شیخان (اشنویه)

شیخان (اشنویه)
روستا
مختصات: ۳۶°۵۸′۲۰″ شمالی ۴۵°۳′۳۶″ شرقی
کشور	ایران
استان	آذربایجان غربی
شهرستان	اشنویه
بخش	بخش نالوس
دهستان	هق
جمعیت	۸۲۱ نفر (سرشماری ۹۵)

Sheykhan شێخان/شِیخان
village
Sheykhan
مختصات: ۳۶°۵۸′۲۰″ شمالی ۴۵°۰۳′۳۶″ شرقی
Country	ایران
Province	West Azerbaijan
County	Oshnavieh
Bakhsh	Nalus
Rural District	Haq
جمعیت  (2016)
• کل	۸۲۱
منطقهٔ زمانی	یوتی‌سی +۳:۳۰ (IRST)
• تابستانی (DST)	یوتی‌سی +۴:۳۰ (IRDT)

شیخان (اشنویه)، روستایی از توابع بخش نالوس شهرستان اشنویه در استان آذربایجان غربی ایران است.

جمعیت

این روستا در دهستان هق قرار دارد و براساس سرشماری سال ۹۵، جمعیت آن ۸۲۱ نفر (١٨٩ خانوار) بوده‌است.

مکان های تاریخی

کتیبه سنگی کله شین:

کتیبه سنگی کله شین شاهدی از تاریخ و فرهنگ اورارتو در مناطق ییلاقی روستای شیخان است.

در قلب استان آذربایجان غربی، در غرب شهرستان اشنویه، روستاهای شیخان و درود قرار دارند.  آنچه بیش از هر چیز بر تاریخ این روستا سنگینی می کند همچنان که از نام آن پیداست، جایگاه ویژه شیوخ و اهل تصوف بوده است. مسجد روستای شِیخان از دیرباز یکی از مدارس شناخته شده علوم دینی بوده است که بصورت سنتی توسط مدرس و امام مسجد اداره می شد و تامین مالی آن را اهالی روستا برعهده داشتند. کلاس های درس مدارس اهل سنت در مناطق کردنشین « حجره» نامیده می شد.  ، گویی یادآور سختی ها و گذرگاه های پرپیچ و خم تاریخ در این منطقه است. راهی که از میانه این روستا به دل کوهستان های برفی کیله شین می گذرد، در فاصله کوتاهی با محل گنجینه ای بی بدیل از دوران باستان واقع شده است.  این گنجینه تاریخی «کتیبه سنگی کله شین» است.

این کتیبه که به عنوان یکی از مهمترین آثار تمدن اورارتویی شناخته می شود، در سال 814 قبل از میلاد توسط ایشپوینی، پادشاه قدرتمند اورارتو، در محل فعلی خود نصب شده است. کتیبه سنگی کله شین، سندی ارزشمند از فتوحات و قدرت پادشاهی اورارتو به شمار می رود و در آن نام ایشپوینی و پسرش مینوا به عنوان پادشاهان اورارتو ذکر شده است.

جنس خاص سنگ این کتیبه که در منطقه یافت نمی شود، نشان از آن دارد که این سنگ از مکانی دیگر به این محل آورده شده است. عظمت و شکوه این کتیبه که ارتفاع آن به 1 متر و 11 سانتی متر و عرض آن به 70 سانتی متر می رسد، گویای اهمیت و جایگاه ویژه آن در دوران باستان است. متن کتیبه که شامل 42 سطر به دو زبان آشوری و اورارتویی است، بر روی دو صفحه حک شده است.

متأسفانه، بخش آشوری کتیبه به دلیل تیراندازی افراد ناآگاه به شدت آسیب دیده است، اما خوشبختانه خطوط آن هنوز قابل خواندن است. در مقابل، متن اورارتویی کتیبه که در پشت آن قرار دارد، از ساییدگی کمتری رنج برده است.

رمزگشایی و ترجمه متن کتیبه کله شین، گامی مهم در جهت شناخت تاریخ و فرهنگ اورارتوها به شمار می رود. اولین کسی که این کتیبه را به جهانیان معرفی کرد، شولتز، باستان شناس آلمانی بود که در سال 1829 آن را کشف و از آن کپی برداری کرد.

اما عمر شولتز دیری نپایید و چند روز پس از کشف کتیبه، به قتل رسید و رونوشت او از بین رفت. با گذشت سال ها و تلاش های بی وقفه باستان شناسان، در نهایت در سال 1882، سایکه، خاورشناس آلمانی، موفق به ترجمه متن اورارتویی کتیبه شد.

در سال 1890، ژاک دمرگان، باستان شناس فرانسوی، به همراه هیئتی به منطقه کله شین سفر کرد و از کتیبه نسخه کاملی تهیه کرد. متن این کتیبه، اطلاعات ارزشمندی از زبان، دین و سیاست اورارتوها به دست می دهد.

از جمله نکات قابل توجه در متن کتیبه، شرح تقدیم هدایای نفیس از جمله جنگ افزار، رمه و اشیاء مفرغی به خدای خالدی، مهمترین خدای اورارتوها، توسط پادشاهان اورارتو است.

