سازماندهی کتب خطی

مقدمه

دیجیتالی کردن اغلب انتظارات ما را در مورد افزایش بازدهی، کاهش هزینه‌ها و میزان کارایی بالا می‌برد و می‌تواند در بعضی مواقع فریبنده باشد واگر به‌طور واقع بینانه به آن نگریسته نشود، ممکن است که مجموعه ها و خدمات کتابخانه‌ها را که به مدت چند دهه فراهم آمده‌اند در معرض خطر قرار دهد. از جمله کتابخانه ‌های بزرگ دیجیتال در کشورهای اروپایی می‌توان به سایت گوتنبرگ و در کشورهای عربی به سایت الوراق و در ایران به سایت تبیان اشاره نمود.

تعریف کتابخانه دیجیتال

کتابخانه دیجیتال، سازمانی است حاوی منابع خاص که نگهداری آنها، دارای ارزش زیادی بوده و لذا در آن راهکارهایی جهت گزینش، سازماندهی، ارائه دسترسی‌های کنترل شده، امکان توزیع، حفظ یکپارچگی و اطمینان از ماندگاری مجموعه اطلاعات در طول زمان، پیش‌بینی گردیده‌است.

اهداف رشد کتابخانه‌های دیجیتالی

این اهداف عبارتند از:

• شناسایی روش‌های عملی برای غلبه بر مشکلاتی که در راه تبدیل کتابخانه‌های سنتی به دیجیتالی به وجود می‌آیند.
• شناخت نقش کتابخانه‌های دیجیتالی برای ایجاد دانش جهانی قابل دسترس
• بررسی امکانات مشارکت خصوصی برای تأمین منابع مالی و انسانی
• جستجوی راه‌هایی برای ایجاد رشد بدون وقفه کتابخانه‌های دیجیتالی

مزایای دیجیتالی کردن

1. بهبود بخشیدن دستیابی
2. به اشتراک گذاشتن نسخ خطی
3. کاهش هزینه‌ها
4. دسترسی شبانه‌روزی
5. بازخوانی و مرور مکرر
6. مستندسازی تحقیقات و پژوهش‌ها

۷. استفاده از ابزار رایانه ای در تحقیقات

بهبود بخشیدن دستیابی: با دیجیتالی کردن نسخه‌های خطی و بالطبع تهیه فهرست رایانه ای برای نسخه‌های خطی دیجیتال شده محققان می‌توانند به راحتی نسخه یا نسخ مورد نظر خود را جستجو نموده و با یک کلیک ساده به مطالعه آن بپردازند. دیگر لازم نیست کاربر برای یافتن یک رساله یا کتاب ساعت‌ها وقت خود را صرف مطالعه فهارس نسخ خطی نماید ویا برای سفارش آن ساعت‌ها و بلکه روزها و ماه‌ها وقت صرف نمایند. به اشتراک گذاشتن نسخ خطی: با دیجیتالی کردن نسخه‌های خطی و قراردادن آن بر روی اینترنت امکان استفاده همزمان چندین محقق و پژوهشگر در سراسر دنیا به صورت همزمان فراهم می‌گردد. ازاین طریق کتابخانه دیجیتال تبدیل به یک مکان رویارویی برای محققان می‌شود که از طریق آن می‌توانند اقدام به انجام پروژه‌های مشترک نمایند.

کاهش هزینه‌ها: با دیجیتالی کردن نسخ خطی هزینه‌های نگهداری و حفاظت برای مالک و هزینه‌های دستیابی برای استفاده به صورت چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. دست رسی شبانه‌روزی: با دیجیتالی کردن نسخه‌های خطی و قراردادن آن بر روی شبکه جهان گستر محققان و پژوهشگران می‌توان هر ساعت شبانه روز از این نسخه‌ها استفاده نمایند. این در حالی است که کتابخانه‌های فیزیکی محدود به زمان و مکان هستند، وچه بسا یک محقق برای دست یافتن به تصویر یک صفحه از نسخه ای خطی باید کیلومترها طی طریق نماید.

بازخوانی و مرور مکرر: محققان و پژوهشگران می‌توانند بارها و بارها با مراجعه به کتابخانه دیجیتال، نسخهٔ خطی مورد نیاز خود را رویت و بررسی نماید در حالی که این رویه در کتابخانه‌های فیزیکی اولاً نیازمند صرف وقت فراوان و ثانیاً مضر به وضعیت فیزیکی نسخه است.

مستندسازی تحقیقات و پژوهشها: با دیجیتالی کردن نسخه‌های خطی از این پس محققان و پژوهشگران می‌توانند با ارجاع دادن نتایج تحقیقات خود به منابع دست اول (نسخ خطی) چه بر روی اینترنت و چه در دنیای حقیقی، اعتماد خوانندگان مطالب خود را دوچندان جلب نمایند.

استفاده از ابزار رایانه ای در تحقیقات: از جمله فواید دیجیتالی کردن نسخ خطی این است که با قرار دادن نسخ خطی در یک محیط رایانه ای می‌توان از قابلیت‌های فراوان رایانه برای تحلیل و بررسی هرچه دقیق تر نسخ خطی در راستای تحقیقات خود بهره‌مند شد، استفاده از بانک‌های اطلاعاتی و تحلیلات هوش مصنوعی و ابزار کارآمد گرافیکی و… را می‌توان از جمله این ابزار نام برد.

اهداف و ضرورتهای ایجاد بانک اطلاعات نسخ خطی

1. بستر سازی مناسب جهت انجام تحقیقات و پژوهش‌های علمی
2. معرفی اندوخته‌های علمی، فرهنگی و تاریخی هر کشور در سطح بین‌الملل
3. فراهم نمودن زمینه‌های لازم جهت معرفی کتابخانه‌های نسخ خطی و پتانسیل فرهنگی هر کشور در گستره بین‌المللی
4. تسهیل دسترسی محققان و پژوهشگران سراسر دنیا به اطلاعات نسخ خطی کتابخانه‌ها در هر جای دنیا
5. کم کردن هزینه‌های کتابخانه‌ها در فهرست نگاری و ارائه خدمات
6. اطلاع‌رسانی مناسب از اندوخته‌های نسخ خطی موجود در کتابخانه‌های دنیا و فعالیت‌های در جریان در این حوزه
7. ایجاد نظامی استاندارد و سازماندهی شده از نسخه‌های خطی کتابخانه‌های سراسر دنیا