معانی نام‌های ایرانی

در فهرست زیر نام‌های ایرانی به همراه معنی آن ذکر شده‌است.

آ

• آبان: نام ایزد آب در دین زرتشتی-نام لری
• آبان‌دخت: همسر دارا (داریوش سوم)، دخترآبان
• آبتین: نام پدر فریدون پادشاه پیشدادی
• آتوسا: دختر کوروش بزرگ و همسر داریوش بزرگ همچنین دختر اردشیر دوم
• آتنا:الهه عشق و مهربانی یونانی
• آدنیا: الهه زیبایی‌ها
• آذرنوش: نام یکی از پسران اسفندیار است
• آذرخش: صاعقه
• آذین: تزئین، آرایش، نام فرماندهٔ لشکر بابک خرمدین
• تیمراد: فرزند تیگران بزرگ ملقب به تیگراد

به معنی همیشه برنده و پیروز . یکی از نام های اصیل ایرانی برگرفته از نام سرداران دوره خشایار شاه دوم.

• آراد: نام فرشته‌ای است موکل بر دین و تدبیر امور و مصالحی که بروز آراد متعلق است، روز بیست وپنجم از هر ماه شمسی که آن را ارد نیز گویند و در این روز نو بریدن و نو پوشیدن را نیک و سفر و نقل و تحویل شوم شمردندی
• آراه: نام فرشته موکل روز ۲۱ ازماه پنجم

درآئین زرتشت

• آهیل: مرغ انجیرخوار، نامی پسرانه گیلکی
• آرتا: پاک و مقدس
• آرتمن:نام فرزند داریوش بزرگ و برادر بزرگ خشایارشا است.
• آرتمیس: از ایزدان اسطوره‌ای یونان و خدابانوی شکار و ماه و حاصلخیزی، نام یکی از فرماندهان جنگی خشایارشا شاه
• آرتیا:پاک و مقدس، نگهبان آتش، انسان فهیم
• آرتین: نام هفتمین پادشاه ماد به نقل از پیرنیا پاک و مقدس، پسر
• آرزو: در شاهنامه دختر ماهیار گوهرفروش و همسر بهرام گور همچنین نام دختر سرو شاه یمن و همسر سلم پسر فریدون است. کام، مراد، معشوق، امید.
• آرش: درخشان، آفتاب، جد بزرگ اشکانیان - پهلوان کمانگیر ایرانی در لشگرمنوچهر
• آرشام: بسیار قوی - پدر بزرگ داریوش هخامنشی، نیرومند
• آرشان: فرزند اردشیر دوم هخامنشی
• آرشیدا: در عرش و ملکوت، نام ترکی، دختر
• آرمان: آرزو، خواسته، مراد، خواهش
• آرمیلا :نام دختران در ایران باستان شاه خوارزم بکتاش
• آرمیتا: آرامش یافته، کلمه‌ای زرتشتی است. الههٔ آتش میترایسم. الههٔ ماه اسفند
• آرمین:کی آرمین پسر کیقباد پادشاه پیشدادی
• آرنا: نژاد آریایی
• آرنگ: نام کوهی در اِشکورات (پسرانه گیلکی)
• آروید: خرد آریایی
• آروین: تجربه، آزمایش، آزمون
• آریا: آزاده و نجیب، نام فرماندهٔ سپاه ایران در زمان کوروش بزرگ، نام پادشاه ماد
• آریا فر: دارنده شکوه آریایی
• آریا مهر: دارنده مهر ایران، از سرداران داریوش سوم
• آریتا: با فضیلت، پرهیزکار، نام یونانی، دختر
• آرین: سفیدپوست آریائی
• آزا: سالم -نام لُری
• آزاده: نام کنیزی رومی چنگ زن است که بهرام پسر یزدگرد او را خریده بود. بدون وابستگی به تعلقات دنیایی - وارسته
• آزرم: شرم، مهر، دوست داشتن، نام دختر خسرو پرویز ساسانی
• آزرم‌دخت: پس از پوراندخت به پادشاهی رسید و به مدت چند ماه پادشاه ساسانی بود. دختر همیشه جوان
• آزیتا: آزاده
• آذر : ماه نهم شمسی-نام لری
• آلِندا: از شاهان باستانی، نام گیلکی، پسرانه
• آسو: افق، نام کردی، پسر
• آسام:عصا (معنای تحت اللفظی آن عصای پیری پدر و مادر)، نام لری، پسر
• آفر: آتش - ماه نهم سال شمسی- نام لری
• آفره دخت: دختر آتش - دختری که در ماه آذر به دنیا آمده‌است-نام لری
• آکام: سرانجام، نام کردی، پسر
• آکو: قله کوه، نام کردی، پسر
• آگرین: آتشین، نام یک کوهستان در کردستان، نام کردی، دختر
• آلا: بیرق، پرچم، (تلفظ با تشدید ل)، نام کردی، دختر و پسر
• آلان: نام کوهستانی در کردستان، نام کردی، دختر
• آلیان:نام قدیمی و منطقه‌ای در فومن (پسرانه گیلکی)
• آله: دختر مو بور، (تلفظ با تشدید ل)، نام کردی، دختر
• آنام: از رزمندگان جنگل (پسرانه گیلکی)
• آماندا: سزاوار عشق، ریشه نام لاتین، دختر
• آمیتیس: شاهزاده خانم ایرانی نوهٔ کیاکساد پادشاه ماد
• آناهیتا: نام الههٔ آب
• آندیا: فرشتهٔ کوچک، دختر پاک، تششع خورشید، یکی از تمدن‌های عالی آغاز هزاره اول پیش از میلاد در حاشیه رود قزل اوزن، نام همسر بابلی اردشیر شهریار هخامنشی است،
• آنیسا: به معنی مانند عشق، ایرانی، نام دختر
• آوات: امید و آرزو، نام کردی، دختر و پسر
• آوان: نام کوهستانی در کردستان، نام کردی، پسر
• آونگ: شبنم نام لری، دختر
• آویسا: به سان آب
• آهو: غزال، شاهد، معشوق، فریاد و آواز بلند
• آیدا: نامی اروپایی، ترکی، عربی. ترکی:در ماه، اروپایی و عربی: پاداش و هدیه، دختر
• آیدان: از ماه، آفریده شده ازماه، زیبا چهره‌ای که از ماه آمده باشد، نام ترکی، دختر
• آیسان: مانند ماه، نام ترکی، دختر
• آیشن: مهشاد، نام ترکی، دختر
• آیلا: هاله اطراف ماه وسایرسیارات، شفق، درخشش، نام ترکی، دختر
• آیلار: ماهان، ماه‌ها، مجازا به معنی زیبارو، نام ترکی، دختر
• آیناز: مهناز، نام ترکی، دختر
• آیلین: هاله ماه، نام ترکی، دختر
• اَشاکید:
• اَنور: نام رایج در گیلان قدیم (پسرانه)

الف

• آبان: نام ایزد آب در دین زرتشتی
• آبان‌دخت: همسر دارا (داریوش سوم)، دخترآبان
• آبتین: نام پدر فریدون پادشاه پیشدادی
• آتوسا: دختر کوروش بزرگ و همسر داریوش بزرگ همچنین دختر اردشیر دوم
• آتنا:الهه عشق و مهربانی یونانی
• آدنیا: الهه زیبایی‌ها
• آذرنوش: نام یکی از پسران اسفندیار است
• آذرخش: صاعقه
• آذین: تزئین، آرایش، نام فرماندهٔ لشکر بابک خرمدین
• آراد: نام فرشته‌ای است موکل بر دین و تدبیر امور و مصالحی که بروز آراد متعلق است، روز بیست وپنجم از هر ماه شمسی که آن را ارد نیز گویند و در این روز نو بریدن و نو پوشیدن را نیک و سفر و نقل و تحویل شوم شمردندی
• آراه: نام فرشته موکل روز ۲۱ ازماه پنجم

