پیش‌نویس:شمس من و خدای من

شمس من و خدای من

نویسنده(ها)	پرویز عباسی داکانی
کشور	ایران
زبان	فارسی
موضوع(ها)	شعر فارسی
ناشر	علم
تاریخ نشر	۱۳۸۷
شابک	شابک ‎۹۷۸۹۶۴۲۲۴۰۱۱۱

کتاب «شمس من و خدای من» اثری پژوهشی در شرح حال مولانا جلال الدین محمد بلخی به قلم پرویز عباسی داکانی است که شرح زندگانی مولانا قبل و بعد از آشنایی او با شمس تبریزی را مورد بررسی قرار می دهد. اثر فوق در سال ۱۳۸۷ و توسط انتشارات علم چاپ گشته است. این کتاب به زبان فارسی و دارای ۵۰۶ صفحه است.

این اثر یکی از کامل‌ترین آثار پژوهشی درباره‌ی زندگی مولانا و ارتباط عرفانی وی با شمس تبریزی است که به چاپ هفتم رسیده است.

موضوع کتاب که مورد توجه نویسندگان و پژوهشگران زیادی قرار گرفته این بار از منظر پدیدارشناسی توسط این محقق کشورمان بررسی شده است. نویسنده مدعی است که زندگانی مولانا را به شکل همه جانبه از پیش از تولد او و سپس در دوره ی خود او مورد بررسی قرار داده و در این راه اطلاعات بسیاری نظیر شرایط خانواده و اجتماع و مکان و...از منابع موثق استخراج کرده است. عباسی داکانی معتقد است کیفیت دیدار شمس و مولوی و نحوه‌ی رشد و پرورش جلال الدین در محضر این پیر فرزانه اغلب به درستی بیان نشده و آنچه توسط نویسندگان متعدد در باب مجالس ملاقات و ارتباط آن دو مطرح است، واضح و صحیح بازتاب پیدا نکرده است.

آنچه نویسنده در این اثر به آن پرداخته این است که اغلب شکوفایی و بزرگی شخصیت مولانا را در قالب دیدار او با شمس تعریف می کنند و این تاثیر را چنان بزرگ می دانند که تا حدی جبروت شخصیتی مولوی زیر سوال می رود. اما با تحقیقات و ادله ی تاریخی که در این اثر بیان شده، عباسی داکانی نشان می دهد که مولانا قبل از دیدار با شمس هم شخصیتی مطرح و بزرگ در زمان خودش بوده و آموزه های شمس تنها جرقه ای در آتشگاه درونی مولانا بوده است. وی در این اثر که نوشتن آن سه سال به طول انجامیده اذعان دارد که شمس خود را شخصیتی شکارچی می دانست و فقط در پی شکار بزرگان عقل وعرفان بود و همین مساله کبریای اندیشه ی مولوی را به خوبی نشان می دهد. ویژگی مثبت دیگری که برای این کتاب می توان قائل شد، تشریح مرتبه به مرتبه ی حیات شمس در کنار مولاناست و خواننده با مطالعه ی این اثر با هر دوی این شخصیت های بزرگ به خوبی آشنا می شود.

قسمت‌هایی از مقدمه کتاب شمس من و خدای من:

سجاده نشین با وقاری بودم/بازیچه ی کودکان کویم کردی. شمس من و خدای من داستان عارفانه ترین، رمزآمیزترین و رازآلودترین ملاقات تاریخ وجود است. دیدار مولانا جلال الدین محمد بلخی و استاد شگفتش حضرت شمس تبریزی. هماره روح های مقدس آسمانی در خویشتن خویش اندیشیده اند که پرنده ی نور چرا به تنهایی در افق اعلی پر کشید؟! و ماه چرا فانوس شب شقایق نماند؟! تلالو کدام خورشید، چتر ایمان نور شد که شب قونیه از تجلی نغمه ی "بشنو از نی"تابناک درخششی ابدی ماند؟! کدام زورق حادثه، بادبان به طوفان اشراق سپرد که سجاده نشینی آنچنان باوقار، اینچنین بازیچه ی کودکان کوی عشق شد؟! کتابی که در دست های جستجوگر شماست، کلید درهای بسته ی این رازهاست که با قلم شیوا و تحلیل زیبای استاد "دکتر پرویز عباسی داکانی" به نقد و بررسی ارتباط روحانی و معنوی این دو خدایگان تفکر و عرفان می پردازد. صدای بال اندیشیدن می آید، روح خود را پرنده ای کن در آسمانی که مولانا پیش روی حقیقت گسترده است...

