سنگلاخ (کتاب)
 تصویری از صفحه نخست کتاب سنگلاخ محفوظ در موزه ملی ملک | |
| نویسنده(ها) | میرزا مهدی خان بن محمدنصیر استرآبادی |
|---|---|
| زبان | ترکی و فارسی |
| موضوع(ها) | دستور زبان و واژگان ترکی |
سنگلاخ، مجموعه‌ای به فارسی شامل دستور زبان و واژگان ترکی به خصوص ترکی جغتایی است که در میانه‌ی قرن هجدهم میلادی توسط میرزا مهدی‌خان استرآبادی تالیف شده‌است.[۱] با توجه به علاقه‌ی میرزا مهدی استرآبادی به امیرعلی‌شیر نوایی و کتابهای او، و آگاهی بر سخت بودن مطالعه این کتب جهت افراد عامه در ابتدا بر روی لغات موجود در نوشته‌های امیر علی‌شیر نوایی تکیه نموده و سعی می‌کند تا راهنمایی برای این کتب بنویسد و در نهایت پس از گذشت زمانی تبدیل به یک کتاب می‌گردد.[۲] سنگلاخ حاوی شرح لغات و اصطلاحات موجود در دوازده اثر منظوم و نه اثر منثور میرعلی‌شیر نوایی و همچنین برخی آثار دیگر مانند دیوان سلطان حسین بایقرا، بابرنامهٔ ظهیرالدین بابر میرزا ، دیوان لطفی هروی، مخزن الاسرار میرحیدر خوارزمی، گل و نوروز ملاساقی هروی، دیوان فضولی بغدادی و... می‌باشد.
بخش‌ها
[ویرایش]این کتاب از سه بخش تشکیل شده است:[۳]
- قسمت مبانی اللغه - در شرح قواعد دستوری ترکی جغتایی
- قسمت فرهنگ ترکی جغتایی به فارسی
- قسمت تذییل - لغات فارسی و عربی رایج در ترکی جغتایی
بنا به نوشته موجود در انتهای کتاب زمان اختتام این کتاب دقیقاً در سال ۱۱۷۳ قمری مصادف با ۱۷۵۹ میلادی می‌باشد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ با تصحیح حسین محمدزاده صدیق تحت عنوان سنگلاخ: فرهنگ ترکی فارسی منتشر شده است.[۴][۵]
میراث
[ویرایش]بسیاری از لغت‌نامه نویسانی که آثار خویش را پس از سنگلاخ تالیف نموده‌اند، از این اثر بهره‌مند شده‌اند. از جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:[۶]
- خلاصه عباسی تالیف محمد خویی
- لغت اتراکیه یا بهجت اللغات تالیف فتحعلی بن کلبعلی بن مرشدقلی بن فتحعلی سپانلو قاجتر قزوینی
- الطمغای ناصری تالیف شیخ محمدصالح اصفهانی، نخستین آموزگار زبان فارسی در دارالفنون
- لغت جغتایی و ترکی عثمانی تالیف شیخ سلیمان افندی ازبکی
منابع
[ویرایش]- ↑ Sanglax: A Persian Guide to the Turkish Language Issue 20 of E. J. W. Gibb Memorial series Gibb Memorial Trust Persian Studies. کاراکتر line feed character در
|عنوان=در موقعیت 49 (کمک) - ↑ کتاب تاریخ بیگدلی - جلد سوم - صفحهٔ ۷۱
- ↑ «کتاب سنگی فرهنگ ترکی». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۰.
- ↑ فرهنگ ترکی به فارسی: سنگلاخ، �اثر مهدی استرآبادی، تلخیص از حکیم محمد خوئی، مقدمه، تصحیح و تحشیه: حسین محمدزاده صدیق، شابک ۹−۰۲۷−۲۳۴−۹۶۴−۹۷۸
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۶.
- ↑ Seng-lâh, Lûgat-i Nevâî'yi. به کوشش Besim Atalay. ص. X.