پیش‌نویس:خورشید مغرب

«خورشید مغرب» باعنوان فرعی (غیبت،انتظار،تکلیف) نام کتابی است با نگارندگی محمدرضا حکیمی که مطالبی جامع درباره مباحث مختلف مهدویت به زبان فارسی و با بیانی علمی،ادبی، ساده و روان و حماسی به مخاطب عرضه می کند . مؤلف می کوشد ضمن طرح ابعاد گوناگونی از زندگی امام زمان مانند تولد، غیبت و طول عمر ایشان، گفته های ادیان پیشین و نیز دیدگاه های مسلمانان را درباره منجی عالم بشریت بررسی کند. این کتاب نخستین بار در ۵۱ صفحه در سال ۱۳۴۹ به چاپ رسید. در سال ۱۳۶۰ مباحث و نکات دیگری بر آن افزوده شد ودر 390 صفحه به چاپ رسید ودر سال های اخیربرای بهره مندی نوجوانان و جوانان به صورت خلاصه نیز، بازنگاری شده است.همچنین این کتاب با عنوان «شمس المغرب» نیزتوسط حیدر آل حیدر به عربی ترجمه شده است.

شناخت مولف

محمدرضا حکیمی (۱۳۱۴ - ۱۴۰۰ ش) مجتهد، الهی‌دان، شاعر و نویسنده آثار دینی بود. از او با عناوینی همچون «علّامه»، «استاد»، «فیلسوف عدالت» و «مرزبان توحید» یاد می‌شود. همچنین سید روح‌الله خمینی ایشان را با این جملات خطاب نمودند «جناب مستطاب ثقة الاسلام آقای محمدرضا حکیمی - دامت افاضاته». ایشان از شاگردان ممتاز آیت الله مجتبی قزوینی و سید محمدهادی میلانی بودند و از آقابزرگ تهرانی اجازه شفاهی نقل روایات و احادیث اهل بیت را دریافت نمودند.

از مرحوم حکیمی بیش از ۵۰ کتاب منتشر شده است که حماسه غدیر، کلام جاودانه، ادبیات و تعهد در اسلام، امام در عینیت جامعه و الحیات به عنوان دائرةالمعارف اسلامی، از جمله آثار این متفکر اسلامی می باشد.

ساختار کتاب

مولف کتاب را با مقدمه خود در بیان انگیزه تالیف آغاز نموده و در چهارده فصل سیمایی کلی از مهدی موعود با استناد به آیات،روایات و منابع تاریخی و تحلیل آنها ارائه نموده.وهمچنین سعی نموده تا مسأله مهدویت را از زوایای علمی،عقلی،تاریخی،روایی،قرآنی و ملل و نحل مورد بحث وبررسی قراردهد.

نامگذاری کتاب

نام این کتاب برگرفته از روایاتی است که اشاره به طلوع خورشید از مغرب می کند مانند (قد جاءتِ الأخبار بذِكْرِ علاماتٍ لزمانِ قيامِ القائمِ المهدي وحوادث تكون أماَمَ قيامِه ، وآيات ودلالات : فمنها :...وركودُ الشمسِ من عندِ الزوالِ إلى وسطِ أوقاَتِ العصرِ ، وطلوعُها من المغرب)البته در انطباق این نوع احادیث بر ظهور مهدی موعود یا نزدیکی قیامت اختلاف هایی مطرح است.

محتوای کتاب

فصل اول كتاب به اين نكته اشاره دارد كه اصل ولادت حضرت مهدی جزء مسلمات تاريخ بوده و علاوه بر مورخان و محدثان شيعه، بسيارى از علما و مورخان عامه نيز آن را يك واقعيت دانسته و در منابع، نام بيش از 65 تن از اين عالمان و نام كتاب‌هايشان ذكر شده است. گفتار پنج تن از ايشان در مورد ولادت مهدى آمده است كه عبارتند از: علی بن حسین مسعودی، شمس‌الدين خلكان ، شيخ عبدلله شبراوى، شيخ عبدالوهاب شعرانى و شيخ سليمان قندوزى.