ساختار کتاب

کتاب به دو بخش مولانا پیش از شمس و مولانا پس از شمس، تقسیم شده است:

بخش نخست

در بخش نسخت ابتدا زندگی‌نامه مولانا و سپس زندگی‌نامه شمس و دیدار تاریخی آن دو به دقت و با جزئیات، مورد بررسی قرار گرفته است.

مؤلف در معرفی مولانا، ابتدا به منزلت جهانی او اشاره کرده، می‌نویسد در میان شاعران برتر که آوازه‌ای عالمگیر دارند، شاید تنها مولانا باشد که با مثنوی معنوی، هماوردی در ادبیات جهانی ندارد و پس از مقایسه آثار برتر ایرانی با نمونه‌های مشابه جهانی آن‌ها، به این نتیجه می‌رسد که نمی‌توان هرگز اثر شاخصی چون مثنوی مولانا را در مقابل هیچ اثری از هر گوشۀ دینا گذاشت. آنگاه، کلام برخی از بزرگان جهان را که در تجلیل مولانا بیان شده، نقل می‌کند. سپس اوضاع آشفته عصر مولانا، مانند جنگ‌های صلیبی، حملۀ چنگیزخان و نابسامانی‌های سرزمین‌های اسلامی را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. در ادامه، از زیبایی‌های شهر قدیم بلخ، نسب نام مولانا، نفوذ و اعتبار زیاد بهاءولد، پدر مولانا، و رفتار خضمانۀ خوارزمشاه نسبت به بهاءولد، و دلیل مهاجرت خانواده مولانا از بلخ به قونیه، سخن گفته و حوادص و وقایع را با جزئیات تمام بررسی کرده است. همچنین در این پژوهش، حرکت کاروان بهاءولد، از بلخ تا قونیه، واقعۀ مرگ بهاءولد، محقق ترمذی و ماجرای سرپرستی تربیت مولانا و راهنمایی‌های مفید و تأثیرگذار او نسبت به تحصیل، تهذیب و کامل شدن مولانا تا رسیدنش به جلال و شکوه مقام شیخی، به تفصیل تحلیل و بررسی شده است.

در قسمت بررسی زندگانی شمس که حجم بیشتری از کتاب را به خود اختصاص داده، دورۀ کودکی شمس، وضع خانوادگی، تحصیل و تربیت او تا دیدار شگفت انگیزش با مولانا و شهادتش به تفصیل مورد تحقیق قرار گرفته است، و روایات گوناگونی که درباره حیات او وجود دارد، به دقت و عالمانه، نقد و بررسی شده است. بر اساس این پژوهش، شمس سال‌ها پیش از دیدار رسمی‌اش با مولانا، او را کاملا می‌شناخته و از دور مراقب وی بوده است تا در فرصتی مغتنم او را از نزدیک ملاقات کند. تا این که روزی او را تنها می‌یابد، و آن رازی را که باید می‌گفت، می‌گوید و آن رستخیز ناگهانی اتفاق می‌افتد.

چنان‌که معلوم است در چند و چون این ماجرا و تبعات ناشی از آن، روایات بسیار مختلفی در منابع آمده است. در این کتاب، هر یک از روایات بر اساس دو کتاب مقالات شمس و مناقب العارفین، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.بیان ماجرای ازدواج شمس با کیمیا و پیامدهای سوء آن که طبق این تحقیق، سرانجام به احتمال بسیار، موجب واقعه قتل و ناپدید شدن شمس گردید، از بخش‌های دیگر این اثر است.

بخش دوم

در بخش دوم، با عنوان مولانا پس از شمس که قسمت اندکی از کتاب را در برگرفته، از ارتباط و تعامل بسیار نیک مولانا با مشایخ و خلیفه‌های بعد از شمس، مانند صلاح‌الدین زرکوب، حسام‌الدین چلبی و سلطان ولد سخن گفته است.

ابتدا زندگی صلاح‌الدین و روابط بسیار گرم و عاطفی مولانا با او را بیان کرده و پس از آن زندگی حسام‌الدین چلبی و نقش مهم وی در سرایش مثنوی معنوی بررسی شده است. معرفی اعضای باقی‌ماندۀ خانوادۀ مولانا و دیگر اطرافیانش از مباحث پایانی کتاب می‌باشد. فهرست اعلام و اماکن در پایان کتاب درج است.