ویکی‌پدیا:قواعد نامگذاری (حوادث)
 | این صفحه به مستندسازی یکی از قواعد نامگذاری ویکی‌پدیای فارسی می‌پردازد. این یک استانداردِ عموماً پذیرفته‌شده است که ویرایشگران باید تلاش کنند آن را رعایت کنند؛ با این حال، در به‌کارگیری آن، عقل سلیم و استثناهای نادر را نیز در نظر بگیرید. هرگونه ویرایش عمده‌ای در این صفحه باید بازتاب‌دهندهٔ اجماع باشد. اگر شک دارید، نخست در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. |
| عنوان مقاله‌ها |
|---|
| همهٔ قواعد نامگذاری |
| طبیعت |
| هنر · سرگرمی |
| اشخاص |
|
| علم · فناوری · ترابری |
| سازمان‌ها |
|
| زمان · شماره‌ها · پول |
|
| مکان‌ها · حوادث · علائم تجاری |
| فهرست‌ها · رده‌ها |
|
| زبان/مختص به کشورها |
|
| قالب‌بندی |
رهنمودهای زیر برای نامگذاری مقالات حوادث، مانند رویارویی‌های نظامی و سیاسی، فجایع طبیعی، حملات تروریستی، سوانح ترابری و صنعتی، شیوع بیماری‌ها و موارد مشابه استفاده میشود. تأکید بر آن دسته از وقایعی است که ناخواسته، برنامه‌ریزی‌نشده و احیاناً توأم با غافلگیری هستند و معمولاً بار معنایی منفی دارند. عنوان نوشتارهایی که بر این رهنمود منطبق نباشد، مطابق این رهنمود اصلاح خواهد شد.
قواعد
[ویرایش]اگر برای حادثه مورد نظر یک نام رایج مورد استفاده قرار می‌گیرد (مانند بحران موشکی کوبا و رکود بزرگ)، از همان نام استفاده میشود. در غیر این صورت نام مقاله با کمک رهنمودهای زیر انتخاب میشود. در بیشتر موارد، عنوان مقاله باید شامل سه عبارت توصیف‌گر زیر باشد:
- چه؟ آنچه که اتفاق افتاده است
- کِی؟ زمانی که حادثه اتفاق افتاده است (سال وقوع حادثه)
- کجا؟ محل وقوع حادثه
- نمونه‌هایی از چه، کِی و کجا
- زمین‌لرزه ۱۲۸۷ بروجرد
- چه: زمین‌لرزه
- کِی: ۱۲۸۷ (در اینجا حتی اگر مقالهٔ دیگری هم با عنوان «زمین‌لرزه بروجرد» در ویکی‌پدیا نباشد، ولی چون زمین‌لرزه‌ها در طول تاریخ به دفعات رخ داده‌اند و می‌دهند، پارامتر سال می‌تواند شناساگر مفیدی باشد)
- کجا: بروجرد
- آشوب‌های ۲۰۱۵ بالتیمور
- چه: آشوب
- کِی: سال ۲۰۱۵
- کجا: بالتیمور
برخی نوشتارها برای ابهام‌زدایی در عنوان خود به سال نیاز ندارند، چرا که رویداد مورد نظر از ابتدا بدون آن نامیده شده است. از آنجا که ممکن است نظرات کاربران در این باره متفاوت باشد، در موارد مورد اختلاف با کاربران دیگر به بحث بنشینید.
ماه یا روز نباید در عنوان نوشتار مورد استفاده قرار گیرند، مگر اینکه عبارت‌های توصیف‌گر دیگر برای ایجاد تمایز کافی نباشند، مانند زمین‌لرزه مرداد ۱۳۹۳ مورموری و زمین‌لرزه مهر ۱۳۹۳ مورموری، یا اینکه رویداد بطور تاریخی چنین خوانده شود (مانند حادثه ۲۶ فوریه). در صورتی که احتمال وقوع مجدد رویداد وجود نداشته باشد، نیازی به افزودن تاریخ به عنوان نیست (مانند نجات جسیکا بیوکنن و پول هگن). همچنین است در مورد نوشتارهای دربارهٔ قتل و مرگ که تنها یک بار امکان وقوع دارند (مانند مرگ اریک گارنر و قتل الیسون پارکر و ادام وارد).