درآئین زرتشت

• آهیل: مرغ انجیرخوار، نامی پسرانه گیلکی
• آرتا: پاک و مقدس
• آرتمن:نام فرزند داریوش بزرگ و برادر بزرگ خشایارشا است.
• آرتمیس: از ایزدان اسطوره‌ای یونان و خدابانوی شکار و ماه و حاصلخیزی، نام یکی از فرماندهان جنگی خشایارشا شاه
• آرتیا:پاک و مقدس، نگهبان آتش، انسان فهیم
• آرتین: نام هفتمین پادشاه ماد به نقل از پیرنیا پاک و مقدس، پسر
• آرزو: در شاهنامه دختر ماهیار گوهرفروش و همسر بهرام گور همچنین نام دختر سرو شاه یمن و همسر سلم پسر فریدون است. کام، مراد، معشوق، امید.
• آرش: درخشان، آفتاب، جد بزرگ اشکانیان - پهلوان کمانگیر ایرانی در لشگرمنوچهر
• آرشام: بسیار قوی - پدر بزرگ داریوش هخامنشی، نیرومند
• آرشان: فرزند اردشیر دوم هخامنشی
• آرشیدا: در عرش و ملکوت، نام ترکی، دختر
• آرمان: آرزو، خواسته، مراد، خواهش
• آرمیلا :نام دختران در ایران باستان شاه خوارزم بکتاش
• آرمیتا: آرامش یافته، کلمه‌ای زرتشتی است. الههٔ آتش میترایسم. الههٔ ماه اسفند
• آرمین:کی آرمین پسر کیقباد پادشاه پیشدادی
• آرنا: نژاد آریایی
• آروید: خرد آریایی
• آروین: تجربه، آزمایش، آزمون
• آریا: آزاده و نجیب، نام فرماندهٔ سپاه ایران در زمان کوروش بزرگ، نام پادشاه ماد
• آریا فر: دارنده شکوه آریایی
• آریا مهر: دارنده مهر ایران، از سرداران داریوش سوم
• آریتا: با فضیلت، پرهیزکار، نام یونانی، دختر
• آرین: سفیدپوست آریائی
• آزا: سالم - نام کردی و لُری و لَکی
• آزاده: نام کنیزی رومی چنگ زن است که بهرام پسر یزدگرد او را خریده بود. بدون وابستگی به تعلقات دنیایی - وارسته
• آزرم: شرم، مهر، دوست داشتن، نام دختر خسرو پرویز ساسانی
• آزرم‌دخت: پس از پوراندخت به پادشاهی رسید و به مدت چند ماه پادشاه ساسانی بود. دختر همیشه جوان
• آزیتا: آزاده
• آلندا: از شاهان باستانی، نام گیلکی، پسرانه
• آسو: افق، نام کردی، پسر
• آسام:عصا (معنای تحت اللفظی آن عصای پیری پدر و مادر)، نام لری، پسر
• آفر: آتش - ماه نهم سال شمسی
• آفره دخت: دختر آتش - دختری که در ماه آذر به دنیا آمده‌است.
• آکام: سرانجام، نام کردی، پسر
• آکو: قله کوه، نام کردی، پسر
• آگرین: آتشین، نام یک کوهستان در کردستان، نام کردی، دختر
• آلا: بیرق، پرچم، (تلفظ با تشدید ل)، نام کردی، دختر و پسر
• آلان: نام کوهستانی در کردستان، نام کردی، دختر
• آله: دختر مو بور، (تلفظ با تشدید ل)، نام کردی، دختر
• آماندا: سزاوار عشق، ریشه نام لاتین، دختر
• آمیتیس: شاهزاده خانم ایرانی نوهٔ کیاکساد پادشاه ماد
• آناهیتا: نام الههٔ آب
• آندیا: فرشتهٔ کوچک، دختر پاک، تششع خورشید، یکی از تمدن‌های عالی آغاز هزاره اول پیش از میلاد در حاشیه رود قزل اوزن، نام همسر بابلی اردشیر شهریار هخامنشی است،
• آنیسا: به معنی مانند عشق، ایرانی، نام دختر
• آوات: امید و آرزو، نام کردی، دختر و پسر
• آوان: نام کوهستانی در کردستان، نام کردی، پسر
• آونگ: شبنم نام کردی، دختر
• آویسا: به سان آب
• آهو: غزال، شاهد، معشوق، فریاد و آواز بلند
• آیدا: نامی اروپایی، ترکی، عربی. ترکی:در ماه، اروپایی و عربی: پاداش و هدیه، دختر
• آیدان: از ماه، آفریده شده ازماه، زیبا چهره‌ای که از ماه آمده باشد، نام ترکی، دختر
• آیسان: مانند ماه، نام ترکی، دختر
• آیشن: مهشاد، نام ترکی، دختر
• آیلا: هاله اطراف ماه وسایرسیارات، شفق، درخشش، نام ترکی، دختر
• آیلار: ماهان، ماه‌ها، مجازا به معنی زیبارو، نام ترکی، دختر
• آیناز: مهناز، نام ترکی، دختر
• آیلین: هاله ماه، نام ترکی، دختر
• اتابک: به معنی پدر بزرگ، نگاهدارنده، نام ترکی، پسر
• اتسز: نام ترکی، لاغر و استخوانی، از پادشاهان خوارزم
• اختر: ستاره، علم، درفش، فرشتهٔ موکل کرهٔ زمین
• اشتاد: مقدس، نام پسرانه گیلکی
• افرا: از درختان گیلان، پسرانه گیلکی
• ارد: خیر وبرکت، فرشته نگهبان ثروت - نام چند تن از پادشاهان اشکانی
• اردشیر: نام پادشاه ساسانی، اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانیان
• اردوان: پادشاه اشکانی
• اردلان: (مرکب از: ارد درستی و راستی و پارسائی + لان مزید مؤخر) - اسم طایفه‌ای از ایلات کرد ایران که در سنندج مسکن دارند. اهالی آن از دیگر طوایف بحسن خلق و جلادت امتیاز دارند.
• ارژن: نوعی درخت کوهی نام کردی
• ارسو: اشک، نامی گیلکی، دخترانه
• ایاز: شبنم، اسمی پسرانه و دخترانه، گیلکی
• الیزه: اسم مکانی در رودبار، دخترانه گیلکی
• ارژنگ: آرایش، کتاب مانی نقاش، پهلوان تورانی که به دست طوس کشته شد، نام دیوی در شاهنامه
• ارسلان: شیر، دلیر و شجاع، نام پادشاه سلجوقی، نام ترکی، پسر
• ارسیا :زلال و شفاف مانند اشک چشم-به کسر الف اول - مرکب از ارس (اشک چشم) + یا نسبت
• ارشیا: تخت واورنگ پادشاهی
• ارغوان: نام درختی با گل و شکوفه‌های سرخ رنگ، نام مغولی، دختر
• ارمغان: هدیه، تحقه، سوغات، نام مغولی، دختر
• ارنواز:دختر جمشید شاه پیشدادی، نوازش شده اهورا
• اروانه: نام گلی کوهی است - نامی‌کردی
• استدیریکا: مرد دانشمند
• استر: ستاره، برادرزاده مردخای و همسر خشایارشا
• اسرین: اشک (زلال)، نام کردی / اورامی/ هورامانی/، دختر
• اسفندیار: - پسر گشتاسب که بدست رستم کشته شد، پاک آفریده شده
• اشکان: منسوب به اشک، بنیان‌گذار پادشاهی پارت، همانند اشک (پاک و زلال)
• اشکبوس: پهلوان دارای جامه کبود رنگ / (اَشک +کَبوس یا (کَبوث)/ «اشک» به معنی «پهلوان» و «کَبوس یا کَبوث» به معنی «رنگ کبود» و در مجموع اَشک کَبوس یا اَشکَبوس -که به سکون کاف نیز خوانده می‌شود- به معنی «پهلوان دارای جامه کبود رنگ» می‌باشد / اشکبوس در شاهنامه نام پهلوان کوشانی است که به کمک افراسیاب آمد، اما به دست رستم کشته شد.
• افسانه: داستان، سرگذشت، شهرت یافته
• افسون: نام شاعری پارسی گوی در هندوستان در قرن نوزدهم میلادی، سحر و جادو، حیله و تزویر
• افشین:سردار ایرانی که بابک خرمدین را دستگیر کرد. با همت
• افشار: شریک، رفیق نام ایل نادر شاه
• اکوان (آکمین): مردی که همنبرد رستم بود
• امید: (به زبان پهلوی امیت) نام پدر آذرپات، آرمان، انتظار، آرزو
• امیدا ، نام دختر ، بی پایانی ، سر زنده ای ، سر زندگی
• انوش (آنوشا): بی مرگ، استوار و جاوید، دختر مهرداد ششم
• انوشروان: دارندهٔ روح جاویدان، لفب خسرو اول پادشاه ساسانی
• انوشه: خوش و شاد، آفرین
• اورنگ: عقل و کیاست، تخت پادشاهی، نام فرستادهٔ پادشاه کشمیر به یمن
• اوژن: شکست دهنده، دشمن برانداز
• اوستا: اساس و بنیان، پناه و ملجأ نام کتاب آسمانی زردشت
• اهورا: (اهورامزدا) نام خداوند
• ایاز:نام غلام ترک سلطان محمود غزنوی، بزرگ و پاینده
• ایده: فکر نو
• ایران: نام پسر هوشنگ، منسوب به آریا، محل زندگی آریانژادان
• ایراندخت: دختر ایران، نام مرکب
• ایرج: یاری‌دهندهٔ آریائی‌ها، نام پسر فریدون، پادشاه و پهلوان ایرانی
• ایزدیار: نامی در ویس و رامین، فرزند مسعود غزنوی، کسی که خداوند یار اوست
• الناز:مایه فخر و ناز ایل و تبار. نامی ترکی برای دختران

ب

• برسام: بسیار فروزان ودرخشان، از فرماندهان یزدگرد ساسانی
• بابک: سردار ایرانی که علیه اعراب قیام کرد، جد اردشیر، پسر ساسان
• باپوک: کولاک، نامی‌کردی
• باربد: پرده دار، موسیقی دان و نوازنده دربار خسرو پرویز
• بارمان: لایق - نام سردار افراسیاب
• بامداد: پگاه، سپیده دم - نام پدر مزدک
• بامشاد: کسی که در سحرگاهان شاد است - نوازنده مشهور دربار ساسانیان
• بانو: خانم، ملکه، لقب آناهیتا الهه نگهبان آب
• بختیار: خوشبخت، خوش‌اقبال - استاد رودکی در موسیقی
• بدری: ماه شب چهارده، بدر+ی، ریشه عربی
• برانوش: مهندس رومی که پل شوشتر را در زمان شاپور ساسانی
• بردیا: پسر کورش بزرگ و برادر کمبوجیه
• برزو: بلند قامت - پسر سهراب و نوه رستم دستان
• برزویه: طبیب مشهور انوشیروان و مترجم کلیله ودمنه از هندی به پهلوی
• برزین: بلند و تنومند - ازپهلوانان ایران - نام پسر گرشاسب
• برمک: از وزیران ساسانی - نام اجداد و نگهبانان آتشکده بلخ
• بزرگمهر: خورشید بزرگ - نام وزیر دانشمند انوشروان ساسانی
• بکتاش: بزرگ ایل و طایفه - نامی ترکی
• بنفشه: گلی رنگارنگ و زینتی با عمر نسبتاً طولانی
• بوژان: رشد کرده - نامی‌کردی-سرد و خنک
• بویان: خوشبو - مامی‌کردی
• به آفرید: نیکو آفریده - بهترین آفریده - دختر گشتاسب
• بهادر: شجاع و دلاور - نامی ترکی
• بهار: شکوفه و گل - سه ماه اول سال شمسی
• بهارک: بهار کوچولو - چند روز کوتاه در زمستان که آب و هوا مانند فصل بهار می‌شود
• بهاره: بهاری
• بهتاش: خوب و مانند
• بهداد: نیک آفریده شده - در کمال عدل وداد
• بهراد: بهترین جوانمرد-پسر اسفندیار در شاهنامه
• بهرام: پیروز، ایزد پیروزی درآئین زردشت، لقب برخی از پادشاهان ساسانی، خدای جنگ در اساطیر یونان
• بهدیس: خوش رنگ، خوشگل
• بهدخت: دختر خوب و نیکو
• بهرخ: زیبا چهره، قشنگ
• بهرنگ: خوش سیما و خوش چهره
• بهروز: خوشبخت، نیکبخت
• بهزاد: نیک نژاد - مینیاتوریست مشهور صفویان - نام اسب سیاوش
• بهشاد: خوشحال وشاد
• بهمن: نیک‌اندیش - برف انبوه که از کوه فرو ریزد - جانشین اسفندیار
• بهناز: خوش ناز و ادا - با ناز و کرشمه
• بهنام: نیک نام
• بهنود: سلامت، عافیت
• بهنوش: کسی که نیک می‌نوشد
• بیان: صبحگاه
• بیتا: بی‌همتا، بی‌مانند
• بیژن: ترانه خوان، جنگجو - پسر گیو و دلداده منیژه
• بتین: آتشین، نام کردی، پسر
• بهزاد: بهترین زادهض۱پ

