لیان

آجر سفالی پخته شده عیلامی که در بوشهر کشف شده و در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. در این کتیبه به خط میخی نام پادشاه ایلامی شیلهک اینشوشیناک اول ذکر شده‌است. این کتیبه مربوط به دوره عیلام میانه، ۱۱۵۰–۱۱۲۰ پ.م. است.

لیان بندری عیلامی در خلیج پارس در نزدیکی بندر امروزی بوشهر معروف بوده‌است. لیان مکانی است که هومان نومنا برای کیریریشا و هومبان معبدی بنا کرده بوده‌است. بعدها در حوالی ۱۲۵۰ قبل از میلاد در زیگورات معبدی برای وی نیز بنا شد.

کریریشا در زبان ایلامی به معنای الههٔ بزرگ بوده‌است و در ابتدا به نام بانوی لیان بوده‌است وی خیلی اوقات مادر بزرگ یا مادر مقدس خوانده شده‌است. به نظر می‌رسد که وی بیشتر در جنوب عیلام پرستیده می‌شده‌است. در حالی که خدایی دیگر به نام پینیکر مقام وی را در شمال داشته‌است. در حول ۱۸۰۰ قبل میلاد این دو خدا یکی می‌شوند. بعدها پرستش وی تا شهر سلئوسیا نیز گسترش یافت.

آجرها

دو آجر نوشته یافته شده در بوشهر به شکل زیر می‌باشند و ترجمه آنها نیز نوشته شده‌است.

• 

1. آنها، خدایان «گل» GAL، «کی.ری.ری. شا» و «باهاهوتیپ» لیان من (؟) هومبان نومن پسر آتارکیتا.
2. از امپراتوری وسیع، دژقوی هاتامتی، شهر قوی هاتامتی، پادشاهی.
3. از آنزان و شوش، این تصمیم خدایان «گل» است، «گل» مرا دوست داشته، و مورد بخشش قرار داده و طول عمر مرا استوار نگه داشته‌است.
4. این «شوشیناک» به من سلطنت عطا نموده‌است. برای زندگی «میشیروه» و…
5. زندگی ریشاپ لا در معبدی که قسمتی از آن ویران شده به پایان رسیده‌است.
6. بنایی استوار {را} من ساختم، برای خدایان «گل»، «کی.ری.ری. شا» و «باهاهوتیپ» و به آن اهدا نمودم.
7. خدایان گل، کی.ری.ری. شا و باهاهوتیپ، آیا مالکیت روح {زندگانی} را می‌توانند به من عطا کنند؟
8. پادشاهی آرزوی من است، آیا آنها می‌توانند آن را برای من ابدی کنند؟

• 

1. من شیلهاک این شوشیناک، پسر شوتروک ناهونته، خدمتگزار محبوبم.
2. کی.ری.ری. شا و این شوشیناک، پادشاه آنزان و شوش. هومبان من، معبد.
3. کی.ری.ری. شا (بانوی) لیان، با سفال پخته شده(؟) ساخته شد و با ویران شدنش، من بار دیگر آن را بر پاداشتم.
4. با سفال اری تو محکم و آن را ساختم، برای زندگیم، ناهونته اوتو.
5. و هو ته لو دوش این شوشیناک و لاگمار همرو شیلیهنا و کوتیر خومبان.
6. و ایش نی گاپارت والها لا هو اوروتوک و اوتوهی هی پی نی کیر.
7. مثل همه بخشندگانمان آن را به الهه (بانو) خودم «کی.ری.ری. شا» اهدا نمودم.

پانویس

• http://en.wikipedia.org/wiki/Kiririsha
• The Cambridge Ancient History, Vol II part 2, p. 405 ff; Vol I part 2, p. 663 ff.

منابع

• علیزاده مقدم، بدرالسادات؛ شکریان، احترام (۱۳۹۲). «بررسی جایگاه فرهنگی، اقتصادی و مذهبی بندر لیان (بوشهر) در عصر عیلامی‌ها» (PDF). پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. اول (۲): ۳۰–۵۵.

جستارهای وابسته

• کیریریشا
• بندر بوشهر