نمونه‌هایی از رویدادهایی که به سادگی قابل تشخیص‌اند و در نتیجه نیازی به تاریخ در عنوان خود ندارند:
- فقط چه و کجا
- حادثه فرودگاه تنریف
- چه: مرگبارترین حادثهٔ تاریخ هوانوردی
- کجا: فرودگاه تنریف
- فاجعه چرنوبیل
- چه: ناگوارترین حادثهٔ تاریخ نیروگاه‌های هسته‌ای
- کجا: نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل
- فقط چه و کِی
- حملات ۱۱ سپتامبر
- چه: حمله
- کِی: ۱۱ سپتامبر
- کجا: در اینجا به علت اینکه حملات در مناطق مختلفی رخ داده‌اند، توصیف کجا مناسب نخواهد بود.
عبارت‌های توصیف‌گر
[ویرایش]برای قسمت «چه» عنوان، عبارتی خاص و بی‌طرف انتخاب کنید. «حادثه» عبارتی بی‌طرفانه نیست، چرا که دلالت بر این دارد که رویداد بواقع یک حادثهٔ اتفاقی بوده است، نه نتیجهٔ قابل پیش‌بینی یک اقدام عمدی یا سهوی. تنها در صورتی از عبارت «حادثه» به جای «سانحه» استفاده کنید که مرجع ذیصلاحی پس از تحقیقات لازم به این نتیجه رسیده باشد که رویداد یک حادثه بوده است، و نتیجهٔ این تحقیقات از سوی مراجع دیگر — مثلاً یک دادگاه — مورد مناقشه یا انکار قرار نگرفته باشد.
سعی کنید از کلماتی مانند فاجعه، تراژدی یا بحران اجتناب کنید، چرا که چنین تعابیری بسیار ذهنی (نقطه مقابل عینی) هستند. بهتر است از عنوان دقیق رویداد استفاده شود، مانند برخورد، فروریختن، انفجار، شیوع، غرق شدن، نشت نفتی، و از این دست. عبارت «فاجعه» دلالت بر سطح مشخصی از ویرانی دارد. تنها در صورتی از این عبارت استفاده کنید که یک رویداد از بیشتر رویدادهای مشابه ویرانگرتر باشد، و همچنین منابع معتبر غیرمحلی این رویداد را بطور مکرر و در برهه‌ای طولانی از تاریخ چنین خطاب کنند. تنها در صورتی از عبارت «بحران» استفاده کنید که رویداد با تعریف بحران مطابقت داشته باشد، مانند بحران سوئز.
حوادث و سوانح حمل و نقلی
[ویرایش]هوانوردی
[ویرایش]سوانح و حوادث هوایی پروازهای مسافری عموماً باید با توجه به شرکت هواپیمایی و شمارهٔ پرواز نامگذاری گردند (مانند پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر). عبارت‌های «سانحه» و «حادثه» در هوانوردی در معاهده هواپیمایی کشوری بین‌المللی، پیوست ۱۳، تعریف شده‌اند و انتخاب عنوان نوشتارها مطابق با این استاندارد باید باشد. اگر بیش از یک هواپیما در حادثه درگیر باشند، یا اگر پرواز شمارهٔ پرواز مشخصی نداشته باشد، از قرارداد نامگذاری «چه» و «کجا» که در بالا ذکر شد استفاده گردد. عنوان نوشتار نباید شامل سال رویداد باشد، مگر اینکه برای ابهام‌زدایی به آن نیاز افتد.
دریانوردی
[ویرایش]حوادث دریانوردی باید شامل اسم کشتی بعلاوهٔ بک عبارت توصیف‌گر باشد [نیازمند نمونه]. از الگوی {{DISPLAYTITLE}} برای مورب کردن نام کشتی استفاده کنید.
پل و قطار
[ویرایش]فروریختن پل‌ها و سوانح قطارها نیز از قاعدهٔ «چه و کجا» پیروی می‌کنند. عنوان پیشفرض باید شامل عبارت «سانحه قطار» باشد، مانند سانحه قطار زاهدان به تهران (۱۳۹۱) یا حادثه قطار مسکو-سن پترزبورگ (۲۰۰۹)، ولی اگر برای توصیف بهتر موضوع بتوان عبارت‌های دیگری مثل «خروج از خط»، «انفجار» یا «برخورد» را به کار برد (به عنوان فکت و نه از روی تفسیرها) از آن‌ها استفاده میشود؛ مانند انفجار قطار نیشابور. «برخورد قطار» شامل سوانحی‌ست که یک قطار با وسیلهٔ نقلیهٔ دیگری — مثلاً یک اتوبوس — برخورد می‌کند. اگر رویداد در منابع معتبر با عنوان رایج دیگری مانند «سانحه بزرگ قطار ...» شناخته میشود، می‌توان از آن استفاده کرد.