در فصل دوم شمايل و سيرت دينى، سياسى، تربيتى، اجتماعى و اصلاحى حضرت مهدى با استناد به روايات مورد بحث و بررسى قرار گرفته و دادگرى فراگير امام به تصوير كشيده شده و از اينكه چرا امام با شمشير به جهاد برمى‌خيزد و چگونه به آسمانها صعود و سفر مى‌كند، سخن رانده است.

در فصل سوم به دنبال بررسى مسئله غيبت امام دوازدهم ، مؤلف يكى از علت‌هاى ظاهرى و ملموس آن را چگونگى عملكرد دشمنان به‌ويژه هجوم مأموران خلافت عباسى به خانه امام حسن عسکری و جستجوى فرزند ايشان دانسته و غيبت صغرى، كبرى، نايبان خاص و عام را توضيح داده است.

مولف در فصل چهارم به بررسی برخی از مدارک بشارت ها و پیشگویی هایی که درباره مهدی موعود و ظهور او در کتب پیشینیان آمده می پردازد و این بررسی ها را بدینگونه بیان میکند:

الف)در دين زردشت، موعودهايى معرفى شده‌اند كه آنان را سوشيانت مى‌ناميدند. اين موعودها سه تن بوده‌اند كه آخرين و مهمترين آنها «سوشيانت پيروزگر» خوانده شده است.

ب) درآيين هندوان و كتاب‌هاى آنان از جمله «مهاباراتا» و «پورانه‌ها» سخن از نجات‌دهنده و موعود آمده است.

ج)در آيين بودا انتظار مطرح بوده و شخص مورد انتظار بوداى پنجم است.

د)درآیین یهودیت نیزمؤلف معتقد است چون يهوديان به حضرت مسيح ايمان نياوردند، موعود آنان هنوز ظهور نكرده و با تأمل در مجموع آثار مقدس يهودى، چهره سه موعود را براى ايشان ترسيم مى‌كند: حضرت مسیح، حضرت محمد و حضرت مهدی و با بيان اينكه چون اين قوم به دو موعود قبلى نگرويدند، بايد در مورد مسئله موعود و انتظار، بسيار حساس و نگران بوده و از اينهمه اشارات و بشارات كه در كتاب‌ها و آيات خودشان آمده بسادگى و غفلت نگذرند.

ه)در مسيحيت و كتاب‌هاى مقدس اين آيين، بشارت‌هاى بيشتر و روشن‌ترى درباره موعود آخرالزمان رسيده است و مؤلف علت آن را قرب زمان مى‌داند؛ زيرا با ظهور حضرت مسيح، زمان در مقياس كلى به ظهور حضرت مهدى نزدیک ‌تر شده است.

در فصل پنجم، نویسنده چهل كتاب مهم ازعلماى بزرگ اهل‌سنت كه مشتمل بر مباحثى از مهدى و مهدویت هستند و بيست كتاب مستقل و معتبر مانند صحاح سته و مسند احمد بن حنبل پيرامون حضرت مهدى را نام برده و سخنان كثيرى از علماى ايشان درباره وجود مقدس حضرت مهدى را نقل كرده است.

در فصل ششم بعد از بيان اين كه اعتقاد به مهدویت هيچ اختصاصى به شيعه نداشته؛ بلكه اين شيعه است كه به دليل فاطمى بودن و اينكه او فرزند يازدهمين امام شيعه است، به آن اختصاص دارد، شمارى از كتاب‌ها و آثار بزرگان تشيع دراين‌باره از جمله اصول کافی، اكمال‌الدين، الغیبة را نام برده است.

ودر نهایت استشهاد امام رضابه انجيل در مورد بشارت به ظهور منجى، اشاره به موعود آخرين و ذكر مشخصات او، بررسى مسئله غيبت در كتاب بيان الفرقان و طلوع خورشيد از مغرب از ديگر مباحث اين فصل است.

