صنایع دستی بختیاری‌ها
صنایع دستی بختیاری‌ها را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول که فقط توسط زنان انجام می‌شوند و شامل بافتنی‌ها هستند. گروه دوم که نیاز به نیروی بدنی زیادی دارند و توسط مردان انجام می‌شوند.
گروه اول
[ویرایش]عشایر بختیاری به سبب زندگی کوچ نشینی، خودکفا بوده و آنچه نیاز دارند خود تولید می‌کنند. از مشخصهٔ کارهای آن‌ها این است که بسیار ساده بوده، از مواد اولیه‌ای استفاده می‌کنند که در محل زندگیشان یافت می‌شود و تنها توسط زنان بافته می‌شوند. این گروه بافتنی هستند و به جز قالی، در پهنای حداکثر ۶۰ سانتی‌متر بافته شده و در صورت نیاز از پهنا به هم دوخته می‌شوند.
قالی
[ویرایش]فرش بختیاری با نقش کاملاً ویژه و متفاوت خود در میان فرش‌های ایرانی مشخص است. قالیهای بختیاری در چهار محال و بختیاری بافته می‌شوند.
گبه
[ویرایش]نوعی قالی گره‌دار است که پرزهای بسیار بلند دارد.
خِرسَک
[ویرایش]قالیچه‌هایی با پرز بلند و درشت بافت که مرغوبیت چندانی نداشته و خود مصرفی است.
گلیم
[ویرایش]گلیم‌های عشایری که برای پوشاندن رختخواب و وسایل داخل چادر که روی چُل قرار می‌گیرند به کار می‌رود.
هورژین (خورجین)
[ویرایش]خورجین یا به گویش بختیاری هورژین از صنایع دستی مهم عشایر بختیاری است که به دست زنان ایل روی دارهای افقی بافته می‌شود. خورجین پوششی تزیینی است که وسایل زندگی عشایر در آن قرار می‌گیرد.
هورژ (خورج)
[ویرایش]هورژ کیسه‌ای دوطرفه و کوچکتر از هورژ که از وسایل زنانه است و ازهر طرف به‌طور جداگانه قفل و کلید می‌شود.
مَهدِه
[ویرایش]مهده کیسهٔ کوچکی که زنان وسایل خودرادر آن جای می‌دهند.
هورژ (خورج) تَرک
[ویرایش]این وسیله مانند هورژ و یک کیسهٔ دوطرفه است.[۱]
هور
[ویرایش]کیسهٔ بافتنی دوطرفه‌ای است که برای حمل آرد، غلات و حبوبات به کار می‌رود.
شَله
[ویرایش]کیسهٔ دوطرفه‌ای است که برای جابجایی مشک آب، سنگ، و چوب به کار می‌رود.
توربه یا توبره
[ویرایش]توبره یا در زبان بختیاری توربه، کیسه مانند و شبیه کوله پشتی است و برای حمل مواد غذایی به کار می‌رود.
تی یِر یا نمکدان
[ویرایش]کیسهٔ بافتنی که در آن نمک می‌ریزند.
سفرهٔ آردی
[ویرایش]سفره آردی دارای بافت گلیمی است که گاهی وسط آن ساده بافت با حاشیهٔ نقش‌دار است.
جُل (روزینی)
[ویرایش]پوششی که روی حیوان می‌اندازند و بار روی این پوشش قرار می‌گیرد.
پیش سینه
[ویرایش]پیش سینه را مانند گردنبندی به دورگردن اسب یا مادیان حلقه می‌کنند.
وریس (وِرِس)
[ویرایش]وریس نوار بافتنی تسمه مانند است و به جای طناب از آن استفاده می‌شود.[۲]
بُهون یا سیاه چادر
[ویرایش]بُهون همان سیاه چادر عشایر بختیاری است که از موی بز بافته می‌شود.[۳] این واژه بوهون هم نوشته شده است.
جاجیم
[ویرایش]جاجیم دست بافتی است که بختیاری‌ها به عنوان روانداز (در تهیهٔ لحاف) از آن استفاده می‌کنند.
موج
[ویرایش]موج رختخواب پیچ و نوعی روانداز بسیار گرم برای مناطق سردسیر است. شبیه به جاجیم بوده و کمتر از بقیهٔ بافتنی‌ها در بین بختیاری‌ها بافته می‌شود.
چوقا (چوخا)
[ویرایش]چوقا نوعی بالاپوش مردانه است که زنان از پشم سفید طبیعی می‌بافند.
گروه دوم
[ویرایش]این گونه از صنایع دستی نیاز به نیروی بدنی زیادی دارند و به این جهت توسط مردان انجام می‌شوند.
نمد مالی
[ویرایش]نمد از منسوجاتی است که در بین عشایر بختیاری کاربرد زیادی دارد. نمد محسنات زیادی دارد ازجمله محکم بودن، انعطاف داشتن، ارزانی و مهم‌تر از همه اینکه مواد اولیهٔ آن در روستاها یافته می‌شود. نیش گزندگان، چنگ و دندان جانوران درنده، آتش و حتی اشیای تیز و برنده کمتر به آن آسیب می‌رساند.
کلاه مالی
[ویرایش]کلاه نمدی یکی از اجزای لباس مردان بختیاری است و به رنگهای مشکی، قهوه ای و سفید است. مواد اولیهٔ این کلاه‌ها کُرک بز، پشم، صابون و رنگهای شیمیایی و گیاهی است.[۴]
گیوه دوزی
[ویرایش]گیوه پاپوشی مقاوم، راحت و متناسب با زندگی عشایر و روستاییان است که در سالهای اخیربه علت گرانی آن کمتر استفاده می‌شود. تخت گیوه، پارچه‌ای و پلاستیکی است.[۵]
قفل‌سازی
[ویرایش]ساختن قفل در چهارمحال و بختیاری و خصوصاً در چالشتر رواج داشته و علاوه بر آن کلیهٔ ابزارهای فلزی مانند چاقو، قیچی و ابزار مورد نیاز بافت گلیم، قالی و خیاطی به وسیلهٔ قفل سازان ساخته می‌شده است. این کارها قبلاً نوسط صنعتگرانی انجام می‌شد که به قوم بختیاری تعلق نداشتتند ولی به نقاط مختلف رفته و نیاز بختیاری‌ها را در زمینهٔ کالاها و خدمات خود، تأمین می‌کردند مانند نمدمالها، گیوه کشها، درودگرها و آهنگرها.[۶]