سم‌شناسی شغلی
سم‌شناسی شغلی (به انگلیسی: Occupational Toxicology) یا سم‌شناسی صنعتی به رشته‌ای علمی که به صورت میان رشته ای سم‌شناسی و بهداشت حرفه‌ای را به هم مرتبط می‌کند می‌گویند.[۲]
سم‌شناسی شغلی کاربرد اصول و روش‌های سم‌شناسی در محیط کار جهت پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار در کارگران است. همچنین به اصول و روش‌های سم‌شناسی برای مدیریت مخاطرات شیمیایی در محل کار سم‌شناسی شغلی می‌گویند.[۳]
جملهٔ معروف پاراسلوس که پایه و اساس سم‌شناسی را بنیان گذاشت این بود که همهٔ مواد سمی هستند و تنها میزان دوز و غلظت است که باعث ایجاد تفاوت بین یک مادهٔ سمی و غیر سمی می‌شود.
مسمومیت بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی موجود زنده که در اثر ورود و تماس با ماده خارجی سمی از راه‌های گوناگون، رخ می‌دهدرا گویند. شدت مسمومیت به نوع ماده سمی، مقدار آن و طول مدت تماس با ماده سمی بستگی دارد.[۴]
تاریخچه سم‌شناسی شغلی
[ویرایش]چهارصد سال پیش از میلاد مسیح بقراط اثرات سمی مواجهه با فلز سرب را شناسایی کرده‌است.[۵]
در نخستین سدهٔ پس از میلاد، پلنی که یک دانشمند رومی بود، یک ماسک تنفسی از مثانهٔ گوسفند ساخت و کاربرد آن را برای کار در معادن پیشنهاد کرد.[۶]
درقرن شانزدهم آگریکولا و پاراسلسوس آثاری در باره اثرات سمی کارگران ذوب آهن، فلزات و کار در معدن و مسمومیت جیوه به جای گذاشته‌اند. کتاب آگریکولا در سال ۱۵۵۶ یک سال پس از مرگ او و کتاب پاراسلوس در سال ۱۵۶۷ منتشر گردید.
در سال ۱۹۱۸،آلیس هامیلتون بررسی‌های گستردهه ای در زمینه سم‌شناسی شغلی، به ویژه مسمومیت با فسفر سفید در صنایع کبریت سازی و مسمومیت با سرب انجام داد.
-
آگریکولا -
آلیس هامیلتون -
پاراسلوس
مسمومیت با فلزات سنگین در صنایع
[ویرایش]به فلزاتی گفته می‌شود که دارای اثرات سمی شدید و سرطانزا برای انسان و اثرات مخرب زیست‌محیطی هستند. بیشتر این فلزات در گروه یک مواد سرطانزا دسته‌بندی می‌شوند. مواجهه با این فلزات در صنایع می‌تواند موجب سرطان و بیماری‌های صعب العلاج شود.
کروم شش ظفیتی تنها در فرایندهای داغ به وجود می آید.
| عنصر | اثرات حاد | اثرات مزمن | نوع مسمومیت |
|---|---|---|---|
| کادمیوم | التهاب ریه | سرطان ریه نرم‌استخوانی پروتئینوری احتمال آسیب شدید کلیه |
مسمومیت کادمیوم |
| جیوه | اسهال تب استفراغ |
استوماتیت (التهاب دهان تهوع سندروم نفروتیک Parageusia لرزش |
مسمومیت جیوه |
| سرب | انسفالوپاتی اختلال مغزی |
کم‌خونیFoot drop/wrist drop | مسمومیت سرب |
| کروم | خونریزی دستگاه گوارش خون‌کافت نارسایی حاد کلیه |
فیبروز ریه سرطان ریه |
مسمومیت کروم |
| آرسنیک | آریتمی قلب پلی‌نوریت |
دیابت هیپرکراتوز سرطان |
مسمومیت آرسنیک |
مسمومیت با دیگر فلزات
[ویرایش]می توان به مسمومیت با فلزهایی مثل بریلیوم، آلومینیم و آهن اشاره کرد.
مسمومیت با حلاللهای آلی
[ویرایش]به ترکیباتی گفته می‌شود که نسبت به حلال‌های معدنی قطبیت کمتری دارند. در صنایع اصولاً از مشتقات نفت خام می‌باشند. می‌توان به موادی مثل بنزن، تولوئن و زایلن اشاره کرد.
پایش بیولوژیک کارگران
[ویرایش]در پایش بیولوژیک کارگران جهت سنجش میزان مواجهه کارگر با آلاینده‌های محیط کار و میزان آسیب‌های ناشی از مواجهه با مواد سمی صنعت و محیط کار معمولاً از خون، ادرار، مو، ناخن و بافت جهت انجام آزمایش‌های تشخیص طبی و آنالیزهای شیمیایی و بیوشیمیایی استفاده می‌شود.
جستارهای وابسته
[ویرایش]
منابع
[ویرایش]- ↑ Brodkin, E; Copes, R; Mattman, A; Kennedy, J; Kling, R; Yassi, A (2007). "Lead and mercury exposures: interpretation and action". Canadian Medical Association Journal. 176 (1): 59–63. doi:10.1503/cmaj.060790. PMC 1764574. PMID 17200393.
- ↑ Casarett and Doull’s ,TOXICOLOGY, The Basic Science of Poisons
- ↑ سم شناسی صنعتی- دکتر شاه طاهری
- ↑ سم شناسی صنعتی دکتر ثنایی، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران.
- ↑ تیرگر، آرام-کوهپایی، علیرضا-الهیاری، تیمور-علیمحمدی، ایرج، بهداشت حرفه‌ای، انتشارات اندیشه رفیع۱۳۸۶:ص۱۰
- ↑ چوبینه، علیرضا-امیرزاده، فرید، کلیات بهداشت حرفه‌ای، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز،۱۳۸۷:ص۱۷
| زمینه‌ها | |
|---|---|
| مفاهیم | |
| درمان‌ها | |
| رخدادها | |
| موضوع‌های مرتبط | |
