گام (موسیقی)
گام (به فرانسوی: gamme) توالی چند نت است که به ترتیب ارتفاع مرتب شده‌اند و گستره صوتی‌شان جمعاً دوازده نیم‌پرده متساوی یا یک اکتاو است.[۱] گام ممکن است بالارونده یا پایین‌رونده باشد، یعنی ارتفاع نت‌ها در آن به ترتیب صعودی یا نزولی مرتب شده‌باشد.
در موسیقی کلاسیک گام‌ها با استفاده از نیم‌پرده‌های مساوی (بر اساس اعتدال مساوی) تعریف میشوند و فواصل کوچکتر از نیم‌پرده (یا ریزپرده) در گام‌های موسیقی کلاسیک وجود ندارند. در موسیقی برخی مناطق دنیا، از جمله موسیقی سنتی ایرانی، ترکی و عربی فواصل کوچکتری نظیر ربع پرده نیز به کار می‌روند.
نامگذاری
[ویرایش]هر گام بر اساس اولین نت همان گام نامگذاری می‌شود، برای مثال، گام «لا» از نت لا شروع شده و پس از پیمودن فاصله‌هایی که به اصطلاح پرده نامیده میشوند, به اکتاو یا فاصلهٔ هشتم, یعنی نت «لا» ی بعدی, می‌رسد. قسمت بعدی نام یک گام معرفی‌کنندهٔ مسیری است که برای طی این فواصل تا فاصلهٔ هشتم به کار گرفته می‌شود. برای مثال, گام دو ماژور یا «دو بزرگ» از نت دو شروع می‌شود و فاصله هایش منطبق بر تعریف گام ماژور است.
انواع گام
[ویرایش]گام به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود:
- گام‌های کروماتیک
- گام‌های دیاتونیک
گام‌های کروماتیک
[ویرایش]این گام، با آغاز از هر نت (دو, ر, می, … ) به فاصله‌های نیم‌پرده‌ای، (هم نیم‌پردهٔ دیاتونیک و هم نیم‌پردهٔ کروماتیک) به ترتیب نت ها را طی کرده و به تدریج بالا می‌رود تا زمانیکه به نت سیزدهم یا همان "اکتاو" برسد، برای مثال, اگر از نت سل (جایگاه نت: روی خط دوم) شروع کنیم، با طی کردن نیم پرده‌ها به نت سل دربالای خط پنجم می‌رسیم و بدین طریق گام کروماتیک سل را تشکیل میدهیم.
گام کروماتیک خود بر دو گونه است:
_کروماتیک ملودیک
_کروماتیک هارمونیک
گام دیاتونیک
[ویرایش]از آنجا که فاصلهٔ میان نت ها در گروه گام‌های دیاتونیک یکدست و برابر نیست، و از آنجا که الگوی قرارگرفتن این فاصله‌ها در هر چیدمان با چیدمان دیگر متفاوت است، این گروه انواع گوناگونی را میتواند دربر بگیرد.
دریک رده‌بندی کلی، گام‌های مزبور به دو بخش بزرگ تقسیم میشوند، بخش اول، آن دسته از گام‌ها را شامل است که فاصلهٔ میان نت های متوالی, از فاصله‌های دوگانهٔ پرده و نیم‌پرده تشکیل شده و بخش دوم، گام هایی را تشکیل میدهد که به جای یک فاصله, از فاصله‌های پرده, نیم‌پرده, یک‌ونیم پرده، یا فاصله(ها) ی دیگری میان نت های خود داشته‌باشند.
گام‌های بخش دوم، به علت مورد استفاده قرار نگرفتن به مدت طولانی در موسیقی امروزی غربی، معمولاً در کتاب‌های تئوری موسیقی مطرح نمی‌شوند[۲]
فهرست گام‌های دیاتونیک موسیقی غربی
[ویرایش]گام‌های ماژور
[ویرایش]گام‌های مینور
[ویرایش]جستارهای وابسته
[ویرایش]
پانویس
[ویرایش]- ↑ کمال پورتراب، نگاهی نو، ۹.
- ↑ پرویز منصوری. تئوری بنیادی موسیقی. نشر کارنامه.
منابع
[ویرایش]- کمال پورتراب، مصطفی (۱۳۹۵). نگاهی نو به تئوری موسیقی ایرانی کلنل علینقی وزیری. تهران: نشر نای و نی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۰۵-۷۷۲-۶.
- تئوری بنیادی موسیقی، پرویز منصوری. نشر کارنامه.
| گام‌های دیاتونیک و کلیدها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| این نمودار تعدادی از دیزها و بمل‌ها در هر گام را نشان میدهد. گام‌های مینور با حروف کوچک نوشته شده‌است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پنج خط حامل | |
|---|---|
| نت | |
| جمله‌بندی | |
| پارتیتور | |
| جایگزین | |
| غیرغربی و باستانی | |
| مرتبط | |
 | این یک مقالهٔ خرد موسیقی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |