اردلان
اردلان یک نام جغرافیایی است که به منطقه‌ای در کردستان ایران گفته می‌شود. این واژه همچنین نام خاندان بزرگی است که بر قلمرو حکومت اردلان، امارات و سیطره داشته‌اند. پایتخت محلی آن‌ها سنه یا سنندج بود.
در تاریخ از سلسله امیران محلی کردستان که حکومت اردلان در کردستان عراق امروزی و بخشی از کردستان ترکیه امروزی، و مرکزیت منطقه‌ای که جزیره ابن عمر گفته می‌شده و دارالملک یا کرسی آن موصل بوده، را از قرن هفتم هجری قمری به عهده داشته‌اند با عنوان حکام اردلان یاد شده‌است.[۱] فرد حاکم مدعی نسب داشتن از اردشیر بابکان بود.[۲] نخستین حاکم این قبیله احمد پسر مروان حاکم مروانیان دیاربکر بود.
حوزهٔ متصرفی و شناخته‌شدۀ محدوده حکومتی خاندان محلی اردلان حوزۀ حکومتی؛ که در کردستان ایران، استان کردستان کنونی به مرکزیت سنندج، سقز، بانه، مریوان، قروه، بیجار، کامیاران، دهگلان، دیواندره، و منطقه‌هایی از استان کرمانشاه شامل اورامان تخت، اورامان لهون، پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی بوده‌است که خاندان اردلان بوده است.[۳][۴][۵] همچنین شهرهایی مانند سنقر کلیایی و بخش‌هایی از استان همدان و شهر سردشت و مناطق جنوب آذربایجان ایران و شمال عراق در اقلیم کردستان هم در برهه‌هایی از زمان تحت فرمان این حکومت قرار داشتند.[۶]
خاندان اردلان
[ویرایش]خاندان اردلان، از جمله خاندان‌های کرد می‌باشند که مدت‌های مدیدی ازنیمهٔ قرن هفتم تا اواخر قرن سیزدهم هجری(۱۱۶۹–۱۸۶۷ میلادی) قبل از روی کار آمدن صفویان تا اواخر دوره قاجار بر قسمت‌هایی از مناطق کردنشین ایران حکومت می‌کردند. این خاندان ابتدا بر مذهب اهل سنت شافعی بودند، اما بعدها شیعه شده‌اند و در نهایت با انتصاب شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدین شاه به حکومت کردستان در سال ۱۲۸۴ هجری قمری به حاکمیت خاندان اردلان خاتمه داده شد.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱]
جستارهای وابسته
[ویرایش]- تاریخ ساسانیان
- منبع‌شناسی تاریخ ساسانی
- فهرست شاهان ساسانی
- فهرست شاهان ایران
- ایران در دوران ملوک‌الطوایفی
- اتابکان لر بزرگ
- اتابکان لر کوچک
منابع
[ویرایش]- ↑ اردشیر کشاورز. والیان اردلان، نیکوتباران تاریخ کُرد.
- ↑ کلیفورد ادموند بوسورث (۱۳۷۱)، سلسله‌های اسلامی، ترجمهٔ فریدون بدره‌ای، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، ص. ص۹۱
- ↑ نیکیتین، واسیلی. کرد و کردستان، ج۱، ترجمه محمد قاضی. تهران. صص. ص۳۵۲–۳۵۳. شابک ۱۳۶۶ ش مقدار
|شابک=را بررسی کنید: invalid character (کمک). - ↑ محمدحسین فرجیهای قزوینی؛ ولی‌الله برزگرکلیشمی؛ احمد صیدزاده (1393/06/31). «رویکردهای فرهنگی و آموزشی در قلمرو امارت بابان». پژوهشگاه علوم و فن آوری اطلاعات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ نصراله پورمحمدی (1391/06/31). «نقش امارت بابان در مناسبات ایران و عثمانی (1135- 1267ه.ق)». پژوهشگاه علوم فن آوری اطلاعات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۸. کاراکتر zero width joiner character در
|عنوان=در موقعیت 55 (کمک); تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ روحانی، مردوخ. تاریخ مشاهیر کرد. ج. سوم. ص. ۲۳۸.
- ↑ راسخون (1393/02/08). «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع». راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «چگونگی گرایش والیان کرد اردلان به تشیع ،». فصلنامه علمی پژوهشی شیعه‌شناسی شماره 35. مؤسسة «شیعه‌شناسی». ۱۳۹۳.
- ↑ خبرنگار سراب روانسر (1395/12/01). «تجمع بزرگ خاندان اردلان سراسر ایران در سنندج». پایگاه خبری تحلیلی سراب روانسر. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)[پیوند مرده] - ↑ محمد کلهر (۱۳۸۷). «پیشینه ای به ژرفای زمان» (PDF). پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ↑ «خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری‌های ایران و عثمانی». تاریخ ایران. نشر تاریخ ایران. ۱۳۸۷.