پ

• پارمین: تکه‌ای از بلور - نام همسر داریوش هخامنشی
• پارمیس: نام دختر بردیا پسر کورش بزرگ، بهشت کوچک
• پیتونک: پونه، گیاه معطر - نام گیلکی دخترانه
• پاپلی: پروانه، نام دخترانه گیلکی
• پارمیدا: مترادف: پارمیس، پردانش و دانا، پرمهر و پرعهدوپیمان، بهشت کوچک، دختر باران (عروس باران)
• پارسا: پاکدامن، زاهد
• پارسین: پسر ایران
• پاکان: پاک‌ها، پاک (جمع و مفرد) - نامی‌کردی
• پاکتن: نیکوچهرِ پاکیزه‌تن
• پاکدخت: دختر پاک
• پاکزاد: پاک‌نژاد، نجیب
• پانته‌آ: زن زیبای شوشی. همسر آرتاداس که مادها او را به کورش هدیه کردند، اما نپذیرفت
• پدرام: آراسته، نیکو، شاد
• پانترا: پلنگ زیبا، زیبای قدرتمند، نام یکی از شاهدخت‌های ایران باستان
• پرشنگ: تابش، آتش‌پاره - نامی‌کردی
• پرتو: روشن، تابش، فروغ
• پرنسا: پرنسا، اسم اصیل ایرانی به معنای لطافت و زیبایی است.
• پَرنگ: نام پسر سام
• پوروچیستا: دختر دانا - نام دختر کوچک زرتشت گرامی و همسر جاماسپ
• پرستو: پرنده مهاجر
• پرویز: پیروز - لقب خسرو دوم، پادشاه ساسانی
• پروین: (پَرو + ین) واژه «پَرو» در «پروانه و پروین» به معنای «پر» است و «پروین» یعنی "به ظرافت و زیباییِ پَر، دختر زیبا و باظرافت یا دختر سفیدروی و زیبا. پروین اعتصامی موجب ماندگاری این نام شد. واژهٔ پروین در «خوشهٔ پروین»، نام مجموعه‌ای از ستارگان، است که با عِقد ثریّا در عربی برابری می‌کند
• پردیس: بهشت، باغ و بستان
• پرهام: پرهام یکی از قدیمی‌ترین نام‌های پارسی باستانی (مخفف پیر همه) و به معنی فرشته خوبی است. همچنین نام پارسی و کهن یکی از پیامبران اولوالعزم است قبل از آنکه با نام ابراهیم و از طریق قرآن به ایرانیان معرفی گردد.
• پژمان: افسرده، غمگین
• پژوا: بیم و هراس
• پژواک: انعکاس صدا، طنین
• پرنیا: پارچهٔ حریر
• پرنیان: حریر
• پشنگ: میلهٔ آهنی - نام پدرافراسیاب
• پشین: پسر کیقباد
• پروانه: (پرو + انه = پروانه / به مانند پَر یا به ظرافت و زیبایی و سفیدی پَر پرندگان) حشره‌ای زیبا که خود را به شعله می‌زند
• پرسام: پهلوان. مانند سام
• پری: فرشته
• پریچهر: زیباروی، دارای چهره‌ای به زیبایی پری - نام همسر جمشیدشاه
• پریدخت: دختر پری، همسر سام نریمان و مادر زال
• پریسا: همچون پری؛ نیز پری‌افسای = افسون‌کنندهٔ حور و پری
• پرناز: پری نازدار
• پریما: نام اصیل دین زرتشت، از کلمه پرومیزد و پرومیثه، دختر زیباروی ما، دختر خوش صورت و زیبا رخ، زیبا روی ماه مانند
• پریوش: پری‌روی، فرشته‌روی
• پریا: پری؛ زیبا جمع پری
• پگاه: بامداد، سحر، صبحگاه
• پوپک: هدهد
• پوران: جانشین، یادگار
• پوراندخت: نام دختر خسرو پرویز
• پوریا: پوریا پیوند «پور» به‌معنی «پُر» و «ی» نسبت و «الف» زیبایی است. (پور + ی + ا = پوریا) پوریا یعنی بسیار دارنده.
• نام‌های کهن ایرانی که در کتاب گنجینهٔ نام‌های ایرانی ثبت است نام‌هایی چون پوروبّراتَر: پُر برادر / پوروتور: دارندهٔ گاو نر بسیار / پوروداتا: بسیار دهنده، سخی را داراست. در این نام‌ها پور به‌معنی «پُر» است.
• در روایتی دیگر، «پور» را به معنی <پسر> و «یا» را مخفف <آریا> می‌دانند که پوریا معنی پسر آریایی را می‌دهد.
• این نام را به‌خاطر پوریای ولی (پهلوان محمود خوارزمی)، عارف و پهلوان ایرانی صاحب کتاب کَنزُالحقائق به‌عنوان نام برای پسر برمی‌گزینند.
• پولاد: آهن سخت و کوبیده - نام پهلوان ایرانی زمان کیقباد
• پویا: سرشار از زندگی
• پویان: رونده و دونده - جستجوکننده - امیر پرویز پویان، رهبر نهضت سیاهکل
• پونه: گیاهی خوش عطر و بو که در کنار جوی‌ها می‌روید.
• پیام: الهام، وحی، پیغام
• پیروز: کامیاب، فاتح - نام چند نفر از پادشاهان ساسانی
• پیمان: عهد، قول و قرار - عنوان اسامی مردان در فارسی دری
• پرسام: پهلوان. مانند سام

ت

• تابان: تابنده، منور
• تیمراد : همیشه برنده و پیروز
• تاباندخت: دختر تابناک
• توکا: پرنده ای از انواع کاکلی‌ها، پسرانه گیلکی
• توکالی: قله کوه، نامی گیلکی پسرانه
• تورنگ: قرقاول، نام دخترانه گیلکی
• تلایه: صبح زود، سپیده دم - نام گیلکی، دخترانه
• تاجی: تاجدار، نام و عنوانی در فارسی دری
• تارا: یک دسته ستاره، تور قرمز رنگی که عروس بر سر دارد (کردی)، الهه محافظ و نگهدارنده (هند و اروپایی)، مدینه فاضله (ایرلندی)،
• تاراز: نام یکی ازقله‌های زاگرس (نامی لری)
• تاویار: آتشبان - نامی‌کردی و پسرانه
• ترانه: زیبا و صاحب جمال، سرود، نغمه
• ترنج: از مرکبات درشت تر از مرکبات دیگر است. نام ایرانی دخترانه
• تیدا:دختر خورشید (اوستایی-پهلوی)
• تناز: نازنین، با ناز و کرشمه - نامی‌کردی مادر لهراسب - دختر آرش کمانگیر
• توران: نام دختر خسروپرویز - سرزمین تور
• توراندخت: دختری از توران
• تورج: دلاور، یکی از سه پسر فریدون شاه
• تورنگ: خروس صحرایی، قرقاول
• توفان: باد سخت
• تیگراد: سردار ایرانی به معنی فاتح
• توژال: برف اندک - نامی‌کردی
• تیر داد: داده تیر، اشک دوم پادشاه اشکانی
• تیام: چشمهایم (استعاره ازعزیزم) نامی لری
• تینا: نام یک گل
• تینو: تشنه، نامی‌کردی
• تندیس:لوح با ارزش
• تهمینه:زن شجاع و فداکار. مادر سهراب
• تراب:خاک

ث

• ثنا: ستایش و حمد خداوند
• ثمین: گرانبها و قیمتی
• ثریا: کهکشان، ستاره
• ثمیلا: سرمه کشیده
• ثمن: بها، ارزش

ج

• جابان: سردار ایرانی یزدگرد
• جامین: اسم یکی از قهرمانان ایران زمین، نامی‌کردی
• جاماسب: وزیر گشتاسب که با دختر زرتشت ازدواج کرد
• جاوید: پایدار، همیشگی
• جریره: نام دختر پیران ویسه که همسر سیاوش شد.
• جمشید: پسر طهمورث چهارمین پادشاه پیشدادی
• جوان: برنا، دلیر، شاداب
• جویا: جوینده - پهلوان مازندرانی بود که بدست رستم کشته شد.
• جهان: دنیا، عالم، گیتی، کیهان
• جهانبخت: شانس و اقبال جهان
• جهانبخش: بخشنده جهان
• جهاندار: نگهبان جهان
• جهانشاه: شاه جهان - نام یکی از امپراتوران مغول
• جهانگیر: فاتح جهان - نام پسر رستم
• جهان بانو: بانوی جهان، ملکه جهان
• جهاندخت: دختر گیتی
• جهان ناز: مایه فخر عالم
• جیران: آهو، نامی ترکی
• جانان:معشوق و محبوب
• جاریه

چ

• چابک: زرنگ، چالاک
• چالاک: سریع و زبردست
• چمران: نام پارسایی در پشت هشتم
• چاوش: پیشرو و پیش قراول کاروان
• چترا: دوازدهمین پادشاه سلسله ماد
• چوبین: کنیه و لقب بهرام چوبین سردار انوشیروان
• چهرزاد: نام دختر بهمن است که سی سال پادشاهی کرد
• چاپار: نامه بر
• چکامه:شعر

خ

• خاتون: خانم، کدبانو، نامی ترکی
• خاوردخت: دختر مشرق زمین
• خداداد: خدا داده
• خدایار: دوست خدا - فرمانروای بخارا بوده‌است.
• خرداد به: خورشید داد - یکی از جغرافیدان‌های معروف اسلامی
• خرم: شاد و خندان - پهلوان خرم از عهد شاه شجاع است.
• خرمدخت: دختر شاد و خندان
• خسرو: مشهور، نیک نام - لقب چند تن از پادشاهان ساسانی
• خشایار: قهرمان، نیرومند - (خشایارشا) نام پسر داریوش هخامنشی
• خورشید: درخشنده آفتاب - معشوقه جمشید درداستان جمشید و خورشید
• خجسته: مبارک، فرخنده، سعادتمند، گل همیشه بهار خاطره: به یادماندنی

