ساعت رسمی ایران
▉▉▉▉ زمان استاندارد در کل سال لحاظ می‌شود
▉ ساعت تابستانی لحاظ می‌شود
.svg)
ساعت رسمی ایران (کد بین‌المللی IRST یا IT)[نیازمند منبع] نسبت به زمان گرینویچ با توجه به تفاضل نصف‌النهار، به اضافهٔ ۳:۳۰+ (یوتی‌سی ۳:۳۰+) در نظر گرفته می‌شود.
ساعت تابستانی در ایران از سال ۱۳۷۲ اعمال گردید و در ۱ خرداد ۱۴۰۱ ساعت تابستانی در ایران رسماً ابطال و از تاریخ ۱ فروردین ۱۴۰۲ عدم اعمال ساعت تابستانی در ایران اجرایی شده و ساعت تابستانی اعمال نمی‌گردد.
ایجاد ساعت رسمی ایران
[ویرایش]ایرج حسابی از قول پدرش محمود حسابی می‌نویسد: «یکی از مشکلات آمدن هواپیما [...] به ایران، نداشتن ساعت در ایران بود. ساعتها در ایران غروب‌کوک بود، و هر شهری یک ساعتی داشت، و ما فاقد وقت بین‌المللی بودیم. با دانشجویان، یک گروه تشکیل دادیم. محاسبهٔ طول و عرض جغرافیایی را آغاز کردیم، و سپس با انگلستان مکاتبه کردیم. گرینویچ بین‌المللی هم، به ما جواب داد [...] و با ۳٫۵ ساعت اختلاف، ساعت ایران تعیین شد.»[۱]
به نظر می‌رسد که یکسان شدن وقت رسمی کل ایران با ۳٫۵ ساعت فاصله با گرینویچ، در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۱۴ و بنا به مصوبهٔ هیئت وزیران صورت گرفته‌است. در بخشنامه‌ای به تاریخ فوق، از طرف وزیر عدلیه، احمد متین‌دفتری می‌نویسد: «برحسب تصویب هیئت محترم دولت مقرر است که من بعد در کلیهٔ ولایات داخلهٔ ایران دوائر دولتی و رسمی ساعت خود را مطابق ساعت طهران (سه ساعت و نیم قبل از ساعت گرینویچ) قرار بدهند[...]».[۲] چهار روز بعد، روزنامهٔ اطلاعات به نقل از آژانس پارس می‌نویسد: «طبق تصویب هیئت محترم وزراء عظام ساعت رسمی واحد در کلیه نقاط مملکت شاهنشاهی باید برقرار باشد این ساعت در تمام روابط عمومی مملکت بکار می‌رود و در هر شهر یا قصبه که دفتر تلگراف باشد همهٔ ادارات و مؤسسات ساعت خودشان را باید با ساعت تلگرافخانه مطابق نگاهدارند تا همیشه ساعت شهرها با ساعت تهران یکسان باشد. بدیهی است که تطبیق این ساعت که ساعت رسمی مملکت است مانع این نیست که هر شهری ساعت محلی خود را نیز بتناسب افق آن شهر معین نموده و در احتیاجات خصوصی خود بکار برند بنابر این از طرف وزارت پست و تلگراف و تلفن به کلیه مراکز تلگرافی ایالات و ولایات دستور لازم صادر گردیده که همه روزه ساعت صحیح را از تلگرافخانه تهران گرفته و به نقاط تابعه بدهند و ضمناً به بلدیه حوزه ادارات مربوط نیز اطلاع بدهند که ساعت خود را از روی ساعت تلگرافخانه تنظیم نمایند».[۳] فردای آن روز، همان روزنامه تحت عنوان «تغییر ساعات مختلف در ولایات بساعت واحد» می‌نویسد «از ولایات خبر می‌دهند که برطبق تصویب نامه هیئت وزراء ساعت واحد در ادارات کشوری و لشکری برقرار و متحدالشکل شدن ساعت واحد هم فوق‌العاده جالب توجه گردیده‌است».[۴]
در نقشه‌های ساعت رسمی کشورهای مختلف، در نقشه‌ای چاپ ۱۹۲۷ میلادی (حدود ۱۳۰۶ شمسی) ایران وقت محلی دارد (با اختلاف ۳:۲۵:۴۴ با گرینویچ)، در نقشه‌ای چاپ ۱۹۴۰ میلادی (حدود ۱۳۱۹ شمسی) اختلاف زمان با گرینویچ دقیقاً سه ساعت و ۲۵ دقیقه، و در نقشه‌ای چاپ ۱۹۴۱–۱۹۴۳ میلادی (حدود ۱۳۲۰–۱۳۲۲ شمسی)، دقیقاً سه ساعت و نیم است.[۵] (توجه شود که ممکن است این نقشه‌ها در تصویر شرایط داخل ایران تأخیر داشته بوده باشند)
