سل کانتر هماتولوژی

دستگاه‌های شمارشگر گلبول‌ها یا سل کانتر (به انگلیسی: cell counter) در آزمایشگاه‌ها شناخته شده‌اند که وظیفه شمارش و تعیین نوع گلبول‌های خونی را بر عهده دارند.

در خون انسان ۳ دسته گلبول وجود دارد. این سه دسته شامل گلبول‌های سفید که وظیفه ایمنی بدن را بر عهده دارند، گلبول‌های قرمز که وظیفه اکسیژن رسانی را بر عهده دارند

و دسته آخر پلاکت‌ها که وظیفه سیستم انعقادی و جلوگیری از خونریزی را بر عهده دارند.

شمارنده سلول یا سل کانتر یا آنالیزور هماتولوژی (به انگلیسی: Hematology Analyzer) یک دستگاه بسیار ضروری در آزمایشگاه های مدرن هماتولوژی بوده که با استفاده از آن می توان به تعداد و اندازه انواع سلول های خونی پی برد. آگاهی از تعداد و اندازه سلول های خونی به تشخیص بیماری های مختلف بسیار کمک می نماید. هرچند که در دوران قبل از ظهور دستگاه های خودکار سل کانتر از روش های سنتی و دستی جهت شمارش و قطرسنجی سلول های خونی استفاده می شد که به شدت وقت گیر و پرهزینه بود و خطای زیادی به همراه داشت. اما پس از اختراع دستگاه های خودکار الکترونیکی شمارنده سلول ها این مشکلات برطرف گردیدند.

قسمت های اصلی تشکیل دهنده دستگاه سل کانتر

1- هیدرولیک

وظایف بخش هیدرولیک شامل: 1- آسپیراسیون نمونه ، محلول ها و مواد مورد نیاز دستگاه (Aspirating) ؛  2-  تقسیم و پخش نمونه ها یا محلول های آسپیره شده (Dispensing) ؛ 3- رقیق نمودن نمونه (Diluting) ؛ 4- میکس محلول ها و نمونه ها (Mixing)  و 5- اضافه نمودن محلول لیزکننده  (Lysing)می باشد.

2- پنوماتیک

وظیفه بخش پنوماتیک ایجاد خلاء و یا فشار ماندگار جهت کنترل و تنظیم دریچه ها و جابجایی محلول ها و نمونه در داخل قسمت هیدرولیک است.

3- الکترونیک

مدیریت این قسمت توسط یک پردازنده (میکروکنترلر) انجام شده و عملکرد آن شامل: 1- مقدارسنجی و محاسبه جریان های الکتریکی تغییر امپدانس ، 2- محاسبه و گزارش نتایج به دست آمده به چاپگر و یا دیگر خروجی ها ، 3- ترسیم نمودار مقدار پارامترهای اصلی ، 4- تنظیم تسلسل تست ها و زمان مقدارسنجی ، 5- اجرای برنامه Q.C (کنترل کیفی) و کالیبراسیون دستگاه و 6- ذخیره و نمایش نتایج به دست آمده می باشد.

روش های اندازه گیری در سل کانتر

1- تغییر جریان الکتریکی (آمپدانس الکتریکی)

2-  نوری (اپتیکال)

3-  شیمی سلولی (سیتوکمیکال)

4- تلفیقی

کاربردهای سل کانتر

دستگاه سل کانتر توانایی شمارش گلبول های سفید (به صورت افتراقی)، گلبول های قرمز و پلاکت ها را داشته و از سوی دیگر می تواند هماتوکریت، هموگلوبین،MCV ، MCH ، MCHC و شکل ظاهری (مورفولوژی) گلبول های قرمز را بررسی نماید.

نگهداری صحیح از سل کانتر

در دستگاه‌های سل کانتر ابتدا خون توسط محلول‌های ایزوتونیک رقیق سازی می‌شود و سپس این خون رقیق شده در چمبرهای دستگاه، شمارش می‌شود تا تعداد و نوع هر یک از سلول‌ها مشخص شود. تمام کاربران دستگاه‌های خودکار شمارنده سلولی باید اصولی را که به عملکرد صحیح دستگاه منجرشده و در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود، در نظر داشته باشند:

رعایت مواردی مانند روشن و خاموش کردن دستگاه، بررسی درجات فشار برحسب نوع دستگاه، نحوه نگهداری و شستشو روزانه، هفتگی، ماهانه، تعمیرات لازم، تعویض محلول‌ها و سایر اقدام‌ها مطابق دستورالعمل شرکت سازنده. گذراندن دوره آموزشی نحوه کار با دستگاه و اصول نگهداری، زیر نظر کارشناسان شرکت‌های پشتیبان در این رابطه، سوابق مربوطه شامل تاریخ و شرح آموزش یا گواهی دوره آموزشی باید در پرونده هر کاربر نگهداری شود و درصورت تعویض کاربر نیز آموزش‌های لازم در نظر گرفته شود.

انجام آزمایش شمارش کامل سلولی

A counting chamber

تمام کارکنان مرتبط در آزمایشگاه‌ها باید از روش صحیح انجام آزمایش شمارش سلول‌های به عنوان یکی از شایعترین آزمایش‌های انجام گرفته در آزمایشگاه‌های پزشکی آشنا باشند

مرحله انجام آزمایش

هر روز پیش از شروع آزمایش، شمارش زمینه دستگاه انجام شده و درصورت امکان سوابق آن نگهداری شود. به‌طور معمول، مقادیر مربوط به شمارش زمینه هر دستگاه در دستورالعمل آن ارائه شده‌است.[۱]

یادداشت

1 - Automated hematology analyzers: Recent trends and applications