ویکی‌پدیا:سرشناسی (رویدادها)
 | این صفحه جزو رهنمودهای ویکی‌پدیا است. استانداردهای رفتاریِ مطرح‌شده در این صفحه از پشتوانهٔ تأیید بسیاری از ویرایشگران ویکی‌پدیا برخوردار است. بااین‌که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید. |
 | این صفحه در یک نگاه: یک رویداد سرشناس است اگر مورد پوشش خبری قابل توجه و غیر معمول قرار بگیرد که تا مدتی ادامه داشته باشد. پوشش خبری باید در منابع معتبر متعدد در سطح ملی یا جهانی صورت گرفته باشد. |
| سرشناسی
راهنمای سرشناسی عمومی |
|---|
| رهنمودهای موضوعی |
| سایر رهنمودهای سرشناسی |
| جستارهای وابسته |
این رهنمود به تفسیر رهنمود اصلی سرشناسی در خصوص رویدادهای حال حاضر و گذشته، از جمله خبرهای داغ می‌پردازد.
پیشینه
[ویرایش]نظرخواهی‌های حذف متعددی دربارهٔ مقاله‌های مربوط به رویدادها و خبرهای داغی که پوشش خبری گسترده داشته‌اند انجام شده‌است که با اختلاف نظر و منازعه‌های فراوان همراه بوده‌است. چندین سیاست و رهنمود ویکی‌پدیا در این منازعه‌ها به دفعات مورد استناد قرار گرفته‌اند:
- کسانی که معتقدند این مقاله‌ها باید نگاه داشته شوند، معمولاً گستردگی پوشش خبری را مصداقی برای معیار اولیه برای سرشناسی می‌دانند که می‌گوید «یک موضوع، درخور توجه‌است، اگر قبلاً توسط یک یا چند اثر چاپ شده با اهمیت، که قابل اعتماد و مستقل از خود موضوع هستند، بحث شده باشد.»
- کسانی که معتقدند این مقاله‌ها باید حذف شوند، استدلال می‌کنند که «ویکی‌پدیا منبعی از اخبار در هم و برهم نیست» و به معیارهای مربوط به کسانی که فقط به خاطر یک رویداد مشهور شده‌اند اشاره می‌کنند (ویکی‌پدیا:زندگی‌نامه زندگان و ویکی‌پدیا:سرشناسی (افراد))
- برخی دیگر هم به این قانون اشاره می‌کنند که سرشناسی موقتی نیست
این رهنمود تلاش می‌کند که روش اعمال قوانین فوق بر مقاله‌های مرتبط با رویدادها را روشن سازد و نمایانگر اجماع اجتماع ویکی‌پدیا است در خصوص این که در آینده با مقاله‌هایی از این دست چگونه باید برخورد کرد.
معیارهای گنجانیدن
[ویرایش]ویکی‌پدیا یک دانشنامه روی کاغذ نیست، یعنی محدودیتی از نظر تعداد موضوعاتی که در آن شرح داده می‌شود یا حجم کلی محتوا وجود ندارد. اما از سوی دیگر، ویکی‌پدیا مجموعه‌ای در هم و برهم از اطلاعات هم نیست و یک پایگاه خبررسانی هم نیست. ویکی‌خبر به ویرایشگران فضایی ارائه می‌دهد که رویدادهای جاری را ثبت کنند اما همهٔ رویدادهایی که مورد توجه رسانه‌های خبری قرار می‌گیرند در ویکی‌پدیا مقاله ندارند و نباید داشته باشند. یک قانون سرانگشتی برای ایجاد مقاله در ویکی‌پدیا آن است که آیا رویداد مورد نظر دارای اهمیت مستدام و تاریخی است یا نه، و در چه حوزه‌ای (اهمیت ملی یا جهانی ارجحیت دارد).