ح

• حافظ: نگهبان
• حامی: حمایت‌کننده

د

• دادمهر: عدالت دوست، نام استاندار پارسی طبرستان
• دامون: جنگل، نام گیلکی برای پسر
• دارا: مالدار، ثروتمند، از نام‌های خداوند
• داراب: نام پسر بهمن پادشاه کیانی
• داریا: دارنده، ازنامهایی که در اوستا آمده‌است.
• داریوش: نگهبان نیکی - فرزند ویشتاسب از شاهان بزرگ هخامنشی
• دانوش: از اسمهائی که در کتاب وامق و عذرا آمده‌است.
• دامون: نام اصیل ایرانی - جایی که هرگز آفتاب ندیده انبوه از جنگل
• داور: حاکم عادل، قاضی
• دایا: طلایِ ناب، طلای سرخ
• دایان: ماما، نامی‌کردی
• دایان: سرزنده، شاداب، پر انرژی (نام ترکمنی)
• دریا: بحر، نام فرزند علاءالدین عماد شاه
• دل‌آرا: محبوب و معشوق
• دل آویز: دلچسب، دلکش، آویزه دل
• دلارام: مایه آرامش دل / معشوقه بهرام گور
• دل‌انگیز: گوارا، مطلوب
• دلبر: برنده دل، یار و معشوق
• دلبند: عزیز و گرامی
• دلربا: رباینده دل، محبوب
• دلشاد: شادمان و خوشحال
• دلکش: جذب‌کننده دل، دلربا، دلپذیر
• دلناز: آنکه قلب و دلش ناز است.
• دلنواز: مهربان، مشفق
• دلاور:شجاع، جنگجو، دلیر، بی‌باک
• دورشاسب: نام جد پنجم گرشاسب، دور از اسب پادشاه
• دنیا: عالم و گیتی
• دیااکو: اولین پادشاه مادها در قرن هفتم پیش از میلاد
• دیانا: الهه ماه و شکار در اساطیر روم باستان
• دیانوش: دزد دریائی در داستان وامق و عذر
• دیبا: پارجه ابریشمی رنگی، روی زیب
• دیبا دخت: دختر زیبا، دختری همچون پرنیان

ر

• رابو: نام گلی بهاری - نامی‌کردی است.
• رابین: مشاور، معتمد - نامی پسر کردی است. این نام از اسم رابینو سفیر قبلی کرمانشاهان گرفته شده وی سالیان دراز رئیس بانک شاهنشاهی ایران (بانک انگلیس) در سال‌های (۱۹۱۲–۱۹۰۶ م) تهران بود.
• رادمهر:خورشید بخشنده، پسر خورشید، نام سردار داریوش سوم آخرین پادشاه هخامنشی
• راد: فرزانه، دلیر، کامل، دانا
• رادبانو: بانوی بخشنده و جوانمرد
• رادمان (رادمن): نام سپهسالار خسرو پرویز ساسانی
• رازبان: راز دار - عنوان مردان بزرگ در پارسی دری
• رایکا: پسر محبوب و معشوق، نام پسرانه گیلکی
• رایمون: پسر باهوش، نام گیلکی-پسرانه
• راژانه: رازیانه - نامی‌کردی برای دختران
• راسا: هموارو صاف - نامی‌کردی
• راشین: سبز و خرم- نامی‌کردی برای دختران
• راشر: درخشانترین ستاره شب
• رامتین: آرامش تن - موسیقی دان عهد ساسانیان
• رامش: فراغت، آسودگی، راحتی، نام هیربد زردشتی
• رامشگر: خواننده و نوازنده، خنیاگر
• رامونا: نگهبان عاقل
• رامیار: کسی که ایزدرام (شادمانی) یاور اوست-چوپان و گوسفند چران
• رامیلا: خدای بزرگ، نامی آشوری است.
• رایمون: پسر باهوش، نام پسرانه گیلکی
• رامین: معشوقه ویس، نام یکی از سرداران ایران
• راویار: شکارچی - نامی‌کردی - رهگذر
• راحیل: کوچ‌کننده - مسافر - نام مادر یوسف نبی - نامی عبری
• رایان: نام پارسی به معنای «اندیشمند» از واژه اوستایی (Raonat/رینت)
• راهله: فرشته نام سامی
• رایحه: بوی خوش
• راشر: درخشانترین ستاره شب
• رزیتا: مانند گل رز
• روژینا: مانند روز - نامی‌کردی
• رومینا: پاک و درخشنده
• رژینا: ملکه (نامی انگلیسی)regina
• رخپاک: دارای چهره پاک
• رخسار: چهره، سیم
• رایکا: محبوب، معشوق - نامی گیلکی
• رخشانه: منسوب به رخش
• رخشنده: تابان، کنایه از خورشید است.
• رز: نام گل
• رزمیار: رزمنده، مبارز
• رستم: تنومند و قوی اندام، جهان پهلوان ایرانی و قهرمان بزرگ شاهنامه
• رکسانا: نورانی، روشن
• روبینا: یاقوت سرخ
• رودابه: فرزند تابان، زن پسرزا، نام قلعه‌ای در غرب ایران
• رونیا: چهره‌ای که مارا به یادنیاکان می‌اندازد-اصیل زاده
• روزبه: خوشبخت: بهروز، از موبدان بهرام گور ساسانی
• روجا: درخشان‌ترین ستاره شب، آخرین ستاره که تا سپیده صبح می‌درخشد. نام دختر و از نام‌های مازندرانی و در گیلکی به معنای ستاره می‌باشد
• روشنک: مشعل دار، همچنین نام دارویی گیاهی است، دشت گل آفتابگردان، آخرین ستاره ای که هنگام طلوع ناپدیدمی شود، شجاع، پهلوان، قوی، سپیده دم خورشید، طلوع آفتاب، سیارهٔ زهره، ستارهٔ دوردست
• روناک: روشن
• روماک: صادق، منظم، صاف و تمیز، محکم، نام پسرانه و دخترانه و از نام‌های مازندرانی
• روئین: پسر پیران ویسه
• رهام: رُهام پسر گودرز و نوه کشواد، از سرداران بهرام‌گور در جنگ با خاقان چین، از پهلوانان ایران در شاهنامه که در جنگ‌های رستم شرکت می‌کرد و از دوران کیکاووس تا اوائل پادشاهی لهراسب نام او در شاهنامه می‌آید. به معنای پرنده شکست ناپذیر.
• رها:آزاد،خلاص، جدا،رهیده،رسته،نجات یافته،آزاد شده
• رهی: راهی شده، روان، مسافر
• ریبار: رهگذر، نامی‌کردی
• ریونیز: نام داماد طوس و پسر کوچک کاوس
• راسپینا: پائیز، لغت زند و پازند
• روژان: خورشید، روز، نام کردی، دختر
• روژانو: روز نو، نام کردی، دختر
• روژین: مانند روز، مانند خورشید نامی دخترانه کردی
• راژین: راه زیبایی ، دختر راه زیبایی
• رحمان:بخشنده، سخاوتمند نامی عربی پسرانه
• رؤیا:خواب شیرین و خوش
• ریحانه:بوی خوش

ز

• زادبخت: خوشبخت، خوش‌اقبال
• زاد به: بهزاد، نیک زاده شده
• زاد چهر: دارای نژاد پاک و اصیل
• زاد فر: زاده روشنی
• زال: فرزند سپید موی سام نریمان و پدر رستم قهرمان ملی ایرانیان
• زادماسب: برادر شاپور ساسانی، نام یکی از قضات ساسانی
• زانیار: دانا، دانشمند (نام اصیل ایرانی)
• زاوا: داماد، نامی‌کردی
• زردشت: صاحب شتر زرد و زرین، پیامبر ایران باستان
• زرنگار: طلا کوب، زرین
• زری: طلائی، زربفت
• زریر: نام گیاهی زرد رنگ. برادر گشتاسب
• زرین: طلائی رنگ، منسوب به زر
• زرینه: آنچه منسوب به زر است.
• زلیخا: لغزنده - زن فرعون که عاشق یوسف شد
• زمانه: روزگار، دهر
• زونا: گیاهی با گل کبود رنگ، نامی‌کردی
• زویا: در گویش طبری به معنی درخشان و در زبان روسی عزیزترین کس و زندگی می‌باشد.
• زوبین: (ژوبین) پسر کاوس
• زیبا: خوشگل، قشنگ، خوب ونیکو
• زیبار: قبیله‌ای از کردها، نامی‌کردی
• زیما: زمین، لغت اوستائی
• زینو: زنده، پابرجا - نامی‌کردی
• زویا: در گویش طبری به معنی درخشان و در زبان روسی عزیزترین کس

زامیاد:نگهبان زمین

ژ

• ژاله: شبنم، قطره
• ژالان: گل‌های دارای قطره و شبنم - نامی کردی
• ژیار: زندگی، زندگی شهری - نامی کردی
• ژیان: زندگی، نام دختر و پسر، کردی
• ژینا: زندگی و حیات - نامی کردی
• ژیوار: زندگی-نامی کردی
• ژیلا: زیبا عاشق دوست داشتنی
• روژان: خورشید، روز، اسم کردی
• ژوناس: کبوتر صلح - نامی کردی

