محاصره گرگانج

محاصرهٔ گرگانج (۱۲۲۱)
	بخشی از حمله مغول به ایران و حمله مغول به امپراتوری خوارزمشاهیان
	; تجسمی از اعدامهای مردم شهر گرگانج
تاریخ	۱۲۲۱ میلادی
موقعیت	گرگانج، ترکمنستان امروزی۴۲°۱۹′شمالی ۵۹°۱۱′شرقی / ۴۲٫۳۲°شمالی ۵۹٫۱۸°شرقی
نتایج	پیروزی مغولها
متخاصمان
امپراطوری مغول	امپراطوری خوارزمشاهیان
فرماندهان و رهبران
اوگتای; جوجی; جغتای;	ناشناخته
واحدهای درگیر
سواران کماندار; نیروهای پشتیبانی و[[مهندسی نظامی; \|مهندسین]] نیروهای مسلح به باروت چینی;	محافظین شهر
قوا
ناشناخته	ناشناخته
تلفات و خسارات
ناشناخته	همه
	گرگانج موقعیت محاصره در ترکمنستان امروزی

محاصره گرگانج محاصره‌ای بود که در زمان حملهٔ مغول به امپراتوری خوارزمشاهیان اتفاق افتاد. مدت این محاصره متفاوت ذکر شده است و مورخانی مانند رشیدالدین همدانی گفته‌اند که این محاصره هفت ماه به طول انجامید، اما تا حد زیادی اتفاق نظر وجود دارد که این محاصره با شکست و نابودی شهر در فروردین ۱۲۲۱ پایان یافت.^[۱]^[۲] چنگیز خان، حمله چند جانبه ای را به امپراتوری خوارزمشاهیان که توسط سلطان محمد خوارزمشاه اداره می‌شد، آغاز کرده بود.^[۳] سپاه چنگیزخان موفق شد به سرعت شهر مرزی اترار و پس از آن شهرهای بزرگ بخارا و سمرقند را تصرف کند.^[۴] این محاصره، توسط شهاب‌الدین محمد النساوی، که گزارشی را به زبان عربی به رشتهٔ تحریر درآورده، ثبت شده است.^[۵]

چنگیزخان سپاهی را به رهبری پسرانش جوجی و جغتای به شمال غربی فرستاد تا گرگانج را محاصره کنند. گرگانج شهری بسیار ثروتمند، در زمین‌های باتلاقی در دلتای آمودریا بود و این مسئله حمله به آن را دشوار می‌کرد.^[۶] سپاه مغول با توجه به کمبود تخته سنگهای بزرگ به منظور استفاده در منجنیق، درختان زیادی از باغات عظیم توت در اطراف شهر را قطع نموده و تنهٔ آنها را در آب خیس کردند تا سخت شوند و سپس از آن‌ها به‌عنوان دژکوب و پرتابهٔ منجنیق استفاده کردند.^[۱]

محاصره به دلیل اختلافات بین دو برادر فرمانده بی‌نتیجه بود.^[۷] سرانجاماوگتای، پسر سوم چنگیز و وارث او، به دستور پدر به عنوان فرمانده سپاه محاصره فرستاده شد.^[۱]

هنگامی که نهایتاً شهر گرگانج به تصرف قوای مغول درآمد، در یکی از خونین‌ترین قتل‌عامهای تاریخ بشریت به‌طور گسترده تخریب شد.^[۸] در حمله نهایی هزاران غیرنظامی زنده و مرده توسط مغولها گرد آورده و در خندق شهر انداخته شدند تا خندق پر گردد، سپس بر روی آنها یک سطح شیب دار برای حمله به دیوارها ساخته شد.^[۹]

مغول‌ها بعد از فتح گرگانج سد آن شهر که بر روی آمودریا ساخته شده بود را تخریب کردند تا شهر غرق گردد، صد هزار نفر از زنان، کودکان و صنعتگران شهر را به بردگی گرفتند و بقیه بازماندگان را کشتند. ^[۱۰] اینطور که در روایتها آمده است سدها هرگز تعمیر نشدند، احتمالاً به این دلیل که هیچ‌کس زنده نمانده بود که بداند چگونه آنها را تعمیر کند، و به این ترتیب آمودریا سپس برای ۳۰۰ سال آینده مستقیماً به دریای خزر سرازیر بود.^[۱]

پس از ویرانی گرگانج، شهری کوچک در حومهٔ آن به نام گرگانچک یا گرگانج کوچک تبدیل به یک مرکز تجاری پررونق شد و در سفرنامه‌ها به نام گرگانج از آن نام برده شده است.^[۱۱] در قرن شانزدهم میلادی به دلیل تغییر مسیر آمودریا و خشکسالی حاصله، گرگانج خالی از سکنه شد و اکثر ساکنان آن به اورگانج واقع در ازبکستان امروزی نقل مکان کردند.^[۱۲]

