اعتیاد در ایران
اعتیاد در ایران موضوعی است که سال‌ها مورد توجه حکومت ایران و کارشناسان بوده‌است. طبق آمار رسمی ۱۳۹۲خورشیدی و به گفته رسول خضری نماینده مجلس حداقل ۱۰ میلیون نفر از ۷۵/۱ میلیون نفر از مردم ایران (۱۳ درصد) درگیر مواد مخدر هستند.[۱]
تاریخچه
[ویرایش]ریشه استفاده از مواد مخدر در مابین شیعیان
[ویرایش]حشاشین یک فرقه از نزاریه از شیعیان اسماعلیه بودند که به دست حسن صباح بنیاد نهاده شد. آنها بین سال‌های ۱۰۹۰ تا ۱۲۷۵ میلادی در کوهستان‌های سرزمین ایران و شام زندگی می‌کردند. در طول آن زمان، آنها با قتل پنهانی رهبران مسلمان و بعداً مسیحیانی که دشمنان دولت آنها محسوب می‌شدند، در سرتاسر خاورمیانه سیاست سختگیرانه‌ای برای جعل و تزویر اعمال داشتند. واژه امروزی Assassination در انگلیسی به مفهوم ترور از روش آنها برای حذف مخالفینشان سرچشمه گرفته است. حشاشین بر باور صاحبنظران به معنی کسانی‌که حشیش می‌کشیدند و بعد از آن دست به اعمالی چون قتل می‌زدند.
صفویان
[ویرایش]مصرف مواد مخدر در ایران از دوره صفویان و با رواج یافتن کشت خشخاش گسترش یافت.[۲] تا زمان پادشاهی شاه طهماسب، مصرف بنگ (شاه‌دانه)، تریاک و حشیش در ایران به‌عنوان یک هنجار پذیرفته شده بود و در میان مردم، در قهوه‌خانه‌ها و در دربار پادشاهی صفوی رواج داشت.[۲][۳] پس از شاه طهماسب، شاه عباس بزرگ دست به اقداماتی برای محدود کردن مصرف تریاک در ایران زد. او در سال ۱۰۰۵ هجری قمری (۹۷۶ خورشیدی) فرمان ترک تریاک را صادر کرد. با این وجود کشت خشخاش در آن زمان هم در ایران ادامه یافت.[۳]
قاجاریان
[ویرایش]در دوره قاجاریان تولید و مصرف مواد مخدر در ایران افزایش یافت و حکومت هم از آن حمایت می‌کرد.[۲] کشت خشخاش در ۱۸ استان ایران انجام می‌شد و هفت نوع تریاک در ایران وجود داشت.[۳] در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، اعتیاد به‌عنوان یک پدیده در ایران وجود داشت. در همان زمان صادرات تریاک یکی از منابع درآمدهای ارزی ایران بود.[۳] در دوره صفوی تریاک، بیشتر به صورت خوراکی مصرف می‌شد[۲] و تریاک‌کِشی به شیوه امروزی در دوره قاجار شکل گرفته‌است. پس از پیروزی جنبش مشروطه ایران در سال ۱۳۲۴ قمری (۱۲۸۵ خورشیدی)، حکومت ایران برای مبارزه با مواد مخدر، زیر فشارهای داخلی و خارجی قرار گرفت. در نتیجه «قانون تحدید تریاک» به تصویب مجلس شورای ملی رسید.[۴][۵]
دودمان پهلوی
[ویرایش]کشت و فروش تریاک توسط حکومت تا سال ۱۳۲۰ خورشیدی و خروج رضاشاه از ایران ادامه داشته‌است. در سال ۱۳۳۱ خورشیدی «قانون منع تهیه و خرید و فروش و مصرف نوشابه‌های الکلی و تریاک و مشتقات آن» توسط مجلس شورای ملی تصویب شد. دولت در سال ۱۳۲۴ خورشیدی «لایحه منع کشت خشخاش» را به مجلس شورای ملی ارائه کرد که در همان سال تصویب شد. این قانون علاوه بر منع کشت خشخاش معتادان را ملزم می‌کرد در مدت شش ماه اقدام به ترک مصرف مواد مخدر کنند. در سال ۱۳۴۷ خورشیدی، دولت «قانون کشت محدود خشخاش و صدور تریاک» را به تصویب مجلس رساند.[۳]
جمهوری اسلامی
[ویرایش]پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، قوانین کیفری برای مبارزه با مواد مخدر تصویب و کشت خشخاش در ایران متوقف شد.[۲] قانون کنونی برخورد با مواد مخدر در سال ۱۳۶۷ در و ۴۵ ماده تصویب شد.[۶] هم‌اکنون قاچاق مواد مخدر در ایران، می‌تواند منجر به اعدام شود.[۷] حدود ۷۰ درصد اعدام‌ها در ایران مربوط به جرایم مواد مخدر است.[۶] اما با توجه به شکست سیاست تشدید مجازات، برای کاهش مجازات به کمتر از اعدام، در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ افزودن یک ماده به قانون کنونی تصویب شد.[۸][۹] همچنین بحث‌هایی برای توزیع مواد مخدر رقیق شده مانند متادون از سوی دولت مطرح شده‌است.[۱۰]
قاچاق مواد مخدر و افزایش شمار معتادان
[ویرایش]بر پایهٔ برخی از آمارها در سال ۱۴۰۰ و در دورهٔ نظام جمهوری اسلامی ایران بیش از ۱۲ میلیون معتاد به مواد مخدر در ایران هست که ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن از آنها جزو مصرف‌کنندگان دائمی هستند و نیز ۱۰ درصد از معتادان، زنان بوده و هزاران تن از آنان نیز کودکان هستند.[۱۱]
