خاندان رستم

خاندان رستم
اطلاعات کلی
قومیت	سیستانی
نام‌های دیگر	خاندان سام
نخستین پیشوا	گرشاسپ
پیشوایان دیگر	سام، رستم
مؤسس	گرشاسپ
درفش	اژدها پیکر
محل زندگی	سیستان و شرق ایران
نوع زندگی	یکجانشینی، شهرنشینی
زبان	پارسی باستان
پایتخت	سیستان
ملیت	ایرانی
سایر اطلاعات
شناخته شده	مرزبان شرق ایران
آیین	کیش‌مهر
نژاد	سیستانی

خاندان رستم یا خاندان سام از مهم‌ترین خاندان‌های ایرانی در شاهنامه فردوسی است. این خاندان مرزبان سیستان هستند و در بسیاری از جنگ‌های ایران حضور دارند.

خاندان سام در منابع

شاهنامه

خاندان سام خاندانی سیستانی و یکی از مهم‌ترین خاندان‌های ایرانی در شاهنامه هست. این خاندان حکومت سیستان را دردست داشته و مرزبان سیستان بودند، آن جا که منطقه سیستان یکی از نقاط حساس و در معرض حملات اقوام مختلف قرار داشت و از دیرباز یکی از نقاطی بود که برای حفظ سرزمین ایران باید در آن جا تهاجم‌ها دفع می‌شد. برهمین اساس نبردهای بزرگ و سرنوشت ساز در کهن‌ترین دوران برای حفظ کشور در این منطقه اتفاق افتاده که بسیاری از آن‌ها با پیروزی ایران توسط خاندان سام و مردم سیستان به پایان رسیده است.

گرشاسپ نامه

گرشاسب‌نامه داستان منظومی است که آن را اسدی طوسی پیش از شاهنامه (در سالهای ۴۵۶ تا ۴۵۸ هجری) نوشته و داستان خاندان رستم و مخصوصاً جد او گرشاسب است. گویا اسدی در نوشتن این اثر از یک متن منثور استفاده کرده و خود نیز چیزهایی بر آن افزوده است. او در این کتاب تاریخ خاندان سام را چنین شرح داده می‌شود: جمشید پس از آنکه از ضحاک گریخت به سیستان رفت و به پادشاه آنجا که کورنگ نام داشت پناهنده شد دختر این پادشاه دلباخته او شد و از وی پسری به دنیا آورد که نامش را تور گذاشتند. بعدها از این تور پسری به وجود آمد به نام شیدسپ و از او طورک و از او نیز شم و از شم، اثرط به وجود آمد. که این اثرط پدر گشتاسپ پهلوان بزرگ سیستان شد و موضوع گرشاسبنامه جنگها و سفرهای عجیب همین گرشاسپ به توران، هند، آفریقا و جزایر ناشناس دیگر است. گرشاسپ پهلوان پسری به نام نریمان داشت و او پسری به نام سام پدر زال و جد رستم است.

اوستا

در اوستا کشته شدن اژدهای سروور یا شاخدار به دست گرشاسب داستان بسیار مفصلی دارد. این اژدها زرد رنگ و زهردار بود و آدمیان و اسبها را می‌کشت و می‌خورد و گرشاسب توانست او را از پای درآورد. در شاهنامه کشتن یک چنین اژدهایی را سام پدر زال به خود نسبت می‌دهد و در نامه ای برای منوچهر آن را می‌نویسد.

نوشته‌های پهلوی دینی

نخستین جایی که نام رستم در آن آمده کتابهای مذهبی پهلوی است و نخستین کار مهم او در این روایات نجات کاووس از بند زندان هاماوران و بیرون راندن افراسیاب از ایران است. در پهلوی نام او رُستَخم یا رتسهم است. از زال نیز تنها به عنوان پدر رستم نام برده می‌شود.

تبارنامه

گرشاسپ

نریمان

سام

زال

رستم

فرامرز

منابع

• بررسی شخصیت رستم و خاندانش در نشست تخصصی شاهنامه