نبرد تبریز (۱۶۱۸)
| نبرد تبریز | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||
 سپاه ایران |
 سپاه عثمانی | ||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||
| امامقلی خان |
عثمان دوم شاه عثمانی طهمورث خان گرجی خان کفا (فرمانده تاتارها) خلیل پاشا | ||||||
| قوا | |||||||
| تقریبی حدود ۱۲۰۰۰ | ۳۵٬۰۰۰ نیروی ترک عثمانی و ۱۵٬۰۰۰ نیروی تاتار | ||||||
نبرد تبریز رزمی بود که بین شاه عباس بزرگ و عثمان دوم عثمانی در سال ۱۶۱۸ میلادی برابر با (۹۹۷ خورشیدی) روی داد. در این نبرد ایران به پیروزی رسید و نهایتاً صلح‌نامه‌ای امضا شد. طی صلح حاصل شده با نام عهدنامه سراب دستاوردهای زیر نصیب ایران شد: قبول متصرفات ایران از سوی پادشاهی عثمانی، به رسمیت شناختن حاکمیت ایران بر گرجستان شرقی، ارمنستان شرقی و کل آذربایجان.
پیش‌زمینه
[ویرایش]در سال ۱۵۸۵، هجوم عثمانیان، منجر به اشغال تبریز و سپس عهدنامه فرهاد پاشا گشت. در سال ۱۶۰۳، شاه عباس بزرگ توانست شهر تبریز را در یک نبرد پس بگیرد. سلطان عثمان دوم پادشاه عثمانی که به تازگی بر تخت سلطنت نشسته بود به همراه تاتارهای کریمه و طهمورث خان گرجی که مسبب فتح تفلیس و نبرد گوگجه بود، متحد شده و سپاه بزرگی را در سال ۱۶۱۸ میلادی برابر با ۹۹۷ خورشیدی به سمت تبریز روانه کردند.
انتصاب قرچغای خان به حاکمیت تبریز و سپهسالاری جنگ
[ویرایش]در این زمان قرچغای خان از سوی شاه عباس بزرگ به عنوان حاکم تبریز منصوب شده بود. قراچقای خان ابتدا از رویارویی با سپاه عثمانی خودداری کرد و مسیر وان به تبریز را به آتش کشید تا سپاه عثمانی دچار گرسنگی شود، سپس در انتظار کمک شاه عباس ماند.
حرکت شاه عباس از اصفهان به اردبیل
[ویرایش]شاه عباس با ارتش خود از پایتخت به اردبیل روانه می‌شود. شاه ایران قصد داشت سپاه عثمانی را به داخل خاک ایران بکشاند. این کار شاه عباس با هدف ته کشیدن آذوقه سپاه عثمانی و کم رنگ کردن قدرت توپخانه و تفنگچی‌های عثمانی با کشیدن آن‌ها به سرزمین‌های کوهستانی بود.
برخورد دو سپاه در دشت سراب
[ویرایش]→ جنگهای شاه محمد خدابنده
| ۱۵۷۸ | جنگ ایران و عثمانی (۱۵۹۰–۱۵۷۸) (نتیجه: عهدنامه فرهاد پاشا) | |
| ۱۵۸۰ | جنگهای خراسان | |
| ۱۵۸۱ | محاصره قلعه نیشابور (تاجگذاری شاه عباس توسط قزلباش‌ها) | |
| ۱۵۸۲ | محاصره قلعه تربت | |
| ۱۵۸۳ | نبرد تیرپل | |
| ۱۵۸۵ | جنگ سوسفید (جنگ داخلی قزلباش) | |
| ۱۵۸۵ | اشغال تبریز | |
| ۱۵۸۷-۱۵۸۸ | حمله ازبک‌ها به خراسان | |
| ۱۵۸۸ | ↓↓↓ آغاز پادشاهی شاه عباس یکم ↓↓↓ | |
| ۱۵۸۸-۱۵۸۹ | سقوط قلعه هرات | |
| ۱۵۹۰-۱۵۹۱ | حمله ازبک‌ها به سیستان | |
| ۱۵۹۲ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۵ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۵۹۸ | جنگ ایران با ازبک‌ها | |
| ۱۶۰۳-۱۶۱۸ | جنگ ایران و عثمانی (۱۶۱۸–۱۶۰۳) (نتیجه: عهدنامه سراب) | |
| ۱۶۰۳ | فتح تبریز | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ایروان | |
| ۱۶۰۴ | نبرد ارومیه | |
| ۱۶۰۵ | محاصره قندهار | |
| ۱۶۰۶-۱۶۰۷ | بازپسگیری شروان | |
| ۱۶۰۹ | نبرد قلعه دم‌دم | |
| ۱۶۱۵ | نبرد تسیتساموری | |
| ۱۶۱۶ | فتح تفلیس | |