شیوع بیماری‌ها
[ویرایش]سوانح مربوط به بیماری‌ها نیز باید طبق قاعدهٔ «چه و کجا» نامگذاری شوند و در صورت نیاز سال به منظور ابهام‌زدایی به عنوان نوشتار اضافه شود. اگر شیوع بیماری در نتیجهٔ فعالیت کارخانه‌ای بوده باشد، نام کارخانه را در عنوان بیاورید. در صورت نیاز از الگوی {{DISPLAYTITLE}} برای مورب کردن نام بیماری استفاده کنید. مثال:
حوادث و سوانح صنعتی
[ویرایش]فجایع صنعتی عموماً طبق همان قاعدهٔ «چه و کجا» نامگذاری می‌شوند. در صورت نیاز از الگوی {{DISPLAYTITLE}} برای مورب کردن نام بیماری استفاده کنید. مثال:
پیچند و هجوم پیچند
[ویرایش]رویدادهای پیچند و هجوم پیچند در عنوان خود باید از اولین سبکی در فهرست زیر که با آن مطابقت دارند پیروی کنند:
- عنوان رایج با توجه به ویکی‌پدیا:قواعد نامگذاری، مانند توفان کاترینا.
- اگر بیش از یک عنوان رایج وجود دارد، عنوان به کار رفته توسط منابع رسمی هواشناسی ارجح است، مگر در موارد بسیار استثنایی.
- اگر دو یا چند رویداد دارای نام مشترک هستند (حتی اگر آن رویداد دوم هنوز مقاله‌اش ساخته نشده است)، سال وقوع رویداد را در پایان عنوان رویداد ذکر کنید (و در صورت لزوم ماه یا روز). عنوان مشترک باید به عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی استفاده شود.
- اگر هیچ عنوان پذیرفته‌شده‌ای وجود ندارد، عنوان به این صورت قالب‌بندی میشود: (پیچند|هجوم پیچند|پیچندهای|توفان) (نوع حادثه) + سال (در صورت لزوم همراه ماه و روز) + محل جغرافیایی (شهر، استان، کشور،...) [نیازمند نمونه].
زمین‌لرزه
[ویرایش]برای عنوان مقالهٔ زمین‌لرزه‌ها از الگوی «زمین‌لرزه [زمان (سال)] [مکان]» استفاده میشود.[۱] دقت تاریخ برای عنوان در حد سال است مگر آنکه چند مورد مشابه با آن نام وجود داشته باشد که به ترتیب دقت تاریخ به ماه و روز محدود میشود.
- مثال:
- درست: زمین‌لرزه ۱۳۸۱ بوئین‌زهرا
- نادرست: زمین‌لرزه بوئین‌زهرا (۱۳۸۱)، زمین‌لرزه بوئین‌زهرا (تیر ۱۳۸۱)، زمین‌لرزه بوئین‌زهرا (۱ تیر ۱۳۸۱)، زمین‌لرزه تیر ۱۳۸۱ بوئین‌زهرا، زمین‌لرزه ۱ تیر ۱۳۸۱ بوئین‌زهرا
اعتراضات
[ویرایش]در عنوان مقالات رویدادهایی که به اعتراضات، تظاهرات و امثالهم پرداخته میشود پیشفرض عدم ذکر «سراسری» است.[۲]
حفظ بی‌طرفی
[ویرایش]عنوان مقاله‌های تاریخی و روز اغلب محل بحث است. به طور مشخص استفاده از عنوان‌های دارای لحنی تند مانند کشتار می‌تواند آغازگر بحث‌های طولانی باشد. استفاده از چنین عنوان‌هایی به طور کلی نه رد شده است و نه پذیرفته شده است. روح گزینش عنوان در این موارد انتخاب عنوانی رایجی‌ست که برای نامیدن رویداد بکار می‌رود. قواعد گزینش نام باید به ترتیب زیر به کار گرفته شود:
- اگر عنوان رایج مشخصی برای رویداد وجود دارد، از آن استفاده کنید، حتی اگر دیدگاه بحث‌برانگیزی را در بر دارد.
