. ↑ Mariusz Wojciechowski, Słupsk (Poland). "Project T-10PU Heavy interceptor fighter Su-27PU (Su-30)". Archived from the original on 22 February 2014. Retrieved June 2011. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  12. ↑ Sukhoi Su-27 – Operator List بایگانی‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine. MilAvia.net, 14 March 2009.
  13. ↑ "Belarus may buy outdated Su-30 fighters from Russia" بایگانی‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine.
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20120118074214/http://www.aircraftinaction.co.uk/2007/Waddington.htm
  15. ↑ «Sukhoi Su-30 story in colours. Sukhoi Su-30 fighter worldwide camouflage and painting schemes. Prototypes, experimental planes, variants, serial and licensed production, deliveries, units, numbers. Russia, India, China, Malaysia, Venezuela, Belarus, Ukraine, Algeria, Vietnam, Eritrea, Angola, Uganda». web.archive.org. ۲۰۱۵-۰۱-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۴.
  16. ↑ https://web.archive.org/web/20110606104113/http://www.hinduonnet.com/thehindu/2002/04/21/stories/2002042102860800.htm
  17. ↑ «IRKUT Corporation :: Press Release Archives :: THE FIRST TWO SERIALLY PRODUCED Su-30MKM FIGHTERS FOR THE ROYAL MALAYSIAN AIR FORCE HAS BEEN DEMONSTRATED». web.archive.org. ۲۰۰۸-۰۳-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۴.
  18. ↑ "NBC News - Breaking News & Top Stories - Latest World, US & Local News". NBC News (به انگلیسی). Retrieved 2020-11-14.
  19. ↑ https://www.flightglobal.com/articles/2011/07/21/359732/russian-air-force-orders-thrust-vectoring-su-30sm-fighters.html
  20. ↑ https://web.archive.org/web/20100419164218/http://www.defenseindustrydaily.com/malaysia-receives-first-2-su30mkms-03336/
  21. ↑ https://web.archive.org/web/20110724070035/http://www.flightglobal.com/articles/2011/07/21/359732/russian-air-force-orders-thrust-vectoring-su-30sm-fighters.html
  22. ↑ https://web.archive.org/web/20120706182414/http://en.ria.ru/analysis/20120323/172357523.html
  23. ↑ "The Aviationist " Satellite image shows four Russian Su-30SM parked in the open air at airfield in Syria". The Aviationist. Archived from the original on 4 October 2015. Retrieved 6 October 2015.
  24. ↑ Sputnik (4 September 2015). "Russia's Black Sea Fleet in Crimea Receives SU-30SM Fighters". Archived from the original on 7 October 2015. Retrieved 6 October 2015.
  25. ↑ "bellingcat – Russian SU-30SM in Syria, not SU-27 – bellingcat". bellingcat. Archived from the original on 3 October 2015. Retrieved 6 October 2015.
  26. ↑ "Here's a stunning video (including cockpit footage) of the awesome Sukhoi Su-30SM". The Aviationist. Archived from the original on 8 October 2015. Retrieved 6 October 2015.
  27. ↑ "Fighter generations comparison chart". The Aviationist. Archived from the original on 17 May 2015. Retrieved 28 May 2015.
  28. ↑ "Air Force Magazine". googleusercontent.com. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 17 September 2015.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  29. ↑ "Russia's Su-30SM to be showcased at KADEX-2014". Global Aviation Report. Archived from the original on 7 April 2015. Retrieved 1 April 2015.
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 September 2014. Retrieved 21 January 2015.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)
  31. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام DID_Su-30MKM وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  32. ↑ "Russia's new air force is a mystery". The Week. Archived from the original on 11 January 2015. Retrieved 1 April 2015.
  33. ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 9 September 2014. Retrieved 21 January 2015.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)
  34. ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 5 September 2014. Retrieved 21 January 2015.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)
  35. ↑ "Kursk Air Regiment receives new Su-30SM fighter jets". Airrecognition.com. 4 July 2018. Archived from the original on 5 July 2018. Retrieved 4 January 2019.
  36. ↑ "Kursk Air Regiment receives new Su-30SM fighter jets". airrecognition.com. 4 July 2018. Archived from the original on 5 July 2018. Retrieved 8 July 2018.
  37. ↑ https://web.archive.org/web/20180708220817/http://www.airrecognition.com/index.php/archive-world-worldwide-news-air-force-aviation-aerospace-air-military-defence-industry/global-defense-security-news/global-news-2018/june/4361-russian-su-30sms-to-be-fitted-with-sap-518-jamming-pods-following-syrian-experience.html
  38. ↑ لینک گزارش نشنال اینترست درمورد تعویض موتورهای AL-31-FL با موتور AL-41F1S
  39. ↑ https://web.archive.org/web/20160219100345/http://www.janes.com/article/58122/singapore-airshow-2016-russia-reveals-new-su-30sme-flanker-fighter
  40. ↑ «گزارش از وبسایت تحقیقاتی هندی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹.
  41. ↑ "Су-30СМ с изделием 117С станет Су-30СМД". lenta.ru. 15 July 2019. Retrieved 17 July 2019.
  42. ↑ "Су-30СМ и Су-35 унифицируют". lenta.ru. 26 February 2019. Retrieved 17 July 2019.
  43. ↑ "Russian Aerospace Forces to receive upgraded Su-30SM1 fighters". airrecognition.com. 8 August 2019. Retrieved 7 August 2019.
