رضا حاج مرزبان
رضا حاج مرزبان | |
|---|---|
 رخ‌نگاره‌ای از چ‍ه‍ره رضا حاج مرزبان در دادگاه انقلاب در ۱۸ آذر ۱۳۶۰ | |
| زادهٔ | ناشناس |
| درگذشت | ۳۰ آذر ۱۳۶۰ تهران |
| علت مرگ | تیرباران به حکم دادگاه انقلاب اسلامی ارتش تهران |
| آرامگاه | بهشت زهرا |
| ملیت | ایرانی |
| شناخته‌شده برای | شرکت در عملیات نقاب (کودتای نوژه) |
رضا حاج مرزبان (زاده ناشناس – درگذشته ۳۰ آذر ۱۳۶۰ در تهران) یا رضا مرزبان به همراه جواد خادم، پدرش ابوالقاسم خادم، پرویز قادسی، سعید تیموری و پرویز شیبانی شاخه سیاسی (غیر نظامی) عملیات نقاب (کودتای نوژه) را اداره می‌کردند.[۱][۲]
پس از کشف این برنامه کودتا، بیش از ۶۰ نفر نظامی و غیرنظامی در شهرهای مختلف ایران ظرف مدت یک ماه به جوخه‌های اعدام سپرده شدند. بیشتر نظامیان این گروه هنوز مشمول پاکسازی پس از سقوط نظام شاهنشاهی نشده و در ارتش مشغول خدمت بودند. اعدامهای مربوط به نوژه در ماهها و سالهای بعد ادامه داشت و دست کم دویست نفر در این رابطه اعدام شدند.[۳]
نقش در کودتا
[ویرایش]رضا مرزبان از عناصر ستاد سیاسی شاپور بختیار بوده و در اواسط بهمن ماه ۱۳۵۸ به پاریس می‌رود تا بختیار را در جریان تحولات ایران قرار دهد. وی دیدار خویش با بختیار و جواد خادم را به این شکل گزارش می‌دهد:[۴]
من از ایشان (بختیار) و جواد خادم خواستم به من نیم ساعت فرصت بدهند تا آنها را از وضع کشور و آنچه از نزدیک شاهد آن بوده‌ام آگاه کنم و سپس شروع کردم به تفسیر درباره‌ی جو سیاسی موجود مملکت، وضعیت نیروهای سیاسی دست‌‌اندرکار مثل حزب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین خلق، فداییان خلق، حزب توده، سازمان پیکار و گروه‌های مختلف. سپس به وضعیت پوسیده جبهه ملی و احزاب وابسته به آن پرداختم و اینکه در تهران به کمک دوستان خیلی سعی کردیم یک جبهه ملی فعال و دربرگیرنده نسل جوان ایجاد کنیم اما به هر در که زدیم به سنگ خورد… سپس برای ایشان شرح دادم که مسأله گروگان‌گیری روی اقتصاد ایران اثر گذاشته و اثراتش در بهار آینده (۱۳۵۹) شدیدتر می‌شود. به خصوص که کشورهای دوست آمریکا ممکن است عکس‌العمل نشان دهند… در مورد پاکسازی در ارتش نیز صحبت کردم و این که ارتش به شدت لطمه خورده است. سپس به وضع عراق پرداختم و این که صدام حسین از قراداد ۱۹۷۵ و شکست ۱۹۷۳ سخت شرم‌زده است و ممکن است از ضعف ارتش ایران بهره‌برداری کند و …
به این ترتیب رضا حاج مرزبان مسئول شاخهٔ غیرنظامی می‌شود و بعدا محمدباقر بنی‌عامری مسئول شاخه نظامی می‌شود. البته رضا حاج مرزبان در سازماندهی شاخه غیرنظامی پیشرفت زیادی نکرده بود و در بهمن یا اسفند ۱۳۵۸ به اتهام‌هایی نامرتبط به کودتا به همراه ابوالقاسم خادم پدر جواد خادم بازداشت شد.
دستگیری، اتهامات و دادگاه
[ویرایش]دستگیری رضا حاج میرزان پنج یا شش ماه پیش از برگزاری کودتای نوژه در بهمن یا اسفند ۱۳۵۸ به اتهام‌هایی کاملا نامرتبط به کودتا صورت می‌گیرد و به این ترتیب شاپور بختیار پرویز قادسی شهردار پیشین آبادان را به رهبری شاخه غیرنظامی بر می‌گزیند.[نیازمند منبع]
اتهامات رضا حاج مرزبان «شرکت فعال در کودتای نافرجام تیر ماه ٥٩ و فعالیت چشم گیر در خروج عوامل ضد انقلاب از کشور و عضویت در کادر رهبری شاخه نظامی کودتا و تعلیم انجام کار به رکنی و دیگر پرسنل شاخه نظامی و اقدام به حساسترین مرحله کودتا یعنی تهیه اتوبوسی که قرار بود کودتاچیان را از تهران به پایگاه نوژه ببرد» بیان شده است.[۳].
وی در دادگاه انقلاب اسلامی ارتش تهران به محاربه با خدا، افساد فی‌الارض، طرفداری از گروه‌های چريکی مخالف نظام و توطئه برای براندازی جمهوری اسلامی متهم و محکوم شد؛ اما اطلاع چندانی درباره جلسه یا جلسات دادگاه در دست نیست.[۳] باید توجه داشت که رضا حاج مرزبان پنج یا شش ماه پیش از تاریخ کودتا دستگیر شده بود.
منابع
[ویرایش]- ↑ کودتای نوژه، مؤسسهٔ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، صص۱۶۶-۱۶۷
- ↑ «محمدحسن روزی‌طلب/ مروری تفصیلی بر کودتای نافرجام «نوژه»». برهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۷.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ بنیاد عبدالرحمن برومند. «یک سرگذشت: رضا حاج مرزبان». بنیاد عبدالرحمن برومند.
- ↑ «بازنگری کودتای نوژه». خط‌شکن‌ها: حفظ و نشر آثار دفاع مقدس.