س

• سارا: خالص - زبده - شاهزاده خانم - بی غل وغش
• سارک: سار کوچک، پرنده‌ای سیاه رنگ و بزرگ‌تر از گنجشک
• سارنگ: نام‌سازی شبیه به کمانچه
• سیتکا: مرغ مینا، نام دخترانه گیلکی
• ساره: خالص، بی‌آلایش - نامی‌کردی
• سارینا: پاک، ناب - خالص، مقدس
• ساسان: سؤال‌کننده، رئیس معبد آناهید استخر که خاندان ساسانیان به او منسوبند
• ساغر: پیاله شرابخوری، جام
• سام: بلند مرتبه - جهان پهلوان ایرانی وجد رستم
• سامان: عاقل، سریع، باهوش
• سانا: سهل و آسان
• ساناز: کمیاب، نادر، زودقهر نام گلی است - اسمی ترکی است.
• سانیار: حامی و یار و پشتیبان - نامی‌کردی
• ساویز: خوش‌اخلاق، مهربان - نامی‌کردی
• ساهی: آسمان صاف - نامی‌کردی
• سایدا: (در کردی) سایه مادر، دختر
• ساینا: سیمرغ، دانا و باخرد، فرشته پیروزی، خاندانی از موبدان زردشتی
• سایه: منطقه تاریک پشت هر جسم، حمایت
• سپنتا: مقدس،
• سپند: اسفند
• سپهر: آسمان، نام فرزند کیخسرو
• سپهرداد: بخشیده آسمان - داماد داریوش هخامنشی
• سپیدار: درخت سفید
• سپید بانو: بانوی سفید و درخشان
• سپیده: سحرگاه، سپیدی چشم
• ستاره: کرات آسمانی که در شب می‌درخشند
• ستایش :پرستش شده، سپاس، مورداحترام، یکی از نام‌های خداوند
• ستی: دختر، سیت
• سحر: سپیده دم، بامداد، پگاه
• سرافراز: سربلند، متکبر
• سرمد: همیشگی. دائم.
• سرور: رئیس، پیشو
• سروش: شنیدن و فرمانبرداری - فرشته مظهر اطاعت
• سرور: شادمانی، خوشحالی
• سروناز:معشوق خوش قدوقامت، مظهر جاودانگی وآزادگی
• سوین: شادباش، عشق، علاقه، محبت شدید
• سوبار: اسب سوار - لغت زند و پازند
• سنبله: یک خوشه گندم
• سودابه: دختر زا - سود ده
• سوران: اسم شاخه اصلی زبان کردی، نام پسر
• سوری: سرخ رو، نام دختر اردوان پنجم
• سورن: خانواده‌ای در دوره اشکانیان که قدرتمند بودند
• سورنا: سردار دلیر و خردمند پارتی
• سوزان: سوزنده، ملتهب
• سوزه: سبزه، نامی لری و کردی
• سوسن: گلی به رنگ‌های سفید، کبود، زرد و حنایی
• سوشیانت: برگزیده دینی
• سومار: نام قبیله‌ای از کرده
• سولان: نام گلی است، نامی‌کردی
• سولماز: زنی که پیرو پژمرده نمی‌شود
• سوگند: شاهد گرفتن خدا یا بزرگی را گویند
• سها: نام ستاره‌ای در دب اصغر (اسم دختر)
• سهراب: سرخ روی، نام پسر رستم که در جنگ با رستم فرمانده سپاه تورانیان بود
• سهره: پرنده‌ای خوش آواز، با پرهای سبز و زرد
• سهند: کوه آتشفشان قدیمی در آذربایجان
• سهیلا: سهل، سهیل، سهیلا، بسیار آسان، بسیار روان، دراشعار به معنی آتش، ملایم و لطیف
• سیامک: مجرد - نام پسر کیومرث
• سیاوش: دارنده اسب سیاه، فرزند کیکاووس که ناجوانمردانه و بی گناه به قتل رسید
• سیبوبه: مانند سیب، دانشمند شهیر ایرانی، منصف الکتاب
• سیروس: صورت یونانی نام کورش پادشاه مشهور ایرانی
• سینا: گشایش دهندهٔ دل، مرد دانشمند، نام پدر شیخ ابوعلی سینا، سینه، سوراخ‌کننده، کوه طور سینا
• سیما: چهره. صورت، قیافه. نشان و علامتی که شناخته شود بدان خیر و شر. (غیاث اللغات). نشان. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی ص ۶۰). نشان. علامت. (منتهی الارب)
• سیمدخت: دختر نقره‌ای و سفید
• سیمین: نقره‌ای، سفید، روشن براق
• سیمین دخت: دختر نقره‌ای و سفید
• سیروان: نام رودی در منطقه اورامان کردستان ایران، نام کردی، پسر
• سمیرا: دختر گندمگون

ش

• شاپرک: پروانه
• شادی: شادمانی، خوشحالی، شور شادان: شادمان
• شادفر: از نام‌های دوران هخامنشی
• شادکام: نام برادر فریدون
• شادمان: خوشحال
• شوروم: مه صبحگاهی، نام دخترانه-گیلکی
• شادنوش: از نام‌های برگزیده
• شادمهر: مهربان، با محبت
• شاهرخ: از نام‌های برگزیده
• شاهروز: نام پسر شاه بهرام پادشاه کشمیر
• شایان: سزاوار، شایسته
• شایگان: گرانمایه، لایق
• شاران: گردنبند مرواید
• شاهپور: پسر شاه، شاهزاده - نام چند تن از شاهان ساسانی
• شاهد: پسر خوبروی
• شاهدخت: دختر شاه، شاهزاده خانم
• شاهرخ: شاه منظر، کسی که رخساری همچون شاه دارد
• شاهو: نام یکی از رشته کوه‌های مهم در منطقه کردستان ایران
• شاهین: پرنده‌ای شکاری
• شاهیندخت: دخت شاهین
• شایسته: سزاوار، لایق
• شباهنگ: بلبل، ستاره کاروان کش
• شب بو: نام گلی است که شب هنگام باز می‌شود
• شبدیز: سیه فام، سیه چرده، نام اسب خسروپرویز
• شبنم: رطوبتی که شب هنگام روی گل‌ها می‌نشیند
• شراره: جرقه آتش، گرمای سوزان، عشق فراوان، نامی‌کردی
• شرمین: شرمسار، خجل
• شروین: یکی از سرداران معاصر شاپورذوالاکتاف ساسانی
• شکفته: خندان، بشاش
• شکوفه: گل درختان میوه دار، شکفته
• شکیبا: بردبار
• شمشاد: درختی زینتی و تقریباً همیشه سبزکه دستمایه بسیاری از شاعران است.
• شیشَم: از ابزار خنیاگری
• شمین: خوشبو، خوش عطر
• شوان: شبان، چوپان - نامی‌کردی[ش ُ / ش َ] (اِ) بمعنی شبان که چوپان و نگاه دارندهٔ گوسفند باشد.. نام پسر علیداد خان از پارسی گویان هند است.
• [ش ُ] (اِخ) تیره‌ای از ایل کَلهُر. (جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۱). رجوع به ایل کلهر شود
• [ش َ] (اِخ) کوهی است در نزدیکی بستان ابن عامر. در اینجا کوه دیگری موسوم به شوانان نیز هست
• شمیلا: از نام‌های ارمنی ایرانی به معنی بانوی بزرگوار
• شورانگیز: فتنه انگیز، ایجادکننده شور و شوق
• شوری: خوش قیافه، قد بلند- نامی‌کردی
• شهاب: شعله آتش، سنگ آسمانی، ستاره دنباله دار
• شهبار: درخورشاه، لایق شاه
• شهباز: باز سفید رنگ، شاه باز
• شهبال: پر بزرگ پرندگان
• شهپر: پرشاهانه
• شهداد: شاه عادل (شه=شاه، داد= عدل)
• شهرآرا: آنکه به زیبایی مایه آرایش شهراست، آرایش دهنده شهر
• شهرام: = شاهرام، «شه» به معنای «شاه» و والا مرتبه و «رام» نام فارسی فرشته‌ای موکول بر سعادت و روزی است، «شهرام» معادل فارسی «میکائیل» است.
• شهربانو: = شه بانو (همسر شاه)، ملکه، همسر حسین بن علی
• شهرزاد: یا «شهزاد» به معنی شاهزاده - نقال قصه‌های هزار و یک شب
• شهرناز: خواهر جمشید و همسر ضحاک ماردوش
• شهرنوش: شیرینی شهر
• شهروز: شاهروز - روز شاهان - شهرود نام‌سازی باستانی نیز بوده‌است.
• شهره: مشهور و نامی
• شهریار: پادشاه، یارشهر، نام پسر برزوپسر سهراب
• شهلا: سیروان زن سیه چشم
• شهناز: شاه ناز - دختری بود از خاندان آل بویه
• شهنواز: نوازش شده شاه
• شهین: منسوب به شاه
• شیبا: نسیم شبانه - نامی‌کردی
• شیدا: آشفته و عاشق
• شیدسا: شید (خورشید)+سا (پسوند شباهت)، مانند خورشید
• شیده: خورشید، درخشان
• شیدوش: نام پسر گودرز. پهلوان نامی زمان
• شیردل: پهلوان و دلاور
• شیرزاد: شیر بچه، همچون شیر
• شیرنگ: به رنگ شیر، مانند شیر
• شیرو: پهلوان معاصر با گشتاسب، نام سردار فریدون
• شیرین دخت: دختر شیرین
• شیما: دخترانه، نامی‌کردی، دختر خالدار
• شینا: قدرتمند، توانا - نامی‌کردی
• شیرین: مطبوع و گوارا، معشوقه خسرو پرویز
• شیوا: شیرین بیان، خوش زبان، ایزد بزرگ هندیان باستان
• شیوانا: از مصدر شیوانیدن، فریبنده، مسحورکننده - فرهنگ عمید

ط

• طغرل: باز شکاری
• طوس: فرزند نوذر پهلوان ایرانی شاهنامه
• طوطی: پرنده سبز رنگ و سخنگوست و نام برخی زنان در فارسی دری است - طوطی تازی شده توتی است یعنی پرندهای که توت می‌خورد
• طهماسب: دارای اسب قوی - نام پسر منوچهر
• طهمورث: روباه تیزرو و قوی، پادشاه پیشدادیان و پدر جمشید
• طرلان: باز شکاری - نامی ترکی است.
• طوطیا: مانند طوطی
• طناز: تنناز - طناز تازی شده تنناز است.
• طوبی: نام درختی در بهشت
• طنین: آوای دلنشین - موسیقی زیبا

غ

• غوغا: آشوب، هیاهو
• غنچه: گل نشکفته، کنایه از دهان معشوق
• غزاله: آهوی ماده، وقتی خورشید در بالاترین نقطه قرار دارد هنگام ظهر، استعاره از معشوق در اشعار قدیم فارسی