فصل هفتم و هشتم به موضوع مهدى در قرآن اختصاص دارد. در قرآن كريم، درباره مسائل آينده دوران، حوادث آخرالزمان و حكومت صالحان، گاه با اشاره و گاه به تصريح، سخن گفته شده و مفسران اسلامى اين گونه آيات را طبق مدارک حديثى و تفسيرى مربوط به مهدى و ظهور آخرالزمان دانسته‌اند.

مؤلف در ادامه بحث، به ده آيه از آيات قرآن كريم اشاره كرده و تفسير آنها را كه در مورد حضرت مهدى است از كتب تفسيرى نقل مى‌كند. فصل هشتم، مختص تفسير و تأويل سوره قدر است.

در فصل نهم و دهم مؤلف ابتدا نظرگاه‌هاى علوم عقلى را با عناوينى مانند معارف قرآن، در فلسفه الهى، سياسى، اشراقى و اخوان الصفا، در علم كلام و اعتقادات، در مكاشفات و عرفان و نيز نظر يعقوب كندى، آثار وجودى حجت در عصر غيبت و نظام تكوينى و سامان اجتماعى را مورد بحث و بررسى دقيق قرار داده و در پايان تلاش كرده است تا وجود حضرت مهدى را از طريق علوم تجربى نيز به اثبات برساند.

تلاش مؤلف در بخش علوم تجربى، تماماً معطوف به اثبات طول عمر حضرت است؛ به همين جهت طول عمر را در زيست‌شناسى، قوانين طبيعى عام و خاص و در تجربه تاريخى به بحث مى‌گذارد.

در فصل يازدهم، جايگاه امام در فلسفه تربيتى و سياسى مورد مطالعه قرار گرفته و به پنج پرسش در اين موضوع پاسخ داده شده است.

در اين فصل، بر لزوم حضور رهبرى دينى در جامعه تأكيد شده است تا با اقامه سياست اسلامى در اجتماع، تحقق تربيت اسلامى را در افراد، عملى سازد و اجتماع را در سطح فرد و جمع، به سوى جامعه‌اى اسلامى سوق دهد.برخى از مباحث اين فصل عبارتند از: غيبت امام مشكل اساسى تربيت و سياست، تكليف در عصر غيبت و تداوم رهبرى راه حل مشكل.

در فصل دوازدهم، تلاش شده است كه پايه عقيدتى و تكليفى مقاومت در حوزه اعتقادى و اقدامى مذهب شيعه تبيين شود و سپس به منظور برخوردارى از شناختى بيشتر درباره ابعاد مقاومت، به ابعادى كه مقاومت در آنها ضرورى است اشاره كرده و به ضرورت حاكميت دينى پرداخته و عدم امكان تجزيه در رهبرى را گوش‌زد كرده و وحدت قطب‌ها در جامعه اسلامى را مورد بحث قرار داده است.از نظر نویسنده، ابعادى كه مقاومت در آنها ضرورى است عبارتند از: بعد ديندارى و دين‌آموزى، فرهنگى، اعتقادى، اقتصادى، سياسى، نظامى، سازماندهى و بعد هنرى.

در فصل سيزدهم و چهاردهم مفهوم انتظار در چهار بخش تبيين شده است:

1- انتظار آفاق مقاومت، از هجرت پيامبر(ص) گرفته تا حماسه خورشيدى عاشورا؛ 2- دعوت به حماسه و اقدام؛ 3- نام «قائم» و قيام؛ 4- ابعاد مكتب.

منابع

1. «امام مهدى(عج) در آينه قلم، كارنامه منابع پيرامون امام مهدى عليه‌السلام و مهدویت»

2.دژاكام، على (1382) «آينه موعود معرفى و بررسى پانصد كتاب درباره امام زمان(ع)»

3. شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۶۸.

4. فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۲۲۰-۲۲۱، برگرفته از مقاله «خورشید مغرب».   

5.ویکی شیعه،زندگی نامه محمدرضا حکیمی

                                  رده:مقاله‌های ایجاد شده توسط ایجادگر