- اگر عنوان رایجی وجود ندارد، ولی واژهٔ عموماً پذیرفته‌شده‌ای برای نامیدن رویداد وجود دارد، عنوان باید آن واژه را در بر بگیرد، حتی اگر عنوان لحن شدیدی دارد (مانند «کشتار»، «قتل‌عام» یا «جنایت جنگی»). با این وجود برای کوتاه نگاه داشتن عنوان مقاله، از گنجاندن واژه‌هایی که نیاز نیستند، خودداری شود، به عنوان مثال «تروریستی» معمولاً لازم نیست.
- اگر هیچ واژهٔ توصیفی رایج و پذیرفته‌شده‌ای وجود ندارد، از عنوانی خنثی که بار جانبدارانه ندارد استفاده کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی ساخت عنوان توصیفی، مطالب بالا را مطالعه نمایید.
تعاریف
[ویرایش]نام رایج زمانی وجود دارد که اکثر فارسی‌زبانان آشنا به موضوع، آن را با یک نام واحد بشناسند. تفاوت‌های کوچک در نام، مانند ترتیب قرارگرفتن واژه‌ها را می‌توان یکسان در نظر گرفت. برای مثال طرفداران جنگ جهانی دوم و جنگ دوم جهانی را می‌توان یک گروه در نظر گرفت.
به واژه‌ای پذیرفته‌شده می‌گویند، که در میان پژوهشگران مرتبط با موضوع در دنیای واقعی بر روی استفاده از آن اجماع وجود داشته باشد. استفاده از واژه‌های دارای لحن شدید می‌تواند همچنان در میان سیاست‌مداران، ویرایشگران ویکی‌پدیا یا عموم مردم، محل مناقشه باشد.
حل و فصل مشکلات دیدگاه بی‌طرف
[ویرایش]جدای از اینکه از کدام قاعده استفاده میشود، همچنان ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی برای توصیف یک رویداد وجود داشته باشد، که برخی از این دیدگاه‌ها ممکن است با عنوان نوشتار مطابقت نداشته باشد. این دیدگاه‌ها باید در داخل مقاله مورد بحث قرار گیرند. با این وجود عنوان‌ها می‌توانند مواردی که کاملاً خنثی نیستند (مانند «کشتار» یا «تروریسم») را به شرطی که این واژه‌ها بخشی از نام رایج باشند در بربگیرند. می‌توان از تغییرمسیر برای هدایت کاربران از عنوان جانبدارانه به عنوان خنثی استفاده نمود.
نمونه‌ها
[ویرایش]- کشتار مای لی: یک عنوان رایج است و پژوهشگران عموماً معتقدند که یک کشتار رخ داده است. هم قاعدهٔ شمارهٔ ۱ و هم ۲ نتیجهٔ مشابهی دارند.
- جنگ با تروریسم: یک عنوان رایج است (قاعدهٔ ۱) بنابراین استفاده میشود، حتی با اینکه بسیاری از افراد معتقدند این عنوان حاصل تبلیغات سیاسی است.
- شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب: با وجود اینکه «شکنجه» در اینجا محل بحث است، اما عنوان رایجی وجود ندارد، اما در میان پژوهشگران عموماً بر این که آنجا شکنجه رخ داده است توافق وجود دارد (قاعدهٔ ۲).
- نزاع دارفور: گاهی از آن به عنوان «نسل‌کشی دارفور» یاد میشود، اما به اندازهٔ کافی رایج نیست، پس قاعدهٔ ۱ کاربرد ندارد. با وجود اینکه بسیاری از افراد آن را نسل‌کشی می‌دانند، ولی در این مورد میان پژوهشگران اجماع وجود ندارد، پس قاعدهٔ ۲ هم کاربرد ندارد؛ بنابراین قاعدهٔ ۳ بکار آمده و بجای نسل‌کشی از نزاع استفاده شده است.
- حملات ۱۱ سپتامبر: بحث‌ها این طور نتیجه داده‌اند که عنوان رایجی وجود ندارد. پژوهشگران بر اینکه این حملات تروریستی بوده‌اند توافق دارند، ولی افزودن واژهٔ «تروریستی» باعث طولانی شدن نالازم عنوان نوشتار خواهد شد.