ف

• فرابرز: نام یکی از سرداران داریوش کبیر، به تعبیر دهخدا شاید همان فرامرز باشد، بلند بالا
• فراز: بلندی و شکوه
• فولوق: یک گل آتش، نام پسرانه گیلکی
• فرامرز: شکوه مرزداری - نام پسر رستم دستان
• فرانک:پروانه کوچک، سیاه گوش، نام مادر فریدون، نام همسر بهرام گور ساسانی
• فراهان: محل شکوه و جلال
• فربد: مناعت، بزرگی
• فربغ: شکوه خداوند
• فرجاد: دانشمند و فاضل
• فرح:شادی بخش
• فرخ: تابان و زیبا - نام یکی از امیران سیستان در عهد سلجوقیان - مبارک
• فرخ‌پی: نیک‌پی و نیک قدم
• فرخ داد: مبارک آفریده شده
• فرخ رو: دارای صورت زیبا
• فرخ زاد: مبارک زاد، خجسته زاد، رستم فرخزاد سردار معروف ساسانیان است.
• فرخ‌لقا: درای چهره زیبا، خوشگل
• فرخ مهر: زیبا چون خورشید
• فرداد: داده شکوه وزیبائی
• فردیس: بهشت، بوستان
• فردین: یگانه، شکوه دین، مخفف فروردین ماه اول بهار
• فرزاد: زاده فرو شکوه
• فرزام: شایسته و لایق
• فرزان: عاقل، حکیم، دانشمند
• فرزانه: دانشمند، عاقل و عالم، هنرمند، دانا، استاد
• فرزین: عالم، وزیر دربار
• فرشاد: شا دمان، مسرور، خوشحال
• فرشته: فرستاده الهی و آسمانی
• فرشید: درخشانتر، نام برادر پیران ویسه
• فرمان: دستور، حکم
• فرنام:بالاترین نام
• فرناز: داری ناز فراوان
• فرناد: صدای باشکوه
• فرنگیس (فری گیس): نام دختر افراسیاب و همسر دوم سیاوش
• فرنود: دلیل و برهان
• فرنوش: شکوه، نام پادشاه باستانی ماد
• فرنیا: (فر) در فارسی یعنی دارای جلال و شکوه و (نیا) یعنی جد و پدربزرگ و در کل (فرنیا) یعنی (دارنده اصل و نسب و نیاکان بزرگ) و این اسم برای دختران مورد استفاده قرار می‌گیرد و ریشه آن در نهایت به زرتشت می‌رسد.
• فروتن: افتاده حال، متواضع
• فرود: پائین - نام پسر سیاوش، نام پسر کیخسرو نام پسر خسرو پرویزو شیرین. فرود به معنای فروتن و کسی است که به نرمی با دیگران رفتار می‌نماید.
• فروز: روشنائی، روشنی
• فروزان: تابان، درخشان
• فروزش: روشنی، تابش، درخشش
• فروزنده: درخشان، درخشنده
• فروغ: روشنائی، تابش
• فروهل: نام پهلوانی ایرانی
• فرهاد: باشکوه، عاشق افسانه‌ای شیرین
• فرهنگ: شکوه، ادب، تربیت
• فرهود: صداقت و راستی در دین
• فربار: همراه خوب و شایسته
• فریا: فریاد و آواز بلند، نام کردی، دختر؛
• فریان: آزاده، آزادگی (نام پسر)؛ زبان سانسکریت (faryan)
• فریبا: زیبا و فریبنده
• فرید: بی‌همتا
• فریداد: هدیه خدا، داده خدا
• فریدخت: دختر خجسته
• فریدون: دارای شکوهی اینچنین، پادشاه پیشداری که بر ضحاک ماردوش غلبه کرد
• فریمان: فر و شکوه ایمان
• فریماه: ماه شکوهمند و خجسته، ماه درخشان و باشکوه، زیباروی سعادتمند و باشکوه
• فریناز: عشوه گر، پریناز
• فرینوش: شکوه شیرین
• فریوش: زنگ، همان پریوش هم هست
• فیدان: نامی ترکی برای دختران-غنچه -گل بهاری- شکوفه
• فیروز: پیروز و مظفر
• فیروزه: سنگی گرانبها با رنگ فیروزه‌ای
• فرزیب: فراتر از زیبایی، شکوه زیبایی

ق

• قابوس: معرب کاووس است.
• قباد: سرور گرامی، شاه محبوب، پدر کیکاوس از پادشاهان کیانی
• قدسی: بهشتی، روحانی
• قزل ارسلان: شیر سرخ - نام دوتن ازاتابکان آذربایجان - نامی ترکی

ک

• کابان: کدبانو، نامی‌کردی برای دختران
• کاکوله: هدهد، نامی دخترانه گیلکی
• کیشیم: از مرغان دریایی، نام گیلکی، برای دختر
• کوبار: باران کوهستان، نام پسرانه، گیلکی
• کابوک: کبوتر، نامی‌کردی برای دختران
• کارا: فعال و کوش
• کارَن: شجاع و دلیر، نام فرزند کاوهٔ آهنگر
• کارو: نوید دهنده- نامی ارمنی برای پسران
• کاراکو: نام یکی از سرداران ماد
• کانژِ: درخت همیشه سرسبز
• کجین: نقره، نامی گیلکی برای دختران
• کاساندا: نام همسر کوروش بزرگ
• کامبخت: کسی که بخت به کام اوست
• کامبخش: آرزو دهنده، مراد بخش
• کامبیز: صورت فرانسوی «کمبوجیه» پسر کورش است.
• کامجو: کامجوینده
• کامدین: یکی از دانایان دین زردشت
• کامران: سعادتمند و خوشبخت
• کامراوا: به مقصود و مراد رسیدن
• کامک: آرزو و خواهش کوچک
• کامنوش: کامروا، خوشبخت
• کامیاب:پیروز و خوشبخت
• کامیار: کامروا و پیروز
• کانیار: معدن شانس، نامی‌کردی
• کانی: چشمه، نام کردی، دختر
• کاوان: صخره سنگی-انقلاب کبیر-[کردی]-پسر
• کاووس: پادشاه توانا - از پادشاهان کیانی و پسر کیقباد
• کاوه: آهنگر معروف ایران باستان که علیه ضحاک قیام کرد
• کتایون: جهان بانو، دختر قیصر روم و مادر اسفندیار
• کرشمه: ناز و غمزه
• کسری: معرب خسرو است.
• کلاله: موی پیچیده، دختری با موهای مجعد
• کمبوجیه: نام پسر کورش کمبوجیه‌است.
• کوشا: کوشنده، ساعی
• کوروش: پادشاه نامی ایرانی، مؤسس سلسلهٔ هخامنشیان
• کوهیار: دوست دار کوه، محکم، استوار و پابرجا، نام برادر مازیار فرمانروای طبرستان و دلاور ایرانی در لشکر کیخسرو
• کهبد: خداوند کوه، عابد
• کهرام: رام شده کوه نام برادر و سردار افراسیاب
• کهزاد: زاده کوه، کسی که در کوه زائیده شده‌است.
• کیا: بزرگ، قوی، مرزبان، نگهبان، خدا
• کیارش: شهریار بزرگ، پسر کیقباد
• کی آرمین: پسر کیقباد
• کیان: پادشاه (نامی آرامی)
• کیانا: فرستاده (نامی آرامی)
• کیانچهر: دارای چهره پادشاهان
• کیاندخت: شاهدخت، دختر شاه
• کیانوش: بسیار شیرین، نام یکی از دو برادر فریدون در شاهنامه
• کیاوش: بزرگوار - نام پدر کیقباد
• کیوش:مانند پادشاه
• کیخسرو: پادشاه نیکنام، نام پسر سیاوش و سومین پادشاه کیانیان
• کیقباد: پادشاه محبوب - پدر کیکاوس و سر سلسله کیانیان
• کیکاووس: سیاه‌چرده، سبزه، نام پسر کیقباد و پدر کیاوش
• کیمیا: همچون نقره، نقره فام (نامی مصری)
• کیمیا: ماده‌ای که به گمان قدما فلزاتی مانند مس و قلع را به طلا و نقره تبدیل می‌کند، اکسیر؛ / هر چیز نایاب و دست نیافتنی؛ افسون، مکر و حیله؛ انسان کامل مکمل که می‌تواند سالکان را تربیت کند و به مقامات عرفانی برساند.
• کیمیا: تدبیر و چاره
• کیوان: سیاره زحل و دومین سیاره منظومه شمسی پس از مشتری است.
• کیوان دخت: دختر سیاره کیوان
• کیومرث: نخستین انسان، و به گفته شاهنامه نخستین پادشاه
• کیهان: جهان و گیتی
• کیاندخت: دختر گیتی
• کیهانه: جهان کوچک
• کیاسان: همچون پادشاهان (دخترانه)

گ

• گابان: یکی از یاران کرد پیامبر اسلام (ص) که به استقبال اسلام رفت
• گئومات: نام موبدی بلندپایه در زمان پادشاهی کمبوجیه، پسر کورش بزرگ.
• گیلار: از انواع مرغان دریایی، دخترانه گیلکی
• گیلا: منسوب به گیل، مخفف گیلان، گیل دختر
• گرد آفرید: پهلوان زاده شده
• گردان: پهلوانان، یلان
• گرشا: به ر وایت شاهنامه همان کیومرث اولین پادشاه است.
• گرشاسب: صاحب اسب لاغر، پهلوان ایرانی و جد رستم
• گرشین: شعله آبی، نامی‌کردی برای دختران
• گرگین: منسوب به گرگ، پسر میلاد از پهلوانان زمان کیخسرو
• گزل: زیبا، نامی ترکمنی است.
• گشتاسب: صاحب اسب رمنده، پدر داریوش هخامنشی
• گشسب: دارنده اسب نر
• گشسب بانو: دختر رستم و زن گیو
• گل: گیاهان رنگی کوچک که دستمایه شاعرانند
• گل آذین: حالت قرار گرفتن گل‌ها روی شاخه
• گل‌آرا: آراینده گل
• گلاره: نور چشم، نامی کردی
• گلاریس: موی بافته شده کردی
• گلارین: پاک، زلال (کردی)
• گِلان: به معنی گیلان (دخترانه)
• گلاویژ: ستارهٔ شباهنگ، نام کردی، دختر
• گل افروز: فروزنده گل
• گلاله: دسته گل
• گل‌اندام: آنکه اندامش مانند گل است.
• گلاویز: گیاهی برای زینت گل
• گلباد: داری بوی گل
• گلبار: پرگل، گل افشان
• گلبام: گلبانگ
• گلبان: نگهدارنده گل
• گلبانو: بانوی چون گل
• گلبرگ: هر یک از برگ‌های یک گل، مثل برگ گل
• گلبو: معطر، خوشبو
• گلبهار: مثل گل بهاری
• گلبیز: گل افشان
• گلپاره: تکه گل، پاره‌ای از گل
• گلپر: برگ گل، پر گل
• گلپری: پری همچون گل
• گلپوش: پرازگل، پوشیده از گل
• گل پونه: کسی که چهره اش به لطافت گل است.
• گلچین: باغبان، عاشق گل، کسی که گل می‌چیند.
• گلچهر: به زیبایی گل، شبیه گل
• گلدخت: دختر گل
• گلدیس: به رنگ گل، مانند گل
• گلربا: رباینده گل
• گلرخ: بسیار زیبا همچون گل
• گلرنگ: به رنگ گل، شرابی رنگ
• گلرو: زیبا و سرخ رو
• گلشن: گلزار و گلستان
• گلریز: ریزنده گل
• گلزاد: زائیده گل
• گلزار: گلستان، جای پرگل
• گلسا: مثل گل
• گلشید: درخشان چون گل
• گلشیفته: شیفتهٔ گل
• گلنار: گل انار، شکوفه انار
• گلناز: کسی که ناز و غمزه اش مثل گل است.
• گلنسا: گل بانو، خانم گل
• گلنواز: نوازش شده گل
• گلنوش: شیرین مثل گل
• گلی: مانند گل، قرمز رنگ
• گودرز: از پهلوانان عهد کاوس وکیخسرو و یکی از پادشاهان معروف اشکانی
• گوماتو: انقلابی زمان مادها که برای براندازی مادها و هخامنشیان قیام کرد
• گهر چهر: آنکه چهره اش همچون گوهر است.
• گوهر ناز: کسی که همچون گوهر نازش گرانبهاست.
• گیتی: دنیا، جهان، عالم
• گیسو: موی بلند زنان
• گیلان: سرزمین گیل‌ها
• گیلانا: دختر زیبای گیلان
• گیلدا: دختری از تبار گیلک
• گیلاندا: دختری از تبار گیلان
• گیلانه: دختر اهل گیلان
• گیلزاد: زادهٔ گیلان
• گیو: پهلوان نامی شاهنامه و پدر بیژن

