پیش‌نویس:مهدی خان آزاده چالشتری

مهدی آزاده چالشتری
A photo of Mehdi Azadeh Chaleshtori مهدی خان آزاده ی چالشتری
زادهٔ	۱۲۷۲ هجری شمسی چالشتر، چهارمحال و بختیاری، ایران
درگذشت	۱۳۵۸ هجری شمسی شهرکرد، چهارمحال و بختیاری، ایران
ملیت	ایران
پیشه(ها)	نویسنده، ادیب، شاعر

زندگی‌نامه

محمد مهدی خان آزاده چالشتری، معروف به «آزاده»، از شاعران، ادیبان و چهره‌های برجسته فرهنگی منطقه چالشتر در استان چهارمحال و بختیاری بود. او در سال ۱۲۷۲ هجری شمسی در یک خانواده فرهنگی و اهل ادب به دنیا آمد. پدرش، سرهنگ عزیزالله خان، از شعرا و فرماندهان نظامی دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار بود که نسب او به حر بن یزید ریاحی می‌رسید.

آزاده در زمینه شعر و ادب فارسی و عربی تحصیلات عالی داشت و از همان سنین کودکی با دنیای شعر و ادبیات آشنا شد. آثار ادبی و فکری فراوانی از او به یادگار مانده است. علاوه بر فعالیت‌های شعری، او در نامه‌نگاری‌های ادبی و فلسفی نیز شرکت داشت که از مهم‌ترین مکاتبات او، نامه‌هایش با احمد کسروی است.

مکاتبات با احمد کسروی

مهدی خان آزاده چالشتری با نام مستعار «حقیقتگو» در مکاتباتی با سید احمد کسروی به بحث و بررسی موضوعات مذهبی و اجتماعی پرداخت. این مکاتبات به نقد دیدگاه‌های مذهبی و اجتماعی منجر شد. احمد کسروی در کتاب «در پاسخ حقیقتگو» که به نقد این مکاتبات پرداخته، ضمن پاسخ به پرسش‌های آزاده، هویت او را فاش می‌کند و از کلمه «آزادانه» در جواب خود استفاده می‌کند تا به طعنه نشان دهد که هویت او را شناخته است.

خانه حاج مهدی خان آزاده چالشتری

خانه حاج مهدی خان آزاده چالشتری، یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین بناهای تاریخی استان چهارمحال و بختیاری است. این خانه که در سال ۱۲۰۶ هجری قمری ساخته شده، با معماری خاص خود به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار معماری منطقه شناخته می‌شود. معماری خانه، تلفیقی از سبک‌های دوره صفویه، زندیه و قاجاریه است و شامل جبهه‌های مختلف با طراحی‌های گره‌چینی، ارسی‌های رنگارنگ و پنجره‌های مشبک است.

این خانه در زمان حیات مهدی خان آزاده محل تجمع شاعران، ادیبان و عارفان بود و به عنوان محلی برای تبادل افکار فرهنگی و ادبی شناخته می‌شد. درب ورودی این خانه تاریخی که در جبهه جنوبی و شرقی آن قرار دارد، تاریخ ۱۳۰۷ هجری قمری را نشان می‌دهد. این خانه به لطف معماری اسلامی-ایرانی خود و وجود تزئینات گچ‌بری، نقاشی‌های دیواری و هنرهای روی چوب همچنان به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

بر سر در این خانه، جمله‌ای از قرآن با عبارت "هو الله بسم الله الرحمن الرحیم انا فتحنا لک فتحا مبینا" حک شده که بازتاب‌دهنده ارزش‌های معنوی و مذهبی خانواده آزاده است. در این خانه هنوز می‌توان آثار معرق‌کاری‌ها، منبت‌کاری‌ها، و هشتی‌ها و دالان‌های قدیمی را دید که نشان از قدمت و اهمیت فرهنگی و تاریخی آن دارد. این خانه با ۱۲۰۷ متر مربع مساحت، هنوز زنده است و به عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای فرهنگی و تاریخی منطقه چالشتر و استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌آید.

آثار

مهدی خان آزاده چالشتری، در طول عمر خود آثار متعددی در حوزه شعر، نثر و نامه‌نگاری به جا گذاشته است. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارتند از:

• دیوان اشعار: مجموعه‌ای از اشعار که شامل مضامین فلسفی، عرفانی و اجتماعی است.
• منظومه لاله و ژاله
• سرگذشت دو دختر رشتی
• داستان لیلی و مجنون
• مکاتبات و معارضات با احمد کسروی: این مکاتبات تحت نام "حقیقتگو" انجام شد و به نگارش کتاب «در پاسخ حقیقتگو» توسط کسروی منجر گردید.
• سه سفرنامه: این کتاب‌ها به شرح سفرهای او به عتبات عالیات و حرمین شریفین می‌پردازد.

آثار او در مجلات مختلف آن دوره از جمله مجله نمکدان منتشر شده است. این مجله به مدیریت عبدالحسین آیتی، در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی در تهران منتشر می‌شد.

ویژگی‌های شخصیتی

مهدی خان آزاده به تواضع، فروتنی و سخاوت مشهور بود. او در بسیاری از اشعارش به مضامین فلسفی و اجتماعی اشاره داشت و در طول زندگی‌اش همواره به نیازمندان کمک می‌کرد. یکی از کسانی که از سخاوت او بهره‌مند شد، محمود خان اعمی، شاعر نابینای اهل برزک شهرکرد بود. این شخصیت برجسته نه تنها در شعر و ادبیات تاثیرگذار بود، بلکه با مردم‌داری و روحیه نیکوکارانه خود در جامعه محلی محبوبیت ویژه‌ای داشت.

سبک شعر و آثار

اشعار مهدی خان آزاده بیشتر در سبک سنتی و کلاسیک فارسی سروده شده و دارای مضامین عرفانی و فلسفی است. او از آرایه‌های ادبی مانند تشبیه و استعاره در شعرهای خود استفاده می‌کرد. معروف‌ترین شعر او درباره الحاق آب رود کارون به زاینده رود در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی سروده شده است.

وفات

مهدی خان آزاده چالشتری در سال ۱۳۵۸ هجری شمسی دار فانی را وداع گفت و در قبرستان چالشتر، واقع در اشکفتک به خاک سپرده شد. سنگ مزار او شامل اشعاری از خود او است که به مرگ و زندگی عرفانی اشاره دارند.