علاوه بر این، کتیبه کله شین حاوی نفرینی تند و هشداردهنده برای کسانی است که به این کتیبه آسیب برسانند یا آن را از بین ببرند.

امروزه، کتیبه سنگی کله شین در موزه ارومیه نگهداری می شود و به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری این استان، مورد توجه بازدیدکنندگان قرار می گیرد.

حفظ و نگهداری از این میراث گرانبها، وظیفه ای همگانی است تا نسل های آینده نیز بتوانند از این گنجینه بی بدیل تاریخ و فرهنگ بشریت بهره مند شوند.

گذرگاه شیخان که در مسیر رسیدن به کتیبه سنگی کله شین قرار دارد، خود حامل خاطرات و داستان های کهن از دوران باستان است. عبور از این گذرگاه، گویی سفری در دل تاریخ است که انسان را به عظمت و شکوه تمدن های باستانی رهنمون می کند.[1]

مشاهیر روستای شیخان

بزرگان و مشاهیر روستای شیخان از زبان علامه قاضی خضری

علامه قاضی محمد خضری از علما و شخصیت های برجسته علمی و دینی اشنویه است. وی در کتاب خاطرات خود مهمترین شخصیت های علمی و دینی اشنویه را نام برده که دو عالم از میان آنها شیخانی بوده اند . در ادامه روایتی از معرفی این دو شخصیت به قلم علامه خضری آمده است.

شيخ حامد اُشنویی شيخانی

شيخ حامد بن شيخ فتح الدين بن شيخ محمد طاهر بن شيخ پيرمند بن شيخ شهاب‌الدين بن شيخ فتح الدين بن شيخ نصرالله بن شيخ فتح الدين محمود بن شيخ فتح الدين بن شيخ فخرالدين بن شيخ يوسف بن شيخ يعقوب بن شيخ محمد مشهور به پيرمند گوران بزرگ بن امير عمر شهرزوري كردي رحمه الله تعالي كه شخصي فاضل و عالمي عامل و وارع و بسيار متدين و متمول هم بوده‌اند كه به قرار قبالجات و اسنادي كه از خانوادة شيخاني‌ها به حقير نشان داده شده است تقريباً يك ثلث دهات اشنويه ملك اين شخص بزرگوار بوده است.

شيخ حامد از اجله فضلاء درجه اول قرن يازدهم هجري و در خود شيخان كه دهي است از دهات اشنويه مي‌باشد به نشر فقه و خدمت به فضلاء و عرفاء و ادباء اشتغال ورزيده حتي پسر بزرگ ايشان مرحوم ملا علي شيخاني مؤلف تصريف ملا علي بيشتر تحصيلاتش در خدمتشان بوده به تاريخ اواخر قرن يازدهم (ها.ق) در خود شيخان متوفي و مدفون گرديد.

شيخ ملا علی اُشنویی شيخانی

شيخ ملا علي مصنف بن شيخ حامد فوق الذكر رحمه الله تعالي كه شخصي بسيار بسيار فاضل و متورع و متدين و عالمي عابد و ثروتمندي زاهد بود. داراي تأليفات و تعليقات و تحقيقات و تدقيقات عديده مانند تصريف ملا علي و تركيب عوامل و طلاق الاكراد كه مورد استفاده فضلاء و محصلين و مدار فتوي مي‌باشند. شيخ ملا علي شيخاني علاوه بر مزاياي علمي خطاطي خيلي خوش نويس و خطي بسيار قشنگ و نحوه تحريراتي خيلي قابل تمجيد نيز بوده‌اند كه يك جلد تحفة نكاح و طلاق رجعت و ظهار و لهان و نفقات كه به خط خود آن مرحوم نوشته شده با قرآن مجيد فعلاً هم در كتبخانه شيخاني‌ها موجود و علماء دسته به دسته ديده خود را به ملاحظه آنها جلاء مي‌دهند.

شيخ ملا علي با احمد بن حيدر كردي همصحبت و اجازه علمي احمد بن حيدر از مرحوم ملا علي هم گرفته شده است و مرحوم ملا علي اجازه علميه و فتوي را از پدر بزرگوارش شيخ حامد دريافت نموده‌اند. مرحوم ملا علي شيخاني سرانجام پس از صرف عمر عزيز خودشان در خدمت به علم و علماء از شيخان به قريه هُردَنُ كه دهي است از دهات محال پيره سني واقعه در نزديكي حدود ايران و جزو متعلقات رواندوز عراق و آن نيز از متكلمات ايشان بود منتقل و به تاريخ سنة يكهزارويكصدوچهل‌وچند در آنجا متوفي و مدفون گرديد.

تصريف ملا علي تركيب عوامل طلاق الاكراد از تأليفات ايشان مي‌باشد.[2]

منابع

• [1] سنگ‌نوشته کله‌شین
• .[2] خضری، محمد. (1386). تاریخ مشاهیر جهان اسلام (ویژه اهل سنت) (جلد 1). تهران: موسسه انتشاراتی حسینی اصل.

• «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.