پیش از ساعت رسمی
[ویرایش]پیش از وجود ساعت رسمی کشور، ظاهراً مرسوم بوده که هر صبح، هر ظهر و هر غروب، عقربهٔ ساعت شمار روی ساعت ۱۲ (روی دسته) قرار داده می‌شده‌است. به عبارت دیگر، در زمان‌های یادشده، ساعت را صفر منظور نموده و آغاز جدیدی برای محاسبهٔ ساعت در نظر می‌گرفته‌اند. به عنوان مثال ساعت چهار به معنای گذشت چهار ساعت از صبح یا از ظهر یا از شب (بسته به موقعیت زمانی) بوده‌است.[۶] در بیشتر موارد ساعت ظهر تیم و سپس غروب‌تیم بوده که با تنظیم بر روی ساعت دوازده کاربرد شرعی هم داشته و هر چند روز یک‌بار تنظیم دقیق می‌شده‌است.
تغییر ساعت در ایران
[ویرایش]در ایران، برای نخستین‌بار، در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، ساعت رسمی کشور به ساعات تابستانی و زمستانی تقسیم شد. در سال ۱۳۵۶، از اول فروردین تا اول مهر، ساعت یک ساعت جلو کشیده شد تا چهار ساعت و سی دقیقه با گرینویچ اختلاف داشته باشد. در مهرماه آن سال، ساعت به جای یک ساعت، نیم ساعت عقب کشیده شد و اختلاف ساعت با گرینویچ شد دقیقاً چهار ساعت. در ۴ فروردین ۱۳۵۷ ایران مجدداً ساعت تابستانی اختیار کرد و یک ساعت ساعتها را جلو کشید، که در نتیجه اختلاف ساعت با گرینویچ پنج ساعت شد. اما با وجودی که قرار بود ساعت تابستانی مجدداً در ابتدای مهرماه پایان یابد، هیئت وزرا در ۲۵ تیر ۱۳۵۷ تصویب کرد که ساعت تابستانی در ۱۴ مرداد آن سال (در آستانهٔ ماه رمضان) پایان یابد. به این ترتیب ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۵۷ مجدداً به چهار ساعت بعد از گرینویچ برگشت.[۷]
در اواخر ۱۳۵۷، در زمان دولت ازهاری یا بختیار، ایران مجدداً به سه ساعت و نیم فاصله از وقت گرینویچ برگشت.[۸]
با وجود مخالفت روح‌الله خمینی با تغییر ساعت پیش از انقلاب اسلامی ایران، بعد از انقلاب در سالهای ۱۳۵۸ (۴ خرداد تا ۳۰ شهریور) و ۱۳۵۹ (۱ فروردین تا آخر شهریور) ساعت تابستانی (با چهار و نیم ساعت اختلاف با گرینویچ) مجدداً احیا شد ولی در سالهای بعد از آن به حالت تعلیق درآمد.[۹][۱۰]
در سال ۱۳۷۰ (در زمان ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی) بر اساس محاسباتی هیئت وزیران ایران مصوبه‌ای را به تصویب رساند که طی آن ساعت رسمی کشور همه‌ساله در یکم فروردین یک ساعت جلو کشیده شود و در سی‌ویکم شهریور به حالت نخست بازگردد. ادامهٔ مطالعات در آن دوره نشان داد که حدود ۱۰۰ مگاوات کاهش مصرف در زمان پیک (اوج مصرف) حاصل شده‌است.[۱۱][۱۲] اما دولت ایران در اسفندماه سال ۱۳۸۴ (پس از ۱۵ سال و در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد) این مصوبه را ابطال نمود. غلامحسین الهام سخنگوی وقت دولت، در زمان اعلام این تصمیم دولت اعلام نمود که بررسی کارشناسانه‌ای مبنی بر این که تغییر ساعت در کشور منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی در کشور شده باشد، وجود ندارد. وی دلیل لغو مصوبهٔ پیشین هیئت دولت را «سردرگمی بخش‌های زیادی از جامعه در اثر تغییر ساعت رسمی کشور» و «عدم وجود بررسی‌های دقیق و کارشناسانه برای تأیید صرفه‌جویی در مصرف برق با روش تغییر ساعت» اعلام نمود.[۱۳] این ادعا در حالی مطرح می‌شد که مدتی پیش‌تر از آن مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر از کاهش ۱٫۵ درصدی مصرف برق با تغییر ساعت رسمی کشور در یکم فروردین خبر داده بود، و میزان این صرفه‌جویی ظرف ۶ ماه را بیش از ۷۵ گیگاوات ساعت تخمین زده بود.[۱۳] همچنین برخی نمایندگان مجلس در موافقت با توقف تغییر ساعت، ثابت بودن ساعت را کمکی به بجا آوردن فریضه‌های دینی و کم‌کردن اتلاف زمان میان نماز و ساعت کار معرفی کردند.[۱۴]