ویرایشگران باید مراقب تازه‌گرایی، به معنی مهم‌تر به نظر رسیدن اتفاقات تازه بیش از آن اندازه که در چند سال بعد اهمیت خواهند داشت، باشند. خیلی رویدادهای توجه زیادی از سوی رسانه‌های خبری دریافت می‌کنند اما با این حال اهمیت درازمدت و تاریخی ندارند. سازمان‌های خبررسانی از معیارهایی برای اندازه‌گیری ارزش خبری استفاده می‌کنند که با معیارهای ویکی‌پدیا و دیگر دانشنامه‌ها متفاوت است. گزارش یک ارتکاب جرم، مرگ ناگهانی یا دیگر رویدادها از این دست ممکن است برای گزارشگران و ویراستاران خبرگزاری‌ها به قدر کافی مهم باشند که پوشش خبری به آن اختصاص دهند اما این در همهٔ موارد به معنی سرشناسی داشتن برای ایجاد مقاله در ویکی‌پدیا نیست.
- رویدادها احتمالاً سرشناس هستند اگر اثر مستدام و تاریخی داشته باشند و با معیار اولیه برای سرشناسی مطابقت کنند، یا اثر درازمدت‌شان قابل توجه باشد.
- رویدادها به احتمال خیلی زیاد سرشناس هستند اگر تأثیر گسترده (ملی یا بین‌المللی) داشته باشند و به‌طور خیلی گسترده توسط منابع مختلف مورد پوشش قرار گرفته باشند، به ویژه اگر بعد از مدتی اثرشان مورد تحلیل دوباره قرار گرفته باشد (پایین‌تر را ببینید).
- رویدادهای با پوشش خبری کمتر یا اثر محدود ممکن است سرشناس باشند یا نباشند؛ توضیحاتی که در ادامه می‌آید راهنمایی برای ارزیابی این رویدادها خواهد بود.
- رویدادهای خبری روتین (از جمله بیشتر موارد ارتکاب جرم، تصادفات، مرگ و میر، اخبار سیاسی یا اخبار در مورد اشخاص مشهور، رویدادهای فاقد تأثیرات طولانی مدت، خبرهای با گسترش ویروسی)، صرف نظر از این که چقدر تاسف‌بار باشند یا تا چه اندازه در زمان خودشان مورد پوشش خبری قرار گرفته باشند، معمولاً سرشناس نیستند مگر آن که به دلیل دیگری دارای اهمیت مستدام باشند.
در ارزیابی یک رویداد، ویرایشگران باید ابعاد مختلف رویداد و پوشش خبری آن را ارزیابی کنند: تأثیر، عمق اثر، تداوم اثر، حوزهٔ جغرافیایی، گستردگی و اعتبار منابع خبری پوشش‌دهنده، و این که آیا پوشش خبری به صورت روتین بوده یا نه، همگی باید در نظر گرفته شوند.
رویداد
[ویرایش]اثرات مستدام
[ویرایش]- رویدادی که منجر به پیامدی با اهمیت طولانی‌مدت شود یا چنین پیامدی را تسهیل کرده باشد، احتمالاً سرشناس است.
رویدادهایی که نقش پیش‌زمینه یا تسهیل‌کننده در یک پیامد را داشته باشند معمولاً سرشناس در نظر گرفته می‌شوند. این پیامد می‌تواند شامل تأثیر روی دیدگاه یا رفتار یک جامعه و نیز تأثیرات قانونی باشد. برای نمونه، مرگ علی خلیلی نهایتاً منجر به تصویب قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر و چند مورد مهم دیگر شد.
رویدادهایی که منجر به یک اثر همیشگی شده باشند سرشناس هستند، حتی اگر آن رویداد به‌طور کامل با هیچ‌یک از معیارهای دیگر مطابق نداشته باشد. رویدادهای دارای اثرات درازمدت، اهمیت تاریخی دارند و از همین رو خود به خود مجاز با داشتن مقاله هستند. یک مثال از این دست عبارت است از بلایای طبیعی که منجر به خرابی گسترده شده باشند، چرا که باعث نوسازی، جابه‌جایی جوامع، و تأثیر روی نتایج انتخابات می‌شوند. برای مثال طوفان کاترینا یا زمین‌لرزه و سونامی اقیانوس هند (۲۰۰۴) بر اساس این معیار سرشناس هستند. یک زمین‌لرزه یا طوفان خفیف که تأثیرات ناچیز روی جوامع بشری گذاشته باشد احتمالاً سرشناس نیست.