- ایران، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های قاچاق مواد مخدر در جهان است
مواد مصرفی
[ویرایش]مواد مورد استفاده متعدد در ایران شامل تریاک و مشتقات آن همچون هروئین و همین‌طور حشیش می‌شود.[۱۲][۱۳] همچنین مواد صنعتی مانند شیشه و کراک به علت قیمت پایین‌ترشان نسبت به مواد سنتی، در ایران شایع شده‌است. تریاک برعکس هروئین و حشیش مورد تحریم روحانیون شیعه نیست.[۱۳] این ماده از نظر علمای حقیقی شیعیان در مصارف عمومی مورد تحریم می باشد. حدود ۵۲ درصد معتادان، تریاک و حدود ۴۸ درصد موادی مانند هروئین و شیشه مصرف می‌کنند. مصرف هروئین، شیشه و ماده روانگردان گُل در حال افزایش است.[۱۲]
- تریاک -عصارهٔ خشک‌شده گیاه خشخاش است که از خراشیدن این گیاه، به‌دست می‌آید. حدود ۱۲ درصد از تریاک را مرفین، تشکیل می‌دهد که یک آلکالوئید اپیوئیدی ضد درد است.[۱۴]
- هروئین - که در پزشکی به آن دیامرفین یا دی‌استیل مرفین گفته می‌شود؛ ماده مخدری برگرفته از مرفین و شدیداً اعتیادآور است که همواره به شکل پودری سفید رنگ و قهوه‌ای روشن یا تیره دیده می‌شود.[۱۵]
- شیشه - یک نوع داروی محرک است که روی دستگاه عصبی مرکزی اثر می‌گذارد و منجر به افزایش حاد انتقال دهنده های عصبی دوپامین ، سروتونین ، نوراپینفرین و آدرنالین در مغز می‌شود. قبل از دهه ۱۳۷۰ مصرف شیشه در ایران بسیار محدود بود و در مطالعه بررسی سریع وضعیت سوءمصرف مواد در ایران که در سال ۱۳۸۳ انجام شد، هیچ موردی از مصرف پیدا نشد.
- حشیش و گل - ماده‌ای‌ست که از صمغ گیاه شاه‌دانه به‌دست می‌آید. تفاوت حشیش با ماری‌جوآنا در این است که ماری‌جوانا از برگ و گل خشک‌شدهٔ گیاه شاه‌دانه حاصل می‌شود. [۱۶]
آمار معتادان
[ویرایش]کل جامعه
[ویرایش]در بهمن ۱۳۹۶ تعداد کل معتادان بیش از ۲/۵ میلیون نفر اعلام شد.[۱۲] ۱۷ درصد مردم تمایل به مصرف مواد مخدر دارند که از این تعداد ۵ درصد، مصرف‌کننده بوده و ۱۲ درصد دیگر نیز در صورت عدم قطع ارتباط مصرف‌کننده با قاچاقچیان و نبود مدیریت مناسب بازار عرضه و تقاضا به سوی مصرف مواد مخدر کشیده می‌شوند.[۱۷]
زنان
[ویرایش]مصرف دخانیات بین دخترها بیشتر شده و گُل بیشترین مصرف را بین دختران ایرانی دارد.[۱۲]
دانشگاه‌ها
[ویرایش]در پژوهش «زمینه‌یابی اعتیاد» که توسط دفتر مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران در سال تحصیلی ۸۲–۱۳۸۱ روی نمونه‌ای متشکل از ۵٬۳۲۱ دانشجو در ۲۱ دانشگاه تحت پوشش وزارت علوم گرفت، ۵۸۶ نفر یعنی حدود ۱۱ درصد دانشجویان به صورت حرفه‌ای از مواد مخدر استفاده می‌کردند.[۱۸]
افغانستان
[ویرایش]همجوار بودن اراضی کشت تریاک در افغانستان با خاک ایران تأثیر محسوسی بر میزان و آمار اعتیاد در ایران داشته‌است.[۱۹]
راه‌کارها
[ویرایش]- بهبود نظارت بر مرزهای ایران به ویژه مرز بین ایران و افغانستان از طریق دیوارکشی، مین‌گذاری (نظیر میدان مین مرز ازبکستان-تاجیکستان) و افزایش پادگان‌های نظارتی
- کاهش نرخ بیکاری
- تبلیغ و آگاه‌سازی مردم در زمینه مواد اعتیادآور به صورت پایه و در آموزش و پرورش
- مبارزه با فساد
- برخورد قاطع با عوامل توزیع و فروش مواد اعتیادآور
قانونی کردن مواد مخدر غیر صنعتی، یک راه‌حل برای کنترل مصرف مواد مخدر در ایران است. به این معنی که فروش مواد مخدر به هر شخص، به میزان معینی محدود شود.[۲۰]
پانویس
[ویرایش]- ↑ «۱۰ میلیون ایرانی درگیر اعتیاد هستند». همشهری آنلاین. ۲۰ شهریور ۱۳۹۲.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ علی غنجی (۲۷ فروردین ۱۳۸۷). «تاریخچه موادمخدر در ایران جغرافیای اجتماعی- اقتصادی و سیاسی مواد مخدر- بخش اول». مگ ایران. روزنامه کیهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ سید حسین آقامیری و محمد سرگزی زاده (۲۸ خرداد ۱۳۸۵). «مواد مخدر در ایران و جهان». مگ ایران. روزنامه رسالت. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.[پیوند مرده]
- ↑ مدنی قهفرخی، سعید (۱۳۹۰). اعتیاد در ایران. نشر ثالث. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۸۰۶۵۴۵.
