خاندان پیران

خاندان پیران
خاندان پیران
اطلاعات کلی
نام قوم	ویسگان
مؤسس قوم	ویسه
پیشوایان دیگر	پیران ویسه
نخستین پیشوا	ویسه
برزگان قبیله	ویسه، پیران
نوع زندگی	صحراگردی، چادرنشینی
نژاد	تور
ملیت	ترکان چین
سایر اطلاعات
شناخته شده	دشمن ایرانیان
شهرها	ویسه گرد
آیین	دیویسنا

خاندان پیران یا خاندان ویسه از مهمترین خانداهای تورانی در شاهنامه فردوسی است. این خاندان از تبار تور و حامیان بزرگ افراسیاب هستند و جایگاهی مهم در توران‌زمین دارند. پیران ویسه پیشوای ختن و سپهسالار افراسیاب است. هومان نیز برترین مقام را در سپاه توران دارد. در جنگ دوازده رخ اعضای این خاندان به دست ایرانیان کشته می‌شوند. کشته‌شدن و نابودی این خاندان، سرآغاز انحاطات توران است.^[۱]^[۲]

ویسگان در اوستا و شاهنامه

در اوستا خاندان پیران بدست طوس نابود می‌شوند، اما در شاهنامه، این خاندان را خاندان گودرز از میان برمی‌دارند ^[۱]. ویسه نیای بزرگ خاندان ویسگان، بار اوّل در شاهنامه در آغاز جنگ ایران و توران یاد می‌گردد و ویسه سپهبدی است در سپاه پشنگ . نا گفته نماند شاهنامه میان دودمان ویسه و افراسیاب تمایز قائل است، پشنگ و افراسیاب از تورانیان هستند ولی ویسه و پیران از ترکان. هرگاه سخنی از خاندان ویسه در شاهنامه به میان می‌آید ایشان را به ترکان یا ترکان چین منتسب می‌نماید نه به توران.

سپهبد چون ویسه تیز چنگ

که سالار بد بر سپاه پشنگ ^[۳]

در ابتدای حضور دودمان ویسگان، ویسه بزرگ قبایل خویش سپهبدی بود در لشکر پشنگ شاه توران، البته سپهبدان آن دوران اغلب پیشوای قبایل بودند و هر پیشوایی به تناسب حضور جنگجویانش نزد پادشاه قرب و مقام داشت، ظاهراً ویسه و پسرش پیران بیشترین و جنگجوترین افراد را داخل لشکر نموده بودند به همین سبب پیران مقام والاتر از ویسه را حائز گشت و وزیر افراسیاب شد.

در آغاز پادشاهی کیکاووس و هنگام جنگ با سوریان بار دیگر از ویسه یاد می‌گردد و ویسه پدر پیلسم است. سوریان و هاماوران ممکن است از یک مشاء قومی و قبیله‌ای باشند ولی شاهنامه تفکیک میان آن دو قائل است و کیکاووس در اصل می‌خواهد به جنگ هاماوران برود که در آغاز مسیر با سوریان نیز گلاویز می‌شود. ویسه در جنگ مربور پدر پیلسم است شاید هم در زمان یاد شده زنده نبوده فقط از او یاد می‌شود:

دلیری که بد نام او پیلسم		گوی کی نژاد چو شیر دژم
که ویسه بدش نام او را پدر		برادرش پیران پیروزگر ^[۴]