ل

• لادن: گلی به رنگ‌های زرد و نارنجی (اسم لاتینی)
• لاله: گلی که رنگ‌های گوناگون دارد و معروفترین آن لاله سرخ و صحرائی است.
• لاله رخ: کسی که روی همچون لاله دارد
• لاله دخت: دختر لاله
• لبخند: تبسم
• لیجار: نیزار نام گیلکی، دخترانه
• لقاء: چهره، سیم
• لومانا: نام محلی در کردستان، نامی‌کردی برای دختران
• لهراسب: دارای اسب تندرو، از پادشاهای کیانی و پدر گشتاسب
• لیانا: روشن
• لیدا: محبوب همه (اسم یونانی)
• لیندا:زیبا و قشنگ (ریشه لاتین)
• لیلا: معانی پارسی این نام عبارت است از: باقی‌مانده و ته ماندهٔ شراب در جام و شروع حالت مستی. عشق (گمشده‌ای در تاریکی)
• لیوسا: مانند خورشید، زیبا (لیو: خورشید، سا: مثل، مانند)
• لیموآ: دختر لیمو. افسانه‌ای در رابطه با زاده شدن دختری از برکت لیمو یا از میان درخت لیمو.

م

• ماتان: سفیدوزیبا- نامی ترکی برای دختران
• ماسو: روشنایی مهتاب، نام دخترانه گیلکی
• مانگه‌دیم: ماه رو، نام گیلکی- دخترانه
• ملیجه: گنجشک، نام دخترانه گیلکی
• مرخه: نگین، نام گیلکی برای دختر
• مارال: آهو، غزال، زیبا- نامی ترکی برای دختران
• ماری: کبک ماده، نامی‌کردی
• مارتیا: انسانیت، جوانمرد، نام سردار ایلامی که علیه داریوش شورش کرد
• مازار: یکی از سرداران مادی کورش
• مازیار: او را مزدایار - پسر قارون فرمانروای طبرستان
• مازستا: خوب، بهتر، بهترین (نام پسر داریوش اول)
• مانلی:اسم دختر- جاویدان- در گویش محلی مازندران به معنی برابم بمان- در زبان گیلکی به معنای پری دریایی می‌باشد.
• ماکان: شجاعت - نامی گیلکی برای پسران
• مهدی:راهنما - درخشان زندگی
• ماردین: نام کردی، پسر
• محمد: نام پسر که به نام راهنمای مردم
• مامک: مادر کوچک و مهربان
• مالک:صاحب- بزرگ مالک نام فرماند کورش کبیر بود که بر روی فرمانده گان بیشتر است.
• مونا: عاقل - * ماتان: نام دختر اردشیر
• مبینا:روشنایی
• ماسوک: الماس، نام دخترانه- گیلکی
• مانا: ماندگار، جاودان، از نام‌های خداوند، پارسی بن مضارع ماندن (مان) + ا
• ماننا: نام یکی از اقوام باستانی آذربایجان- نامی ترکی برای دختران
• ماندانا: دختر آژدهاک و مادر کورش هخامنشی
• مانوش: کوهی که منوچهردربالای آن متولد شده‌است.
• مانی: پیامبر ایرانی در زمان شاپور ساسانی
• مانیا: آرامش، نامی‌کردی
• ماهان: منسوب به ماه
• ماهاندخت: دختر ماهان
• ماه برزین: یکی از بزرگان دولت ساسانیان
• ماه جهان: زیبای جهان
• ماهچهره: زیبا رو، قشنگ
• ماهدخت: دختر ماه
• ماهرخ: آنکه صورتی چون ماه زیبا دارد
• ماهزاد: زاده ماه
• ماهنی: آهنگ، ترانه- نامی ترکی برای دختران
• مهرشاد: خورشاد، شادمهر، مهر و محبت
• مذگان: فروتنی، برگرفته ازسپندارمذ و اسفندگان. نشاندهندهٔ عشق مادری
• مردآویز: جنگنده و دلاور
• مرجان: گیاهی دریایی
• مرداس: مرد آسمانی - نام پدر ضحاک که مرد نیکی بود و بدست پسرش کشته شد
• مرزبان: مرزدار - مرزبان بن رستم نویسنده کتاب مرزبان نامه
• مرمر: ازسنگ‌های آهکی که صیقلی و جلا پذیر است، سنگ مرمر
• مریم: نام مادر عیسی، به معنای گلی سفید و خوشبو و دارای عطر با دوام (عبری و عربی)
• مزدا: دانای بزرگ، پروردگار
• مزدک: خردمند کوچک - مردی که در زمان ساسانیان ادعای پیغمبری کرد اما کشته شد
• مژده: نوید، بشارت
• مژان: غنچه گل نرگس
• مژگان: مژه‌ها
• مستان: شادان، شادمان
• مستانه: خوشحال، مانند مست
• مسیح: لقب عیسی، به معنی مسح شده، نامی برای پسران و دختران
• مسیحا: انسان رهائی بخش، روح قدسی، مرد آسمانی. پسر هادی
• مشکاندخت: دختر خوشبو
• مشکناز: مشک ناز دار
• مشکین دخت: دختر مشک آلود و معطر
• مشیا: نام نخستین مرد در اوستا
• مکابیز: نام یکی از سرداران داریوش هخامنشی
• ملورین:مروارید سیاه به زبان بلوچی نامی برای دختران
• ملورینا:مروارید در صدف در زبان سیستانی نامی برای دختران
• ملیکا:ملکه، فرشته، معشوقهٔ زئوس خدایان یونان باستان
• منیژه: پاک و سفید روی - نام دختر افراسیاب
• منوچهر: کسی که چهره بهشتی دارد - از پادشاهان پیشدادی
• مهان: منسوب به ماه است.
• مهبانو: بانوی بزرگ، بانوی همچون ماه
• مهبُد: کنایه از زیباتر از ماه، نام یکی از وزیران انوشیروان ساسانی، پسوند «بُد» به معنای صاحب یا حافظ
• مه داد: از فرماندهان نظامی پارسیان ویکی از نام‌های دوران هخامنشی
• مهتاب: ماه تابان، ماه تابناک
• مهدیار: ۱)مهدی+یار=یار مهدی، ۲)مه+دیار=زیباروی سرزمین، ۳)مهد+یار=دوستدار میهن
• مهدیس: ماهرو، زیبا، خوشگل
• مه جبین: آنکه پیشانیش مانند ماه درخشان است.
• مه دخت: ماه دخت، دختر ماه
• مهر آذر: یکی از موبدان پارس در زمان انوشیروان - خورشید آذر
• مهر آرا: آرایش دهنده مهر
• مهر آسا: همچون خورشید زیبا روی
• مهر آفاق: خورشید افقه
• مهر آفرین: عشق آفرین، آفریننده عشق
• مهر آیین: دارای آیین و کیش خورشید
• مهرآب: کسی که فروغ خورشید دارد - نام جد مادری رستم
• مهرداد: داده خورشید
• مهر افزون: بالا برنده عشق و محبت
• مهرام: رام شده ماه
• مهران: به معنی منسوب به مهر (خورشید) است و یکی از خاندان‌های عصر ساسانی.
• مهراد: (مِه = مِهتر) + (راد = جوانمرد)، ۱- جوانمرد مِهتر و بزرگتر
• مهراندخت: دختر مهر و محبت
• مهراندیش: دارای اندیشه با مهر و محبت
• مهرانفر: شکوه
• مهرانگیز: ایجادکننده مهر و محبت و عشق مهرپویا: پوینده مهر
• مهراوه: مرکب از مهر (محبت یا خورشید) + اوه (پسوند شباهت): الهه خورشید
• مهرداد: داده خورشید - نام چند تن از پادشاهان اشکانی
• مهر دخت: دختر آفتاب
• مهرزاده: زاده خورشید، زیبا روی
• مهرسانا: مانند خورشید، زیبا روی، درخشان
• مهرناز: ناز خورشید
• مهرنوش: خورشید جاویدان - یکی از پسران اسفندیار که بدست فرامرز کشته شد
• مهرنکار: آرایش دهنده خورشید، مهر آرا- نام یزدگرد
• مهرنیا: ازنژاد مهر
• مهروز: آنکه روزی چون خورشید دارد
• مهری: منسوب به مهر، منسوب به خورشید
• مهریار: دوست خورشید
• مهسا: مانند ماه زیبا روی
• مهستی: ماه هستی، ماه روزگار، گرانبهاترین
• مه سیما: آنکه صورتی چون ماه دارد
• مهشاد: ماه شادمان
• مهشید: پرتوماه
• مهنام: آنکه نامش چون ماه است.
• مهناز: نازماه
• مهنوش: ماه همیشگی، جاودان
• مهوش: مانند ماه
• مهیار: فرمانده‌ای دوران هخامنشیان، نام پهلوانی در شاهنامه
• مهکام: در آرزوی ماه
• مهین: ماه زیبا رو
• مهین دخت: دختر بزرگ
• میتا: دوست، نامی کردی برای پسران
• میترا: دوستی و محبت و مهر. نام همسر رامسس دوم (فراعنه مصر)
• میخک: گلی زیبا به رنگ‌های قرمز، سفید، صورتی وزرد
• میشا: گل همیشه بهار، نامی کردی برای پسران
• میلاد:نام پارسی صورت دیگر مهرداد به معنی داده خورشید، از پهلوانان شاهنامه در شاهنامه از او یاد شده، عربی: تولد، روز تولد شخص بزرگ - نام ایرانی مردانه
• مینا: گلی کوچک و زینتی، گردنبند
• مینا دخت: دختر مین
• مینو: بهشت، جنت
• مینودخت: دختر بهشت، دختر پاک
• مینوسا: مانند بهشت
• مینو فر: دارای شکوه بهشتی
• معین: یاری رسان، کمک‌کننده
• مرسانا:هدیه خداوند