جستارهای وابسته

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ Saunders، .J. J (۲۰۲۳). The History of the Mongol Conquests. Taylor & Francis. ص. ۵۹. شابک ۹۷۸-۱-۰۰۰-۹۰۸۶۰-۲.
↑ Bartolʹd، Vasiliĭ Vladimirovich (۱۹۷۷). Turkestan Down to the Mongol Invasion. Gibb Memorial Trust. صص. ۴۳۴–۴۳۷.
↑ Golden, Peter (2009). "Inner Asia c.1200". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 9–25. doi:10.1017/CBO9781139056045.004. ISBN 978-1-139-05604-5.
↑ Buniyatov، Z. M (۲۰۱۵). Государство Хорезмшахов-Ануштегинидов: 1097-1231 [A History of the Khorezmian State under the Anushteginids, 1097-1231]. Welsford, Thomas. Moscow: Nauka. شابک ۹۷۸-۹۹۴۳-۳۵۷-۲۱-۱.
↑ Levi، Scott Cameron؛ Sela، Ron (۲۰۱۰). Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources. Bloomington, IN: Indiana University Press. ص. ۱۲۵. شابک ۹۷۸-۰۲۵۳۳۵۳۸۵۶.
↑ Biran, Michal (2009). "The Mongols in Central Asia from Chinggis Khan's invasion to the rise of Temür". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 47. ISBN 978-1-139-05604-5.
↑ Jackson, Peter (2009). "The Mongol Age in Eastern Inner Asia". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 26–45. doi:10.1017/CBO9781139056045.005. ISBN 978-1-139-05604-5.
↑ May، Timothy (۲۰۱۸). The Mongol Empire. Edinburgh: Edinburgh University Press. شابک ۹۷۸۰۷۴۸۶۴۲۳۷۳.
↑ Gabriel، Richard A (۲۰۰۴-۰۶-۳۰). Subotai the Valiant: Genghis Khan's Greatest General. ABC-CLIO. ص. ۴۲. شابک ۹۷۸۰۲۷۵۹۷۵۸۲۱.
↑ Saunders 2023, p. 60.
↑ «معنی خوارزم | لغت‌نامه دهخدا | واژه‌یاب». واژه یاب. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۹.
↑ "Urgench | Ancient City, Silk Road, Khorezm Region | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2024-07-19.

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ Saunders، .J. J (۲۰۲۳). The History of the Mongol Conquests. Taylor & Francis. ص. ۵۹. شابک ۹۷۸-۱-۰۰۰-۹۰۸۶۰-۲.

[2] Bartolʹd، Vasiliĭ Vladimirovich (۱۹۷۷). Turkestan Down to the Mongol Invasion. Gibb Memorial Trust. صص. ۴۳۴–۴۳۷.

[Golden-3] Golden, Peter (2009). "Inner Asia c.1200". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 9–25. doi:10.1017/CBO9781139056045.004. ISBN 978-1-139-05604-5.

[4] Buniyatov، Z. M (۲۰۱۵). Государство Хорезмшахов-Ануштегинидов: 1097-1231 [A History of the Khorezmian State under the Anushteginids, 1097-1231]. Welsford, Thomas. Moscow: Nauka. شابک ۹۷۸-۹۹۴۳-۳۵۷-۲۱-۱.

[5] Levi، Scott Cameron؛ Sela، Ron (۲۰۱۰). Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources. Bloomington, IN: Indiana University Press. ص. ۱۲۵. شابک ۹۷۸-۰۲۵۳۳۵۳۸۵۶.

[Biran-6] Biran, Michal (2009). "The Mongols in Central Asia from Chinggis Khan's invasion to the rise of Temür". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 47. ISBN 978-1-139-05604-5.

[Jackson-7] Jackson, Peter (2009). "The Mongol Age in Eastern Inner Asia". The Cambridge History of Inner Asia. The Chinggisid Age: 26–45. doi:10.1017/CBO9781139056045.005. ISBN 978-1-139-05604-5.

[8] May، Timothy (۲۰۱۸). The Mongol Empire. Edinburgh: Edinburgh University Press. شابک ۹۷۸۰۷۴۸۶۴۲۳۷۳.

[9] Gabriel، Richard A (۲۰۰۴-۰۶-۳۰). Subotai the Valiant: Genghis Khan's Greatest General. ABC-CLIO. ص. ۴۲. شابک ۹۷۸۰۲۷۵۹۷۵۸۲۱.

[FOOTNOTESaunders202360-10] Saunders 2023, p. 60.

[11] «معنی خوارزم | لغت‌نامه دهخدا | واژه‌یاب». واژه یاب. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۱۹.

[12] "Urgench | Ancient City, Silk Road, Khorezm Region | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2024-07-19.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]