شهرستان دشتستان
| شهرستان دشتستان | |
|---|---|
 موقعیت شهرستان دشتستان در استان بوشهر | |
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | بوشهر |
| مرکز شهرستان | برازجان |
| سایر شهرها | آبپخش، وحدتیه، سعدآباد، شبانکاره، دالکی، تنگ ارم، کلمه، بوشکان |
| بخش‌ها | مرکزی، سعدآباد، آبپخش، شبانکاره، ارم، بوشکان |
| سال تأسیس | ۱۳۳۳ خورشیدی |
| اداره | |
| فرماندار | احمد بنافی |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۵۲٬۰۴۷ نفر (۱۳۹۵)[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۶٬۳۲۷ کیلومتر مربع کیلومتر مربع |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۷ |
| وبگاه | www.dashtestan.com |
شهرستان دشتستان یکی از شهرستان‌های استان بوشهر است که مرکز آن شهر برازجان است.
جمعیت و وسعت
[ویرایش]طبق آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان دشتستان ۲۵۲٬۰۴۷ نفر می‌باشد.
مساحت این شهرستان ۶٬۳۲۷ کیلومتر مربع است.
مردم
[ویرایش]زبان
[ویرایش]مردم شهرستان های شمالی استان مانند دیلم ، گناوه و دشتستان عمدتا به گویش لری دشتستانی صحبت میکنند. [۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سیدعبدالعزیر بلادی، زبان‌شناس و استاد دانشگاه های بوشهر در مصاحبه با خبرنگاری ایرنا زبان مردم دشتستان را جز شاخه شمالی استان و لری نامید.[۱۷]
گویش موجود در استان بوشهر در یک تقسیم بندی کلان به سه ناحیه جغرافیایی تقسیم می شود. در شمال استان و حد فاصل مناطقی مثل لیراوی، گناوه و دشتستان، زبان و گویش رایج لُری یا لهجه ی بعضاً محلی است. در ناحیه ی دشتی و بخش هایی از تنگستان زبان و گویش آمیخته ای از پهلوی جنوبی و لُری است.[۱۸]
بی شک ساکنان کنونی شهرستان دشتی مانند دیگر ساکنان شهرستان های دشتستان، گناوه، دیلم و تنگستان دارای نژاد و تبار آریایی بوده و در سده های ششم تا هشتم هجری از بخش های لُر نشین ایران (لرستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد) به این منطقه کوچ کرده و هیچ سامی نژاد عرب تبار شاخصی میان آنان یافت نمی شود.[۱۹]
— کورش تنگستانی، نویسنده و پژوهشگر
مذهب
[ویرایش]بیشتر جمعیت شیعه دوازده‌امامی هستند با تعداد کمی سنی، و در زمان قاجار تا پهلوی تعدادی خانواده های یهودی در شهر برازجان اطراف بازار روز ساکن بودند و در سال ۱۳۵۷ خورشیدی یا ۱۹۷۹ میلادی بعد از انقلاب به اسرائیل و شیراز مهاجرت کردند.
لباس محلی
[ویرایش]در زمان قاجار زنان در دشتستان دامنی پرچین به نام «شلوار باز» می پوشند و پیراهن بلندی که دو طرف آن چاک بلند دارد روی آن می پوشند اما نو عروسان شلواری به نام چامچور بر تن می کنند.
ارخلق: نوعی جلیقه رنگی زنانه است از جنس مخمل و یا پارچه ای که کریپ ساتن نام دارد روی آن می پوشند.
کلخچه: کلاهی پارچه ای و کوچک که دارای آستر بوده و لایه روی آن زری دوزی است روی سر می گذارند و دو رشته نخ آن را زیر گلو گره می زنند جوانان بنارسی می پوشند و مقنعه سبز رنگی روی آن می پوشند.
گرد: زنان عشایر روی کلخچه پارچه توری نازکی با رنگهای شاد است روی پیشانی می بندند.
کوش یا کرکاو: پاپوش زنان دشتستانی است که در جوانان رنگ سبز بیشتر رواج دارد ضمن اینکه افراد سالخورده چوخه ای از پشم شتر به رنگ سفید – خردلی – قهوه ای یا مشکی روی لباس می پوشند و قسمت آویزان آن را روی کمر گره می زنند.
پوشاک مردان
جومه: بدون یقه بوده روی شانه دگمه نداشته از کتان سفید رنگ
قبا: لباس آستین گشادی که سر آستین تا آرنج چاک داشته و زیر بغل آن همچنین و دو طرف آن جیب بلندی دارد
شال:
رعایا: شال سفید
ثروتمند: قهوه ای
سادات: مشکی
جوانان: قهوه ای
کلاه نمدی: سفید، کم، قهوه ای، سیاه
اعیان: بلندتر
عوام: کوتاهتر
شلوار موسوم: دبیت حاج علی اکبری
پاپوش: گیوه یا ملکی
موقعیت
[ویرایش]شهرستان دشتستان در شرق استان بوشهر از جنوب به شهرستان دشتی، از مغرب به شهرستان بوشهر و تنگستان از شمال غرب به شهرستان گناوه و از مشرق و شمال شرق به استان فارس منتهی می‌شود.