حوزهٔ جغرافیایی
[ویرایش]- رویدادهای سرشناس معمولاً تأثیری روی نواحی گسترده جغرافیایی یا جوامع مختلف دارند.
رویدادی که تنها یک منطقهٔ محدود را تحت تأثیر قرار داده و تنها توسط منابع خبر نزدیک به آن منطقه پوشش داده شده لزوماً سرشناس نیست. پوشش یک رویداد در سطح ملی یا بین‌المللی احتمال سرشناس بودن را بالا می‌برد اما آن را تضمین نمی‌کند. در مقابل، رویدادهایی که اثر مستدام روی منطقه‌ای گسترده از جهان یا گروهی گسترده از جوامع بشری داشته‌اند، از سرشناسی کافی برای داشتن مقاله برخوردارند.
پوشش خبری
[ویرایش]عمق پوشش خبری
[ویرایش]- یک رویداد باید پوشش خبری قابل توجه و عمیقی دریافت کند تا سرشناس باشد.
رهنمود کلی آن است که پوشش خبری باید قابل توجه باشد نه زودگذر. منظور از پوشش عمیق آن است که رویداد در زمینه‌اش مورد تحلیل قرار گرفته باشد؛ این امر معمولاً در قالب کتاب‌ها و ستون‌های ویژهٔ مجله‌های خبری (نظیر تایم، نیوزویک و اکونومیست)، و برنامه‌های ویژهٔ تلویزیونی (نظیر ۶۰ دقیقه در آمریکا) انجام می‌گیرد. گزارش‌های خبری که به روابط و اطلاعات زمینه‌ای یک رویداد نمی‌پردازند، پوشش خبری روتین در نظر گرفته می‌شوند. برخی ویرایشگران گزارش‌های روتین خبری را منابع دست اول به حساب می‌آورند و نه منابع دست دوم.
تداوم پوشش خبری
[ویرایش]- رویدادهای سرشناس معمولاً پوششی ورای یک دورهٔ خبری کوتاه دریافت می‌کنند.
تداوم پوشش خبری یک شاخص مهم برای تشخیص آن است که آیا یک رویداد اثرات زودگذر داشته یا مستدام. اگر چه سرشناسی موقتی نیست، به این معنی که پوشش خبری لازم نیست ادامه‌دار باشد تا سرشناسی احراز شود، اما یک دورهٔ فوران خبری در مورد یک رویداد به آن رویداد سرشناسی نمی‌بخشد. رویدادهایی که تنها در زمان رخ دادن یا مدتی پس از آن مورد پوشش منابع خبری قرار گرفته‌اند و بعداً مورد تحلیل و بحث قرار نگرفته‌اند، مناسب داشتن یک مقاله در دانشنامه نیستند. با این حال، تشخیص این امر وقتی رویداد تازه اتفاق افتاده باشد دشوار است، چرا که ویرایشگران نمی‌توانند پیش‌گویی کنند که آیا آن رویداد مورد پوشش خبری بعدی قرار می‌گیرد یا خیر. این که رویدادی به تازگی اتفاق افتاده به خودی خود آن را غیرسرشناس نمی‌کند.
اگر یک رویداد پس از آن که گزارش‌های اولیه راجع به آن فروکش کرد، تحت بررسی موردی قرار بگیرد، این امر می‌تواند نشانه‌ای از تداوم اثر آن رویداد باشد.
گوناگونی منابع
[ویرایش]- انتظار می‌رود یک رویداد اگر سرشناس باشد مورد پوشش قابل توجه از طرف منابع ملی یا بین‌المللی قرار بگیرد. اگر چه پوشش در منابع مختلف نشاندهندهٔ اهمیت رویداد است، اما منابعی که صرفاً خبر یک منبع دیگر را کپی می‌کنند یا دنباله‌رو منبع دیگری هستند، یا عموماً توسط منابع دیگر کنترل می‌شوند، در این محاسبه وارد نمی‌شوند.