پس از آن در سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرح‌هایی را در دستور کار خود قرار دادند تا دولت را مکلف به تغییر ساعت رسمی کشور در شش‌ماههٔ نخست سال نمایند[۱۵] اما در نهایت این طرح‌ها به‌صورت قانون در نیامدند. این در حالی بود که منابع مختلف پیشنهادهای مختلفی، همچون تاریخ‌هایی جدید برای آغاز و پایان تغییر ساعت در سال را مطرح می‌کردند.[۱۲]
در نهایت در روز ۳۱ مرداد ۱۳۸۶ قانونی مشتمل بر یک مادهٔ واحده مبنی بر تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
بنا بر این قانون، ساعت رسمی کشور «ایران» هر سال در ساعت ۲۴ روز یکم (ساعت ۰۰:۰۰:۰۰ روز دوم) فروردین، یک ساعت به جلو کشیده می‌شد و در ساعت ۲۴ روز سی‌اُم (ساعت ۰۰:۰۰:۰۰ روز سی‌ویکم) شهریور؛ به عقب کشیده شده، یعنی به حالت اوّل برگردانده می‌شد.[۱۶][۱۷][۱۸]
تغییر ساعت به‌جای آخرین روز تابستان (۳۱ شهریور) به این دلیل در روز ۳۰ شهریور انجام می‌شد تا تداخلی در ساعت بازگشایی مدارس در روز یکم مهرماه نداشته باشد.[۱۹]
قانون لغو تغییر ساعت در ایران
[ویرایش]تعدادی از نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی ایران طرحی را تدوین کردند که به موجب آن قانون تغییر ساعت رسمی کشور مصوب سال ۱۳۸۶ مجلس شورای اسلامی را لغو و تغییر ساعت رسمی کشور اتفاق نیفتد. طرح مذکور پس از بررسی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ تصویب شد اما به دلیل ابهاماتی که شامل مشخص نبودن زمان اجرای قانون و مشخص نبودن اختیار دولت در ارتباط با صلاحیت تصمیم‌گیری برای تغییر ساعت می‌شد مورد تأیید شورای نگهبان قرار نگرفت و پس از برگشت به مجلس و رفع ابهامات در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ شورای نگهبان طرح مذکور را خلاف موازین شرع و قانون اساسی تشخیص نداد و این طرح به قانون تبدیل شد. این طرح به وسیله رئیس‌جمهور ایران سید ابراهیم رئیسی در تاریخ ۱ خرداد ۱۴۰۱ به تمام نهادهای دولتی و حاکمیتی ابلاغ شد و از تاریخ ۱ فروردین ۱۴۰۲ لازم‌الاجراست و تا آن زمان دولت ایران باید مقدمات، فرایند و زیرساخت‌های لازم را فراهم کند.[۲۰][۲۱]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ کتاب استاد عشق، زندگی و تلاش‌های پروفسور سید محمود حسابی، چاپ سی‌ودوم، ۱۳۸۷
- ↑ «متحدالمال راجع به تطبیق ساعات دوائر دولتی و رسمی با مرکز در ولایات». سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. دریافت‌شده در ٣٠ مه ٢٠٢٢.
- ↑ روزنامهٔ اطلاعات، دوشنبه ۲۶ خرداد ۱۳۱۴، سال نهم، شمارهٔ ۲۵۱۱، صفحهٔ ۳
- ↑ روزنامهٔ اطلاعات، سه‌شنبه ۲۷ خرداد ۱۳۱۴، سال نهم، شمارهٔ ۲۵۱۲، صفحهٔ ۳
- ↑ "History of the Standard Time Zone charts of the World from 1894 to present". World Time Zone. Retrieved 2022-05-29.