| ۱۶۱۶ | نبرد گوگجه | |
| ۱۶۱۸ | نبرد تبریز | |
| ۱۶۲۲ | فتح هرمز | |
| ۱۶۲۲ | جنگ صفویه با گورکانیان | |
| ۱۶۲۳-۱۶۳۹ | جنگ ایران و عثمانی (۱۶۳۹–۱۶۲۳) (نتیجه: عهدنامه زهاب) | |
| ۱۶۲۳ | فتح بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد بغداد | |
| ۱۶۲۵ | نبرد آقایانی | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارتقوپی | |
| ۱۶۲۵ | نبرد مارابدا | |
| راهنمای الگو | ||
| جنگ داخلی | ||
| با کردها | ||
| با گرجی‌ها | ||
| با ازبک‌ها | ||
| با پرتغال | ||
| با گورکانیان | ||
| با عثمانی |
سرانجام در مسیر تبریز به قزوین در ناحیه‌ای موسوم به دشت سراب، قراچقای خان که حالا از نیروهای تازه نفس شیراز و امامقلی خان حاکم جنوب نیز برخوردار شده بود همان نیرنگ جنگی پیشین و کاربردی شاه عباس را علیه عثمانی‌ها به کار می‌بندد، بدین شکل که ابتدا سواران کمی را به دستور امامقلی خان به سمت تاتارها به رهبری خان کفا فرستاد. این دسته به رغم برتری سنگین سربازان تاتار به شکل نبرد و گریز، جنگ را علیه عثمانی ادامه دادند و قسمت بزرگی از سپاه تاتار را به سوی اردوی سپاه ایرانی کشاندند و ناگهان به سمت بیابان تظاهر به عقب نشینی کردند. قراچقای خان فرصت را مناسب دید و با چهار دسته از نیروهای خود یورش را به یگان‌های سواره و پیاده تاتار و عثمانی آغاز کرد. به نقل از پیتر دلاواله[۱] علی‌رغم تلاش زیاد نیروهای تاتار و عثمانی، کشتار بزرگی از نیروهای تاتار و عثمانی به راه افتاد.
فرار سپاه عثمانی و تاتار و برخورد دوباره با دو سپاه دیگر ایرانی
[ویرایش]نهایتا" تاتارها و عثمانی‌ها میدان جنگ را خالی کرده و گریختند. با وجود این که سپاه خلیل پاشا از لحاظ نفرات و تجهیزات به شکلی کاملا" بدون استفاده بودند ولی برتری نسبی سپاه ایران باعث خسارت فراوان سپاه عثمانی و تاتار در جنگ شد. در راه بازگشت نیروهای عثمانی و تاتار و در مسیر تبریز و اردبیل با دو سپاه ایرانی (سپاه شاه عباس و قراچقای) برخورد کردند. فرماندهان عثمانی ادامه جنگ را بی‌فایده دانستند و با هدف برقراری صلح، سفیر خود را به اردبیل نزد شاه عباس فرستادند.
صلح
[ویرایش]ترک‌های عثمانی که از سوی شاه عثمان دوم دستور داشتند تا به صلح رسمی برسند یا به جنگ ادامه دهند عاقبت با قبول شرایط سخت ایران آتش بس را پذیرفتند و شاه عباس یکم نیز در ازای خودداری آن‌ها از تخریب مسیر بازگشت، اجازه خروج از ایران را به آن‌ها داد. طی صلح حاصل شده با نام عهدنامه سراب دستاوردهای زیر نصیب ایران شد: قبول متصرفات ایران از سوی پادشاهی عثمانی، به رسمیت شناختن حاکمیت ایران بر گرجستان شرقی، ارمنستان شرقی، کل آذربایجان.
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- غفوری، علی (۱۳۸۸). جنگهای ایران، از مادها تا به امروز. انتشارات اطلاعات. شابک ۹۷۸۹۶۴۴۲۳۷۳۸۶.
- دانشناه رشد، نبرد سپاهیان ایران و عثمانی نزدیک تبریز بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine
- تاریخ ایران، سایکس جلد ۲ صفحه ۲۵۵.
- سفرنامه پیترو دلاواله صفحه ۳۱۸.
- تاریخ امپراطوری عثمانی، پور گشتال صفحه ۱۷۸۴.
پانویس
[ویرایش]- ↑ سفرنامه نویس عهد شاه عباس یکم که در این سفر شاه را همراهی می‌کرد.