  44. ↑ «Russian Aerospace Forces to receive upgraded Su-30SM1 fighters». www.airrecognition.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۴.
  45. ↑ لینک مربوط به انتخاب موتور سوخو-35 برای موتور سوخو-30 اس‌ام
  46. ↑ https://web.archive.org/web/20190423213741/https://vpk.name/library/f/su-30.html
  47. ↑ https://web.archive.org/web/20081204111942/http://www.globalsecurity.org/wmd/library/news/ukraine/2006/ukraine-060614-rianovosti03.htm
  48. ↑ https://web.archive.org/web/20100107123115/http://www.spacewar.com/reports/Russia_Vietnam_ink_submarine_arms_deal_999.html
  49. ↑ "First serial Su-30M2 completed test flights" (Press release). Sukhoi. 28 September 2010. Archived from the original on 24 July 2011. Retrieved 3 July 2011.
  50. ↑ "Su-27 Flanker Variants Overview" بایگانی‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine. Milavia, 18 February 2010.
  51. ↑ "Airbase in Krasnodar region will accommodate ten Su-30M2". Lenta.ru. Archived from the original on 13 December 2011. Retrieved 17 May 2012.
  52. ↑ https://web.archive.org/web/20140810125614/http://bmpd.livejournal.com/945390.html
  53. ↑ https://bmpd.livejournal.com/945390.html
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ https://www.flightglobal.com/news/articles/analysis-2019-world-air-forces-directory-454126/
  55. ↑ [https://www.interfax.ru/business/675826 ""���������" �������� � ������ ������ ������ ���������� ����������� �� $2 ����"]. Interfax.ru (به روسی). Retrieved 2021-12-12. {{cite web}}: replacement character in |عنوان= at position 2 (help)
  56. ↑ https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6437076
  57. ↑ "Белоруссия завершила передачу Анголе 12 доработанных российских истребителей Су-30К". TASS. 16 May 2019. Retrieved 19 May 2019.
  58. ↑ «ANALYSIS: 2019 World Air Forces Directory». web.archive.org. ۲۰۱۹-۰۱-۲۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۲.
  59. ↑ «Chinese Aircraft - J-11 [Su-27 FLANKER]». www.globalsecurity.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۲-۱۲.
  60. ↑ Wei, Bai (May 2012). "A Flanker by any other name". Air Forces Monthly (290): 72–77.
  61. ↑ "India's Aviation Behemoth HAL Expects More Orders as It Completes Production of Su-30MKI". Global Security. 3 April 2020.
  62. ↑ Pubby, Manu. "IAF to urgently procure 21 MiG 29s, 12 Su 30s". The Economic Times. Retrieved 2020-10-04.
  63. ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹.
  64. ↑ ویدیوی مربوط به تصویر - وبسایت یوتوب
  65. ↑ https://www.flightglobal.com/analysis/analysis-2019-world-air-forces-directory/130525.article
  66. ↑ https://bmpd.livejournal.com/1839328.html
  67. ↑ ۶۷٫۰ ۶۷٫۱ https://bmpd.livejournal.com/3471418.html
  68. ↑ https://flotprom.ru/news/?ELEMENT_ID=159697
  69. ↑ "Russian Ministry of Defense signed contracts with UAC at Army-2020 for new aircrafts [sic]". airrecognition.com. 28 August 2020. Archived from the original on 18 September 2021. Retrieved 31 August 2020.
  70. ↑ "Минфин и "Роскосмос" вступили в публичные препирательства о сокращении расходов". vedomosti.ru. 26 August 2020. Retrieved 31 August 2020.
  71. ↑ "Минобороны РФ заключило контракты на поставку боевых самолётов Су-34, Су-35 и Су-30СМ2". militarynews.ru. 25 August 2020. Retrieved 31 August 2020.
  72. ↑ https://www.janes.com/article/85427/kazakhstan-receives-four-more-su-30sm-fighter-aircraft
  73. ↑ "Sukhoi Su-30 story in colours. Sukhoi Su-30 fighter worldwide camouflage and painting schemes. Prototypes, experimental planes, variants, serial and licensed production, deliveries, units, numbers. Russia, India, China, Malaysia, Venezuela, Belarus, Ukraine, Algeria, Vietnam, Eritrea, Angola, Uganda". sukhoi.mariwoj.pl. Retrieved 2021-02-08.
  74. ↑ https://www.janes.com/article/86174/armenia-to-acquire-four-su-30sm-combat-aircraft
  75. ↑ https://bmpd.livejournal.com/3846980.html
  76. ↑ https://archive.today/20180122141835/http://tass.com/defense/986222
  77. ↑ "Pilot killed in SU-30 MKI crash in Jaisalmer". Rediff.com. Archived from the original on 24 February 2021. Retrieved 17 May 2012.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  78. ↑ فیلم سقوط سوخو-30 در نمایشگاه پاریس 1999
  79. ↑ Sukhoi Su-30MK بایگانی‌شده در ۲۴ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine. KNAAPO.
  80. ↑ "Su-30MK: Aircraft performance". Sukhoi. Archived from the original on 16 July 2011. Retrieved 3 July 2011.
  81. ↑ Gordon and Davison 2006, pp. 92, 95–96.
  82. ↑ [۱]
  83. ↑ [۲]
  84. ↑ "Su-30M Flanker-H Air-Superiority Fighter - Airforce Technology". airforce-technology.com. Retrieved 1 April 2015.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سوخو_سو-۳۰&oldid=40548821»