- ↑ سفرنامهٔ حاج ایاز خان قشقایی، به کوشش پرویز شاکری، چاپ کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸
- ↑ «فردا شب ساعتها را یک ساعت عقب بکشید»، روزنامهٔ اطلاعات، ۱۲ مرداد ۲۵۳۷ (۱۳۵۷)، صفحهٔ ۳۲.
- ↑ اوقات شرعی چاپ شده در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات ۱۴ آبان ۱۳۵۷، روز قبل از نخست‌وزیری ازهاری، دلالت بر چهار ساعت اختلاف با گرینویچ می‌کند ولی اوقات شرعی چاپ شده در روزنامهٔ کیهان ۲۵ دی ۱۳۵۷ دلالت بر سه ساعت و نیم اختلاف؛ بنابراین این تغییر در فاصلهٔ ۱۴ آبان تا ۲۵ دی ۱۳۵۷ رخ داده‌است.
- ↑ «تغییر ساعت و جلو کشیدن آن بمدت یکساعت از اول فروردین ماه سال ۵۹ تا آخر شهریور ۵۹، مصوب ۸ بهمن ۱۳۵۸». سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۲۲.
- ↑ «تصویبنامه راجع به تغییر ساعت و جلو کشیدن آن به مدت یک ساعت تا آخر شهریور ماه ۵۸، مصوب ۲۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ هیئت وزیران». دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۲۲.
- ↑ «ساعت رسمی ایران دیگر جلو-عقب کشیده نمی‌شود». گزارش. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مارس ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۶.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ «امکان تغییر ساعت رسمی از ابتدای اردیبهشت». شریف نیوز. ۴ مارس ۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۳۰ آوریل ۲۰۰۷.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامaftabوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «مشروح اظهارات موافقان و مخالفان طرح تغییر ساعت رسمی ایران». گزارش. ایسنا. ۰۴-۱۰-۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۶. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «تعیین تکلیف تغییر ساعت رسمی کشور». خبرگزاری مهر. ۶ مارس ۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۳۰ آوریل ۲۰۰۷.
- ↑ «روزنامهٔ رسمی جمهوری اسلامی ایران، سال شصت و سوم، شماره ۱۸۲۴۲،». ۲۴ مهر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۷.
- ↑ «زمان تغییر ساعت رسمی کشور». mashreghnews.ir. ۲۹ اسفند ۱۳۹۲. دریافت‌شده در 2014-09-16. تاریخ وارد شده در
عدم تطابق|سال= / |تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «روزنامه رسمی کشور - پایگاه اطلاعاتی قوانین و مقررات کشور از سال 1285 تا 1388». dastour.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ «چرا تغییر ساعت 31 شهریور صورت نمی‌گیرد؟». خبرگزاری آنا. شهریور ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۸.
- ↑ «طرح «تغییر ساعت رسمی کشور» تایید شد». ایسنا. ۲۰۲۲-۰۵-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۲۴.
- ↑ «"قالیباف" قانون تثبیت ساعت رسمی کشور را به دولت ابلاغ کرد - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۲۴.
پیوند به بیرون
[ویرایش]زمان استاندارد آسیا | ||
|---|---|---|
| کشورهای مستقل | جمهوری آذربایجان • اردن • ارمنستان • ازبکستان • اسرائیل • افغانستان • امارات متحده عربی • اندونزی • ایران • بحرین • برونئی • بنگلادش • بوتان • پاکستان • تاجیکستان • تایلند • ترکمنستان • ترکیه • تیمور شرقی • چین • روسیه • ژاپن • سری‌لانکا • سنگاپور • سوریه • عراق • عربستان سعودی • عمان • فیلیپین • قبرس • قرقیزستان • قزاقستان • قطر • کامبوج • کره جنوبی • کره شمالی • کویت • گرجستان • لائوس • لبنان • مالدیو • مالزی • مصر • مغولستان • میانمار • نپال • ویتنام • هند • یمن | .svg) |
| دولت‌های با رسمیت محدود | آبخاز • اوستیای جنوبی • تایوان • فلسطین • جمهوری ترک قبرس شمالی • قره‌باغ | |
| قلمروهای وابسته و سرزمین‌های دیگر | جزیره کریسمس • جزایر کوکوس • ماکائو • هنگ کنگ | |