سیان (جرقویه)

سیان (جرقویه)
روستا
کشور	ایران
استان	اصفهان
شهرستان	جرقویه
بخش	مرکزی
دهستان	جرقویه سفلی
جمعیت	۳۱۹ نفر (سرشماری ۹۵)

سیان روستایی در دهستان جرقویه سفلی بخش مرکزی شهرستان جرقویه استان اصفهان ایران است.

در شهرستان کهن گرکویه (جرقویه) روستایی در 15کیلومتری مرکز این شهرستان (شهر نیک‌آباد) وجود دارد با شاخصه‌های اصیل ایرانی که هویت خود را در فرازونشیب روزگار حفظ کرده است. شواهدی از نخستین انسان‌ها تا پرستشگاه ناهید را می‌توانید در روستای سیان گرکویه مشاهده کنید.

خانه غول

در نزدیکی چشمه قدیمی روستا غاری با دهانه پوشیده‌شده از خاک وجود دارد که از سپیده‌دم تاریخ جایگاه زندگی آدمیان نخستین بوده است. اهالی روستا آن را خانه غول می‌نامند که می‌توان آن را با رویداد مهاجرت آریایی‌ها به فلات ایران همسو دانست؛ چراکه آریایی‌ها پس از ورود به فلات ایران با انسان‌هایی تنومند و بلندبالا روبه‌رو شدند که به آن‌ها غول یا دیو می‌گفتند.این موضوع آن‌قدر تأثیر گذار بوده است که مردم شمال گرکویه بر پایه افسانه‌های باستانی، همواره به کودکان خود گوشزد می‌کردند که هیچ‌گاه به این غار (اَشکفت) نزدیک نشوند؛ زیرا آنجا خانه دیو بوده است.

سیان محل فرود سیمرغ

بر اساس آنچه در کتب گرکویه آمده، نام سیان از سئِن اوستا و سین شاهنامه گرفته شده است که بخش نخست نام سیمرغ (مرغوسئن) را می‌سازد.چنین برداشت می‌شود که یکی از آبشخورها و جایگاه‌های فرود سیمرغ چشمه شاه چشمه سیان بوده، ازاین‌رو نام این روستا که در کنار این چشمه قرار دارد، سیان نامیده شده است.

آیین آبریزگان یا آبپاشان

بر اساس نوشته علم آموز باستانی پاریزی، پرستشگاه‌های ناهید در ایران باستان بیشتر وابسته به جاهایی بوده که در آنجا چشمه همیشگی و ژرف و خودجوش وجود داشته است؛ ازاین‌رو می‌توان چشمه شاه چشمه سیان را نیز یکی از نیایشگاه‌های ناهید دانست.مردم گرکویه در شصت‌وششمین روز از آغاز بهار بنا بر اعتقادهای قدیمی خود در محل شاه چشمه سیان گرد هم می‌آمدند. نگارنده به خاطر دارم حوضچه آبی را که مقید بر شنا کردند و در آن بودند جمعیت گسترده‌ای که برای پاسداشت جشن آبریزگان باستانی یا آیین شصت‌وششی در محل مرقد شاه عبدالمظفر سیان حضور پیدا می‌کردند؛ اما دیو خشک‌سالی، این چشمه جوشان را چون زاینده‌رود خروشان درنوردید؛ تا جایی که آیین باستانی شصت‌وششی گرکویه که خود نشان از اصالت و تاریخ و فرهنگ کهن این دیار دارد، مورد فراموشی قرار گرفته است.

کاروانیان در مسیر سیان

عبور شاهراه ابریشم از سرزمین کهن گرکویه، روستای سیان را بی‌بهره نگذاشته است.در چند کیلومتری ارگ تاریخی سیان غارهایی وجود دارد که اهالی آن را محل اتراق کاروانیان می‌دانند، غارهایی که به‌صورت متوالی در کنار هم قرار گرفته است و نشان از عظمت این مسیر دارد.تحفه این روستا، نمکی بوده که از معدن نمک آن به‌دست می‌آمده است. شواهدی از آن معدن تا به امروز موجود است؛ مانند سنگ‌قبری از اهالی ایل قشقایی که روستائیان می‌گویند اهالی ایل بختیاری و قشقایی هیزم را در این روستا با نمک معامله می‌ نمودند.

ارگ تاریخی سیان

مهم‌ترین اثر تاریخی باقی‌مانده از روستا، ارگ سه‌طبقه آن است. این ارگ برابر آنچه در کتاب«گرکویه سرزمین ناشناخته بر کران کویر» آمده است، متعلق به دوران سلجوقیان است که تا چند دهه قبل نیز افرادی در آن ساکن بودند.این دژ 2500متری دارای چهار حیاط قرینه، شش برج متصل به قلعه و یک برجک نگهبانی در 50 متری قلعه است.این قلعه خارق‌العاده متأسفانه این روزها شرایط خوبی ندارد و در خطر جدی قرار گرفته و نیازمند اقدامات مرمتی و حفاظتی سریع و مؤثر است.این دژ با توجه به ساختار درونی و معماری خاصی که دارد، جزو آثار ملی ایران می باشد.

شاهزادگان صفوی در سیان گرکویه

موقوفاتی در سیان جرقویه به اسم شاهزاده صفوی؛ دختر شاه سلیمان صفوی زبیده بیگم وجود دارد. او با یکی از افراد طایفه خلیفه سلطان ازدواج کرده که ثمره آن، میرزا سید حسن بن سید علاءالدین حسین خلیفه سلطان، از عالمان قرن 11 هجری است. از دیگر سادات سیانی که در دربار صفوی منزلتی داشته و مورداحترام شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بوده است، می‌توان به نواب میر سید حسن خلیفه سلطان اشاره کرد.به سبب وصلت شاهزاده صفوی در سیان، این روستا در دوره صفوی دارای قدرت نظامی می‌شود؛ تا جایی که چند صد سال خراجی برای حکومت مرکزی ارسال نمی‌کند؛ همچنین مقبره‌ای در مرقد شاه عبدالمظفر سیان وجود دارد که روی آن شیری با نقش و نگار حکومت صفوی حک شده است. اهالی آن را قبر یکی از شاهزادگان صفوی دانسته اند.

مرقد شاه عبدالمظفر سیان

نسبت این پیشوای بزرگ بنا بر روایات اهالی و معتمدان روستا و نیز تأییدیه حجت‌الاسلام فلسفی از کتابخانه آستان قدس رضوی، به امام هفتم شیعیان موسی‌بن‌جعفر می‌رسد.مردم روستا به دلیل اهمیت ویژه‌ای که چشمه شاه چشمه در قدیم برای آن‌ها داشته است و نیز احترام و ارادتی که به خاندان عصمت و طهارت داشته اند ، مرقد شاه عبدالمظفر را در این مکان به خاک می‌سپارند و امروز این مکان، زیارتگاه عاشقان اهل‌بیت است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۳۱۹ نفر (۱۰۹خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۸۵	۲۲۴	—
۱۳۹۰	۲۲۳	۰٫۴٪−
۱۳۹۵	۳۱۹	۴۳٪+