ن

• نادر: کمیاب، بی‌همتا
• نیک مهر :پسری با محبت و مهربان
• نادیا: امید
• نسپر: پرنده جنگلی خوش آواز، نام گیلکی- پسرانه
• ناجه: آرزو، حسرت- نام دخترانه گیلکی
• ناز آفرین: معشوقی که ناز فراوان می‌کند
• نازبانو: بانوی ناز دار
• نازپرور: پرورش یافته در ناز
• نازچهر: کشی که چهره ناز دارد
• نازفر: دارای شکوه
• نازلی: پرناز و غمزه - نامی ترکی برای دختران
• نازی: با ناز، اهل ناز
• نازیدخت: دختر ناز
• نازیلا: طناز - نامی ترکی برای دختران
• نامور: مشهور، ارزنده
• نامیا: مشهور (در گویش کوچکسرا- نام پسر)
• نانی: منسوب به نان
• ناهید: پاک و بی‌آلایش - نام مادر اسفندیار و مادر اسکندر
• ناهیرا: معشوقهٔ پسر داریوش
• نجمه: ستاره، کوکب (نام دختر)
• نائیریکا: در فرهنگ ایران باستان دختری زیبا و دانا که پس از مرگ برشخص نیک گفتار و نیک کردار و نیک پندار ظاهر شده و او را از پل چینوت (صراط) می‌گذراند.
• ندا: آواز، بانگ، فریاد
• نرسی: فرشته وحی در اوستا - نام پسر شاپور نوه اردشیر بابکان
• نرگس: گلی خوشبو و زیبا
• نریمان: پهلوان، دلیر - نام پدر سام
• نسترن: گلی سفید و زیبا از گونه‌های نرگس
• نسرین: گلی سفید و پر برگ
• نسرین دخت: دختر نسرین
• نسرین نوش: نام همسر بهرام گور
• نسیم: بوی خوش و باد ملایم
• نشاط: شادمانی، شادی-نام دختر
• نکیسا: نوازنده و خواننده دربار خسرو پرویز ساسانی
• نگار: نقش، بت، صنم
• نگاره: شکل دارای نقش و نگار
• نگارین: نقاشی شده
• نگین: گوهر قیمتی
• نِلی: نوعی دیگر از نیلی -
• نلین: گویا مخفف نیلین (به رنگ نیل، آبی رنگ ) باشد.
• نفیسه:گران‌بها، قیمتی؛ (در قدیم) ارجمند و گرامی؛
• نیلاس:عشق بی پایان
• نوا: ناله، آواز
• نوژا: مثل درخت صنوبر همیشه سبز
• نوش (انوش): زندگی جاوید
• نوش آذر: آتش جاویدان - از آتشکده‌های عصر ساسانی
• نوش آور: چیزی که زندگی و حیات می‌آورد
• نوشا: نوشنده، آشامنده
• نوش آفرین: آفریننده شادی و شیرینی
• نوشدخت: دختر شاد
• نوشروان (انوشیروان): جاویدان، اولین خسرو ساسانی
• نوشفر: شکوه جاوید
• نوشناز: دارای ناز و ادای شیرین
• نوشین: گوارا و شیرین
• نوید: مژده و بشارت
• نوین: تازه، جدید
• نوین دخت: دختر تازه به دنیا آمده
• نیک بین: خوش بین
• نیک‌پی: پاک نژاد
• نیکتا: بی‌همتا کسی که در نیکی همتا ندارد
• نیک چهر: خوشگل و زیب
• نیک خواه: شخص خیر خواه و خیراندیش
• نیکداد: بخشنده نیکی
• نیکدخت: دختر پاک و نیکو
• نیکدل: دل پاک
• نیکزاد: زاده نیکی و پاکی
• نیلوفر: گل پیچک و زینتی به رنگ‌های سفید و سرخ و آبی /نام فرشته گه در روز هفتم وهشتم مرداد فرمانروابود و در باستان انرا جشن م گرفتند
• نیلی: نیلگون، به رنگ آسمان، کسی که همانند آسمان بیکران و یکرنگ است.
• نیما: کمان - نامی مازندرانی برای پسران
• نیوشا: شنونده

و

• وارنی: ثروتمند، دارا - دارنده-صفت و نامی ترکی
• واحد: یگانه، یکتا، بی‌همتا
• وارش: باران، نام دخترانه گیلکی
• ونداد: امید، بشارت، پیروزی- نام پسرانه گیلکی
• وامق: دوست دارنده، عاشق - عاشق عذر
• ورجاوند: ارجمند - به اعتقاد زردشتیان کسی که درآخر زمان ایران را آباد می‌کند
• وریا: بیدار، آگاه - نامی محبوب برای پسران در میان کردها
• وشمگیر: شکارچی بلدرچین - نامی دیلمی برای پسران
• وهرز: نام مرزبان کشور یمن درعهد انوشیروان
• وهسودان: نیک آسوده و آرام - عنوان یکی از سلاطین آذربایجان
• ویدا: آموزنده و تعلیم دهنده
• ویس: نام معشوق رامین در داستان ویس و رامین
• ویشتاسب: صاحب اسبان فراوان
• ونداد: امید، آرزو، نام سردار ایرانی، بشارت پیروزی
• ونوشه: بنفشه به زبان مازندرانی
• وجیهه: نامی ایرانی
• ویانا: نام دختران کردی (عاشق و دلدار) و اوستایی (فرزانگی و فرهیختگی و دانایی)

ه

• هژیر: خوب چهره، نام یکی از پسران گودرز که بدست سهراب کشته شد
• هخامنش: دوستار اندیشه - نام جد کورش کبیر
• هربد (هیربد): حاکم آتشکده، موبد موبدان
• هورمزد: اهورامزدا، خدای ایرانیان باستان - دانای بزرگ
• هرمز: اهورمزدا، خدای بزرگ ایرانیان - نام پسر بهمن و نام پسر انوشروان
• همایون: مبارک، خجسته - نام تنی چند از پادشاهان هندوستان
• هاله:سایه
• هما: فرخنده، مبارک، مرغ سعادت - نام دختر گشتاسب و خواهر اسفندیار
• همادخت: دختر مبارک و فرخنده بخت
• همدم: رفیق و مونس و همزبان
• همراز: محرم اسرار
• همراه: دوست و یار موافق
• هلاله: هلال ماه - گل لاله
• هنگامه: غوغا، شلوغی، دادوفریاد
• هوتن: خوش‌اندام، نام یکی از متحدان داریوش درحمله به مغان
• هور: خورشید، آفتاب
• هورتاش: همچون خورشید
• هورچهر: تابان روی، زیب
• هورداد: فرستاده و داده خورشید
• هوردخت: دختر خورشید
• هورزاد: زاده خورشید
• هورمزد: روز اول فروردین (نوروز)
• هورموند: نام یکی از سرداران قدیم ایرانی
• هوروش: خورشید مانند، مثل خورشید
• هوشنگ: هوش و درایت - نام یکی از سلاطین پیشدادی و فرزند سیامک -یا خوش صورت= (هو=صورت و شنگ=شادوخوش)
• هوشیار: با هوش و آگاه
• هومان: نیک‌اندیش، نام یکی از سرداران افراسیاب و نیز نام برادر پیران ویسه
• هومن: نیک‌اندیش، مخفف کلمه هومان
• هونام: خوشنام، نیکنام
• هویدا: آشکار و نمایان
• هیتاسب: صاحب اسب بسته شده
• هیرمند: یکی از القاب گستاسب، آتش‌پرست
• هیوا: میوه به - نامی ترکی برای دختران
• هیوا: امید وآرزو - نامی کردی برای دختران و پسران
• هیرکا: جواهر - نامی گیلکی برای دختران
• هورام: اسم قدیمی سرزمین هورامان (اورامان)
• هاوژین: همدم و یار زندگی(ژین =زندگی)، نام کردی دختر
• هاوین: خورشید، تابستان، نام کردی، دختر
• هستی: زندگی

ی

• یادگار: آنچه از انسان به جای ماند - پسر پادشاه گرجستان
• یاسمن (یاسمین): گل زیبائی به رنگ سفید و زرد و کبود
• یاشار: جاوید- نامی ترکی برای پسران
• یاور: کمک و همدست و یار
• یزدان: خداوند، آفریدگار هستی
• یکتا: بی نظیر
• یگانه: بی نظیر، بی‌مانند بی‌همتا صمیمی همدل یکرنگ تنهاومنحصر به فرد
• یوتاب: درخشنده و بی‌مانند
• یوشع: نام پسر نوح پیغمبر
• ییلماز: بی‌باک، شجاع- نامی ترکی برای پسران
• یسنا: نماز و ستایش و پرستش
• یسان: سزاوار ولایق

جستارهای وابسته

• رایج‌ترین نام‌ها در ایران
• فهرست نام‌های ایرانی

منابع

• جهانگیری، علی (۱۳۶۹)، فرهنگ نام‌های شاهنامه، تهران: انتشارات برگ
• دانایی، فریده (۱۳۶۷)، فرهنگ نام‌های ایرانی، تهران: انتشارات نگاه