تقسیمات کشوری
[ویرایش]شهرستان دشتستان دارای ۶ بخش ،۱۲ دهستان و ۹ شهر به شرح زیر است:
شهرستان دشتستان
[ویرایش]| نام بخش | مرکز بخش | جمعیت بخش ۱۳۹۵ | نام دهستان | مرکز دهستان | جمعیت دهستان ۱۳۹۵ | شهر | جمعیت شهر ۱۳۹۵ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مرکزی | برازجان | ۱۴۵٬۴۶۰ نفر | دالکی | دالکی | ۱۲٬۲۰۸ نفر | برازجان | ۱۱۰٬۵۶۷ نفر
۶٬۴۳۶ نفر |
| حومه | سرکره | ۹٬۶۰۳ نفر | |||||
| زیارت | زیارت | ۶٬۶۴۶ نفر | |||||
| سعدآباد | سعدآباد | ۳۳٬۵۱۳ نفر | زیرراه | نظرآقا | ۱۲٬۳۱۹ نفر | وحدتیه | ۱۱٬۲۲۲ نفر
۸٬۲۴۸ نفر |
| وحدتیه | وحدتیه | ۱٬۷۲۴ نفر | |||||
| آبپخش | آبپخش | ۲۳٬۱۳۲ نفر | درواهی | آبپخش | ۳٬۲۱۱ نفر | آبپخش | ۱۸٬۹۱۳ نفر |
| دشتی اسماعیل‌خانی | دشتی‌اسماعیل‌خانی | ۱٬۰۰۸ نفر | |||||
| شبانکاره | شبانکاره | ۲۲٬۳۴۸ نفر | شبانکاره | شبانکاره | ۱۴٬۴۴۸ نفر | شبانکاره | ۷٬۹۰۰ نفر |
| ارم | تنگ ارم | ۱۳٬۶۶۰ نفر | دهرود | دهرود سفلی | ۵٬۳۷۲ نفر | تنگ ارم | ۳٬۲۴۲ نفر |
| ارم | تنگ ارم | ۵٬۰۴۶ نفر | |||||
| بوشکان | کلمه | ۱۲٬۹۴۳ نفر | پشتکوه | کلمه | ۵٬۹۱۱ نفر | کلمه | ۲٬۴۶۳ نفر
۲٬۱۳۵ نفر |
| بوشکان | بوشکان | ۲٬۴۳۴ نفر |
تغییرات تقسیمات کشوری
[ویرایش]
بر اساس مصوبه دولت (۱۸ مرداد ماه ۱۳۸۸)، دهستان دشتی اسماعیل‌خانی به مرکزیت روستای دشتی اسماعیل خانی از توابع استان بوشهر از ترکیب روستاها، مزارع و مکانهای بصری، چم تنگ، تأسیسات گاز، بنارسلیمانی، بنار آزادگان، بند محمدعبداله خمیسی، پمپاژ چم تنگ ـ مکابری ـ قلعه سوخته ـ کره بند ـ زردکی سفلی ـ احشام شمالی احشام شیخی ـ هفت جوش ـ سه کنار ـ دره دون در تابعیت بخش آبپخش شهرستان دشتستان ایجاد و تشکیل می‌شود. بر این اساس، بخش آبپخش به مرکزیت شهر آبپخش مشتمل بر دهستان‌های درواهی و دشتی اسماعیل‌خانی در تابعیت شهرستان دشتستان ایجاد و تشکیل می‌شود.[۲۰]
منابع
[ویرایش]- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ نامعلوم (۵ خرداد ۱۳۹۴). «گویش مردم استان بوشهر». بنیاد رشد و اندیشه سازندگی استان بوشهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۲.
- ↑ حجت‌الله مومنی (۲۲ اسفند ۱۳۸۷). «گردشی در استان بوشهر». پرتال فرهنگی راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۲.
.مردم شهرستان های شمالی استان مانند دیلم ، گناوه و دشتستان عمدتا به گویش لری و مردم شهرستان های جنوبی مانند جم و قسمت هایی از کنگان و دیر نیز به فارسی لهجه دار صحبت می کنند.
- ↑ نامعلوم (۱۵ تیر ۱۳۸۷). «نگاهی به گویشهای مردم استان بوشهر». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۱۷.
طور کلی گویشهای رایج در استان بوشهر به دو شاخه اصلی تقسیم می شود که شاخه جنوبی یا میزبان از نوع محلی شده زبان رایج در جنوب استان فارس است که زیرشاخه های زیادی در شهرستان های استان بوشهر دارد و شاخه شمالی با گویش لری که در مناطق شمالی این استان رایج است. بلادی افزودواژه بچه از شاخه جنوبی است که در مناطق جنوبی استان بوشهر به همین صورت و یا بصورت محلی تلفظ می شود و درمناطق شمالی از جمله شهرستان دشتستان به گویش لری بچیل تلفظ می شود.