- ↑ سعید مدنی قهفرخی-پژوهشگر مسائل اجتماعی (۳ مرداد ۱۳۹۶). «ناکجا آباد توزیع دولتی مواد مخدر». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «مجلس ایران کلیات طرح تخفیف اعدام محکومان مواد مخدر را تصویب کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ MM (۲۶ آذر ۱۳۹۴). ««ایران برای حذف مجازات اعدام از جرائم مواد مخدر تلاش کند»». دویچه‌وله. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
- ↑ شهرام کیانی-روزنامه‌نگار (۱۷ مرداد ۱۳۹۶). «تخفیف اعدام محکومان مواد مخدر، جمع کردن بحران یا حل مسئله؟». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «قانون جدید مبارزه با مواد مخدر در ایران از ۲۳ آبان اجرایی می‌شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ آبان ۱۳۹۶.
- ↑ «مراجع تصمیم‌گیرنده در ایران 'با توزیع مواد مخدر رقیق بین معتادان موافقند'». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ «مواد مخدر در ایران؛ از میدان شوش تهران تا مکزیک». alarabiya.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ «هشدار وزارت بهداشت در مورد افزایش اعتیاد در ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ بهمن ۱۳۹۶.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ محمدی، مجید (۱۹ تیر ۱۳۹۲). «چهار روند مخرب در تحولات اعتیاد در جامعهٔ ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
- ↑ «Psychiatric Drugs: Effects, Uses and Side Effects». PsycEXTRA Dataset. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۸-۲۶.
- ↑ «Types of Heroin». Drug Rehab (به انگلیسی). ۲۰۱۸-۰۲-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۲۹.
- ↑ Erowid. 2006. Cannabis Basics. Retrieved on 25 February 2007
- ↑ «طرح توزیع مواد مخدر دولتی در ایران 'شامل همه معتادان نمی‌شود'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ «'رشد آمار معتادان حرفه‌ای در دانشگاه‌های ایران'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۶ خرداد ۱۳۸۷.
- ↑ Lionel Beehner (13 September 2006). "Afghanistan's Role in Iran's Drug Problem". Council on Foreign Relations (به انگلیسی).
- ↑ «قانونی کردن مواد مخدر غیرصنعتی، یک راه حل برای معضل مواد مخدر در ایران». رادیو بین‌المللی فرانسه. ۶ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
منابع
[ویرایش]
پیوند به بیرون
[ویرایش]- رؤیا برومند-کنشگر حقوق بشر و مدیر بنیاد عبدالرحمن برومند، اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر در ایران؛ قدم‌های اول در راه طولانی پیش رو؟، شرح مفاد ماده جدید قاون برخورد با مواد مخدر، ۲۶ آبان ۱۳۹۶
- محمدی، مجید (۱۹ تیر ۱۳۹۲). «چهار روند مخرب در تحولات اعتیاد در جامعهٔ ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۶.
- پرگار: اعتیاد به مواد مخدر، چاره چیست؟، برنامه پرگار بی‌بی‌سی فارسی، ۲۶ مرداد ۱۳۹۵
- طرح توزیع مواد مخدر دولتی بین معتادان در ایران، برنامه پرگار بی‌بی‌سی فارسی، ۳۱ تیر ۱۳۹۶
- سعید مدنی قهفرخی، پژوهشگر مسائل اجتماعی، ناکجا آباد توزیع دولتی مواد مخدر، بی‌بی‌سی فارسی، ۳ مرداد ۱۳۹۶