رهنمود کلی سرشناسی ویکی‌پدیا توصیه می‌کند که منابع مختلف ارائه شوند تا سرشناسی یک موضوع احراز شود، و نه فقط گزارش‌های مختلف از یک منبع. گزارش‌های متعدد توسط یک روزنامه یا شبکه خبری شرط کافی برای سرشناسی یک مقاله نیستند.
کانال‌های خبری که عموماً تحت کنترل یا تأثیر یک مرجع خبری دیگر باشند، همگی با هم به عنوان یک خروجی خبری محلی یا ملی شمرده می‌شوند و پوشش یک رویداد توسط چند کانال خبری از این دست، ولو این که از طریق خروجی‌های خبری در مناطق مختلف صورت بگیرد، تنها هم ارز یک پوشش خبری شمرده می‌شود. به‌طور مشابه، وقتی یک خبر به سادگی توسط ناشران خبری مورد انتشار مجدد قرار می‌گیرد (معمولاً به صورت لغت به لغت)، یا وقتی خبرنگاران منبع اطلاعات خود را گزارش یک خبرگزاری دیگر قرار می‌دهند (مثلاً «به گزارش آسوشیتد پرس ...»)، در ارزیابی سرشناسی تمام این موارد هم ارز یک منبع خبری شمرده می‌شوند (به ویکی‌پدیا:بمباران مراجعه کنید). گزارش‌های اشتقاقی و خبرهایی که توسط یک منبع اصلی کنترل می‌شوند را نمی‌توان برای تأیید یکدیگر به کار برد، و تکرار خبر توسط منابعی از این دست لزوماً نشاندهندهٔ اهمیت رویداد نیست.
دیگر وضعیت‌ها
[ویرایش]پوشش خبری روتین
[ویرایش]مطابق سیاست‌های ویکی‌پدیا، پوشش روتین خبری مواردی از قبیل آگهی‌ها، رویدادهای ورزشی و روزنامه‌های زرد برای مقاله سرشناسی نمی‌آورد. پوشش برنامه‌ریزی‌شده رویدادهای آینده، به خصوص زمانی که کسانی که درگیر رویداد هستند به گزارش راجع به آن می‌پردازند، پوشش خبری روتین تلقی می‌شود. آگهی‌های ازدواج و وفات، نتایج ورزشی، سیاههٔ جنایات و هر آنچه که معمولاً مورد بحث خبری قرار نمی‌گیرد باید روتین تلقی گردد. رویدادهای روزمره مثل مسابقات ورزشی، پیش‌نمایش فیلم‌ها، نشست‌های خبری و غیره بهتر است به صورت بخشی از یک مقالهٔ دیگر نوشته شوند یا اصلاً در ویکی مطرح نشوند. رویدادهای روزمره‌ای که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار نیستند، احتمالاً سرشناس هم نیستند. این به خصوص در مورد خبرهای کوتاه و معمولاً سرگرم‌کننده‌ای که در صفحهٔ انتهایی روزنامه‌ها و در قسمت پایانی برنامه‌های خبری مطرح می‌شوند (مثل خبر برنده شدن یکی از افراد محلی در یک قرعه‌کشی) مصداق دارد.
حساسیت‌زایی
[ویرایش]خبرنگاری زرد عموماً مبنایی ضعیف برای یک مقاله در دانشنامه است چرا که گزارش خبرهای حساسیت‌زا و رسوایی‌های خبری معمولاً با تأیید اصل خبر همراه نیست. ویکی‌پدیا محلی برای گزارش رسوایی‌های افراد و انتشار شایعات نیست. برخی ویرایشگران سوگرایی رسانه‌های خبری در گزارش خبرهای جالب را در تصمیم‌گیری راجع به سرشناسی یک رویداد در نظر می‌گیرند.
جنایات
[ویرایش]مقاله‌های مربوط به جنایات، به خصوص آن‌هایی که جزو خبرهای داغ هستند، معمولاً مورد نظرخواهی برای حذف قرار می‌گیرند. مانند دیگر رویدادها، پوشش خبری گسترده یک جنایت، به شرط آن که این گستردگی پوشش خبری با معیارهای بالا و معیارهای مرتبط با منابع معتبر مطابقت داشته باشد، می‌تواند نشانهٔ سرشناسی باشد.
