توبه در اسلام

توبه عبارت است از پشیمانی و غم و اندوه از آنچه بر انسان واقع شده و آرزوی این که کاش چنین نشده بود.

پشیمانی

پشیمانی یک حالت دینی و اخلاقی و فضیلت و توبه و احساس آرامش است‏. در حالت پشیمانی، اثر اراده بیشتر می‌شود.

مناسبت با ملکوت

نفس تیره که تعلق به عادتها و گناهان دارد، زلالی و مناسبت با ملکوت را از دست داده و در صورت استغفار و توبه واقعی و کندن تعلق نفس از مشتهیات، توحّد و یگانگی بر می‌گردد.

توبه و حد آن‏

توبه از سه کار مرتب انتظام پذیرد:

1. علم (آگاهی، شناخت)
2. حال
3. فعل

پس علم اوّل است و حال دوم و فعل سوم. و اول موجب دوم است، و دوم موجب سوم است، ایجابی که مقتضی اطّراد سنت الهی است در ملک و ملکوت‏.

ترک عادت

آنچه را شیطان وعده کرده از گمراه ساختن فرزندِ آدم، وفا به آن می‌نماید، چنانچه گفته: «لَأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیَّتَهُ إِلَّا قَلِیلًا - اسراء۶۲» فرزندان آدم را در تحت فرمانِ خود در خواهم آورد مگر کمی از ایشان را. و اگر چنانچه عقل قوی و کامل گردد شغلِ اوّل آن ازاله لشکرهای شیطان خواهد بود به این که شهوت‌ها را درهم شکند و ترک عادت‌ها نماید و بر سبیل قهر و غلبه طبع را بر عبادت‌ها بدارد. و توبه به غیر از این معنایی ندارد.

عادت

عادت در اینجا تکرار عمل نیست. عالم مُلک توصیفی بیش نیست. ما یادگرفته ایم تا همیشه به توصیفمان از عالم هستی استناد کنیم.

جستارهای وابسته

• توبه (سوره)