- ↑ «شناخت لرهای استان بوشهر | بهمئی دات کام». web.archive.org. ۲۰۲۴-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۰۷.
- ↑ «زبان لری». موسسه آموزش و تحقیقات جهانگردی طبیعت.
لری بویراحمدی (استان کهگیلویه و بویراحمد، گناوه، دیلم و دشتستان تا رامهرمز)
- ↑ «گردشی در استان بوشهر». web.archive.org. ۲۰۲۱-۰۶-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۰۹.
مردم شهرستان های شمالی استان مانند دیلم ، گناوه و دشتستان عمدتا به گویش لری و مردم شهرستان های جنوبی مانند جم و قسمت هایی از کنگان و دیر نیز به فارسی لهجه دار صحبت می کنند.
- ↑ «معرفی "فرهنگ واژگان محلی بوشهر" در طرح جمعه با کتاب دشتی». روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر.
گویش موجود در استان بوشهر در یک تقسیم بندی کلان به سه ناحیه جغرافیایی تقسیم می شود. در شمال استان و حد فاصل مناطقی مثل لیراوی، گناوه و دشتستان، زبان و گویش رایج لُری یا لهجه ی بعضاً محلی است. در ناحیه ی دشتی و بخش هایی از تنگستان زبان و گویش آمیخته ای از پهلوی جنوبی و لُری است. از حد فاصل دشتی تا انتهای شرقی استان اغلب به نوعی گویش عربی محلی آمیخته به فارسی و بعضاً به فارسی سخن می گویند. البته در ناحیه جم به فارسی سلیس دری تکلم می‌شود.
- ↑ "The Lurs of Iran | Cultural Survival". www.culturalsurvival.org (به انگلیسی). 2010-02-17. Retrieved 2024-11-07.
Most Lurs speak an Iranian dialect known as Luri; however, nearly half the Lurs of Luristan province speak Laki, another Iranian dialect. The Luri dialect is closer to Persian while Laki is closer to Kurdish. Generally speaking, Luri is divided into northern and southern dialects. The northern dialect is spoken in Luristan, several districts of Hamadan (Nahavand, Towisarkan) and by the inhabitants of south and southwest Ilam and northern part of Khuzistan province. The southern dialect is spoken by the inhabitants of Bakhtiari, Kuh-Gilu-Boir Ahmed and also in the north and east of Khuzistan, in the Mamasani district of Fars, and also in most areas of Bushehr province.
- ↑ «شهرستان دشتستان». farsname.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۰۹.
مردم دشتستان به زبان لری گویش جنوبی (دشتستانی) صحبت میکنند
- ↑ «ویلاجار - آبشار زیراه دشتستان - 793». www.vilajar.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۱۴.
بومیان این منطقه، از لرهای استان بوشهر می باشند و با گویش لری جنوبی و کمی شبیه به گویش بختیاری سخن می گویند.
- ↑ اطلاعات، وزارت ارتباطات و فناوری. «پیشینه تاریخی اقوام و ادیان | وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات». boushehr.ict.gov.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۱۷.
در شهرستان های شمالی استان مانند: دیلم، گناوه و دشتستان گویش لری و در شهرستان‌های جنوبی مانند جم و قسمت‌هایی از کنگان و دیر فارسی لهجه دار رواج دارد.
- ↑ کیانوش, زهراکار (2013-01-01). "همگرایی و تغییر زبانی در زبان لری و اهمیت واژه گزینی در احیاء، حفظ و گسترش آن (با تاکید بر گویش فئیلی)" (2).
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ سعیده, نیازی; افسانه, حسین زاده (2011-01-01). "گویش لری و قرابت آن با سایر گویشها". پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (1): 7.
....استان بوشهر (دهستان حيات داوودی، ميراوی، دشتستان، دهستان انگالی، دهستان شبانكاره)....
پی‌دی‌اف - ↑ «ابتکار فرزندان دشستستان برای گرامیداشت گویش خود کاری زیبا و ستودنی بود». www.ettehadkhabar.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۱۸.
- ↑ «راهنمای سفر به دشتستان | اطلاعات کامل برای مسافرت به دشتستان». alaedin.travel. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۲-۱۴.
ساکنان دشتستان به زبان لری تکلم میکنند که لهجه‌های مختلف استان فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد را شامل می‌شود.
- ↑ «نگاهی به گویش های مردم استان بوشهر - ایرنا». web.archive.org. ۲۰۲۲-۰۳-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۱۱-۰۷.
- ↑ «معرفی "فرهنگ واژگان محلی بوشهر" در طرح جمعه با کتاب دشتی». روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر.
- ↑ تنگستانی، کورش. از سرزمین بختیاری تا تنگستان و دشتستان. شابک ۹۷۸۹۶۴۱۶۶۱۲۳۸.
- ↑ دو شهرستان جدید در نقشه تقسیمات کشوری «و تغییرات در شهرستان دشتستان» بایگانی‌شده در ۳۱ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine پورتال وزارت کشور، 21 مرداد 1388.