مفقود شدن یک شخص مشمول این رهنمود می‌شود به شرط آن که عوامل قانونی، این که مفقود شدن نتیجهٔ یک جنایت باشد را محتمل بدانند، صرف نظر از این که آیا عامل جنایت شناسایی یا مجازات شده یا خیر. اگر چنین رویدادی سرشناس باشد و نتیجهٔ یک جنایت باشد، مقالهٔ مربوط به آن حتی اگر بعداً ثابت شود که جنایتی در کار نبوده نگاه داشته شود، چرا که دانستن این نکته باعث کم شدن سرشناسی موضوع نمی‌شود.
افرادی که تنها بابت یک رویداد سرشناس هستند
[ویرایش]افرادی که تنها در رابطه با یک رویداد شناخته شده‌اند اصولاً نباید در ویکی‌پدیا مقاله داشته باشند. اگر آن رویداد سرشناس است، باید مقاله‌ای راجع به آن رویداد نوشته شود و نه راجع به شخص.
خبرهای داغ
[ویرایش]در نامزد کردن برای حذف عجله نکنید
[ویرایش]مقاله‌های مربوط به خبرهای داغ — به ویژه زندگی‌نامهٔ افراد مرتبط به رویداد — معمولاً نامزد حذف می‌شوند. از آن‌جا که محدودیت زمانی برای این کار وجود ندارد، توصیه می‌شود که نامزدی برای حذف با تأخیر چند روزه انجام شود تا بحث در مورد حذف یک سوژهٔ در حال تغییر صورت نگیرد و فرصت کافی داده شود تا تصویری واضح از سرشناسی رویدادی که در حال اتفاق افتادن است حاصل شود، چرا که ممکن است دیگر نیازی به نامزدی برای حذف نباشد. بحث در مورد حذف در حالی که رویداد همچنان در صدر خبرها است به ندرت منجر به اجماع برای حذف می‌شود. ممکن است بتوان از جایگزین‌های حذف نظیر ادغام یا بازنویسی مقاله استفاده کرد تا مقاله با سیاست‌ها سازگار شود؛ مثال آن زمانی است که مقاله‌ای که راجع به شخصی است که فقط به خاطر یک رویداد شناخته شده‌است، به شکلی بازنویسی شود که مقاله راجع به آن رویداد باشد. دیگر جایگزین حذف در زمانی که رویداد در حال اتفاق افتادن است عبارتند از انتقال به زیرصفحهٔ کاربر.
ویکی‌خبر
[ویرایش]ویرایشگران بهتر است برای نوشتن در رابطه با یک خبر داغ از ویکی‌خبر به جای ویکی‌پدیا استفاده نمایند.
نمی‌توان مقاله‌ای را از ویکی‌پدیا به ویکی‌خبر انتقال داد چرا که باعث می‌شود که اجازه‌نامه مطلب به CC-BY تغییر می‌کند که با CC-BY-SA سازگار نیست، اما می‌توان محتوا را با استفاده از منابع اصلی در ویکی‌خبر بازنویسی کرد و یک تغییرمسیر نرم به ویکی‌پدیا در آن قرار داد. اما وارون اینکار امکان‌پذیر می‌باشد یعنی می‌توان یک خبر در ویکی‌خبر را آزادانه به ویکی‌پدیا انتقال داد.
جایگزین‌هایی برای حذف
[ویرایش]اگر سرشناسی یک رویداد مورد سؤال است اما این رویداد در اصل مربوط به یک شخص، شرکت یا سازمان خاص است یا می‌تواند به عنوان جزئی از یک عنوان گسترده‌تر مورد بحث قرار بگیرد، ممکن است بهتر باشد که آن رویداد در متن مقاله‌ای که از قبل موجود است ادغام شود. باید توجه شود که به رویداد وزن نامتناسب داده نشود و سیاست زندگی‌نامه زندگان نقض نشود.
اگر صفحهٔ مناسبی برای ادغام پیدا نشد، یک راه حل می‌تواند این باشد که مقاله به شکلی بازنویسی شود که گستردگی محتوایش فراتر از یک رویداد باشد.