پیشنویس:ایل پیران
![]() | مقالهٔ پیشنویس در حال حاضر برای بازبینی ثبت نشدهاست.
این یک پیشنویس واگذارشده مقالهها برای ایجاد است. این مقاله در حال حاضر در انتظار بازبینی نیست. مادامی که بهطور فعالانه در حال بهبود بخشیدن این مقاله باشید، ضربالاجلی برای تکمیل آن نیست. پیشنویسهایی که در حال بهبود یافتن نباشند ممکن است پس از شش ماه حدف شوند. دقت کنید: جعبهٔ دیافت درخواست در ابتدا در پایین صفحه پدیدار خواهد شد. اگر این جعبه را میبینید، درخواست شما با موفقیت ارسال شدهاست.
جایی که میتوانید کمک بگیرید
چگونگی بهبود یک پیشنویس
همچنین میتوانید با کنکاش در ویکیپدیا:مقالههای برگزیده و ویکیپدیا:مقالههای خوب نمونههایی از بهترین نوشتارها با موضوعی مشابه مقالهٔ مورد نظر خودتان را بیابید. شانس بیشتر برای یک بازبینی سریع برای این که شانس بازبینی سریع مقالهتان بیشتر شود، پیشنویس خود را با استفاده از دکمهٔ پایین با برچسبهای ویکیپروژهٔ مرتبط برچسب بزنید. این کار به بازبینیکنندگان کمک میکند تا مطلع شوند که یک پیشنویس جدید با موضوع مورد علاقهٔ آنها ثبت شدهاست. برای مثال، اگر مقالهای دربارهٔ یک فضانورد زن نوشتهاید، میتوانید برچسبهای زندگینامه، فضانوردی و دانشمندان زن را بیفزایید. منابع برای ویرایشگران
آخرین بار در ۴ ماه پیش توسط AldoLiber (بحث | مشارکتها) ویرایش شدهاست. (روزآمدسازی) | ![]() |
مقدمه[ویرایش]
ایل پیران که از کردهای ایران و عراق هستند گفته میشود که نام ایل ابتدا وُسو بوده، پس از آن وُسوسَوار شده، آنگاه به پیران تغییر یافته است. وسو و وسوسوار نام رئیس ایل بوده است. ایل پیران به چابک سواران تازنده کاران و جنگاوران ماهر بودن در جنگ مشهور بوده اند. از علت چگونگی این تغییر اطلاعی دردست نیست. پیرانها کردزباناند و با گویش کرمانجی جنوب، یا سورانی سخن میگویند و اهل سنت و شافعی مذهباند. ایل پیران جزو طوایف از ایل بلباس بوده اند . و بلباس خود تیره ی از روژکی ها بوده اند که انها همانند پبران ها از روژکی ها جدا شده اند . به گفته میرزاجعفر مشیرالدوله در۱۲۷۲ق، پیرانها ۷ ماه از سال را در ملک لاهیجان (در شمال غربی ایران) و ۵ ماه از فصول سرد سال را در گرمسیر ملک عثمانی (در عراق کنونی) بهسر میبردند. در آن زمان، آبادی مهم جلگه لاهیجان قصبه پسوه بود، اما پیش از آن قصبه کهنه لاهیجان پیران نامیده میشد و در دامنه شرقی رشتهکوههای قندیل (در مغرب جلگه، چراگاه دامهای عشایر مُکری و بلباس) نزدیک به رود بادین آوا قرار داشت که آبادی اصلی و حاکمنشین این جلگه بود. در حدود آغاز سده ۱۴ش پیرانها که در سرزمین عراق میزیستند، به ایران آمدند و بخشی از آنها در قسمتهایی از جلگه لاهیجان سکنا گزیدند. به گفته ادمندز که در سالهای ۱۲۹۸-۱۳۰۴ش/ ۱۹۱۹-۱۹۲۵م در مناطق کردنشین شمال شرقی عراق بهسر میبرد، پیرانها در دو بخش کوهستانی شمال منگور و غرب رود لاون (قسمت بالادست رود زاب در ایران) و بخش دشتی در روستاهای بیتوین کویسنجیق کوی ساکن بودند. تا زمان تثبیت و نشانهگذاری مرز ایران و عراق در اواخر دهه ۱۹۳۰م،طوایف این ایل و چند ایل دیگر در دو سوی مرز، ییلاق و قشلاق میکردند مناطق زندگی پیرانها در عراق را کویسنجق، بیتوین، قره جوغ و اربیل و نواحی سکنای پیرانهای ایران را در فاصله رودهای لاون و بادینآوا نوشتهاند.در تقسیمات کشوری کنونی ایران، منطقه زندگی پیرانها در شهرستان مرزی پیرانشهر (شامل دهستانهای لاهیجان شرقی، لاهیجان غربی، پیران، لاهیجان و منگور غربی) قرار دارد. شهرستان پیرانشهر به دستور محمد رضا شاه پهلوی به نام این ایل گردید زمانی که ایل پیران از تجزیه طلبان جمهوری مهاباد جدا شدند و به کمک شهربانی مهباد رفتند. طایفههای ایل پیران در دهه ۱۳۴۰ش در آبادیهای بسیاری پراکنده بودند. پیران ها مالک 35 ابادی بودند که بعضی از انها را فروخته و یا در تقسیمات کشوری به مناطق دیگر پیوسته اند. مراکز مهم ایل شین آوا (شینآباد)، مرکز عشایر پیران و محل زندگی رئیس ایل، نَمَنجا، قَلاتْ رَش، گَزْگَسْک، کاسورده، زیو، زِدان، کُنه لاهیجان (کهنه لاهیجان)، ته مه رچیان(تمرچین). کُنه خانه (کهنه خانه)، جَران، سِلْکْ آوا، دیلْزه، دَلاوان، چییان، بادینآوا، گُرگول کلاکین بندره گردیمخانه و سُخانْلو ازجمله این آبادیها هستند.