زبان شیرازی باستان
| شیرازی باستان | |
|---|---|
| منطقه | سرزمین فارس |
| منقرض‌شده | احتمالاً واپسین بازماندگان قطعی آن در دوره زندیه از میان رفتند.[۱] |
هندواروپایی
| |
| الفبای فارسی (دوره اسلامی) | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | – |
شیرازی باستان یک زبان تاریخی و منقرض‌شده از خانواده زبان‌های ایرانی است. بنابر ارزیابی حسن رضایی باغ‌بیدی، این زبان هم‌ریشه ولی درعین‌حال متمایز از زبان فارسی باستان بوده‌است.[۲] تا کنون از زبان شیرازی باستان هیچ سند مکتوبی به‌دست نیامده و شناخت و تا حدودی بازسازی این زبان تنها از طریق زبان‌های منسوب به آن در دوره اسلامی صورت شده‌است.[۲] برخی گویش‌های منطقه فارس ویژگی‌هایی آوایی و نیز واژگانی از شیرازی باستان به ارث برده‌اند و این احتمال وجود دارد که از نسل این زبان ایرانی باستان باشند.[۲]
دو زبان شیرازی قدیم و کازرونی قدیم را بازماندگان شیرازی باستان در دوره اسلامی دانسته‌اند.[۱][۲] سعدی، حافظ و شیخ اطعمه از جمله شاعرانی‌اند که ابیاتی به شیرازی قدیم سروده‌اند.[۲][۱] قدیمی‌ترین و مستندترین سند موجود از این زبان، دیوان «شمس پُسِ ناصر»، یکی از شاعران سده هشتم ه.ق و در مرتبه بعد، منظومه «کان ملاحت»، اثر شاه‌داعی شیرازی، شاعر سده نهم ه.ق است.[۱][۲] شواهد کازرونی قدیم را می‌توان در کلمات و جملاتی منسوب به ابواسحاق کازرونی، از صوفیان سده پنجم ه.ق یافت که در فردوس المرشدیه، نوشته محمود بن عثمان کازرونی، به‌سال ۷۲۸ ه.ق و نیز در مرصدالحرار، از محمد بن عبدالرحمن کازرونی، به‌سال ۸۳۰ ه.ق نقل شده‌اند.[۲]
با استقرار زندیان در ایران به مرکزیت شیراز، شیرازی قدیم درنتیجه گسترش و رواج زبان فارسی دری که زبان رسمی زندیان بود با لهجه فارسی شیرازی جایگزین شد.[۱]