رس بسپار

رُس بَسپار (به انگلیسی: Polymer clay)، خَمیر بسپار یا خَمیر پلیمر، نوعی خمیر مدل‌سازی سخت شونده است که بر اساس بسپار پلی‌وینیل‌کلراید (PVC) ساخته شده است. این ماده معمولاً فاقد مواد معدنی خاک رس است، اما مانند خاک معدنی مایعی را به ذرات خشک اضافه می‌کنند تا به خواص کاری ژِل‌مانند برسند و به‌طور مشابه آن را در فِر قرار می‌دهند تا سفت شود، از این رو نام محاوره‌ای آن به عنوان رس تعیین می‌شود.^[۱] رُس بَسپار عموماً برای ساخت وسایل هنری و صنایع دستی استفاده می‌شود و همچنین در برنامه‌های تجاری برای ساخت قطعات تزئینی استفاده می‌شود. هنرهای ساخته شده از رُس بَسپار اکنون در موزه‌های بزرگ یافت می‌شوند.^[۲]

تاریخچه

باکِلیت، پلاستیک اولیه، در بین طراحان محبوب بود و شکل اولیه رس بسپار، اما پایه فنولی باکالیت پخته نشده قابل اشتعال بود و در نهایت متوقف شد. رس‌های بسپار ابتدا به‌عنوان جایگزین احتمالی باکلیت فرموله شدند.

یکی از این فرمول‌بندی‌ها در سال ۱۹۳۹ مورد توجه عروسک‌ساز آلمانی کَتی کروز (Käthe Kruse) قرار گرفت. در حالی که برای استفاده در کارخانه او مناسب نبود، کروز مقداری از آن را به دخترش سوفی که در خانواده با نام «فیفی» شناخته می‌شد داد که از آن به‌عنوان رس مدل‌سازی استفاده کرد. این فرمول بعداً به ابرهارد فابر (Eberhard Faber) فروخته شد و تحت نام فیمو «FIMO» (ترکیب مدل‌سازی فیفی) به بازار عرضه شد.^[۳]

ترکیب‌بندی

رس‌های بسپار حاوی پایه‌ای از رزین پی‌وی‌سی و یک روان‌کننده مایع هستند که آن را پلاستیزول می‌کند.^[۴] پلاستیزول رس‌بسپار نیز به دلیل خواص روانه‌شناسی به‌عنوان پلاستی‌ژِل طبقه‌بندی می‌شود.^[۵] این یک ماده روان‌وردی با عملکرد بالا است: هنگامی که از نیروی کافی استفاده می‌شود، ماده تسلیم می‌شود و مانند یک مایع چسبناک جریان می‌یابد تا این نیرو برداشته شود و در نتیجه به حالت جامد باز می‌گردد. این خاصیت انعطاف‌پذیری چیزی است که آن را به‌عنوان رس مدل‌سازی در مقابل بتونه یا خمیر مفید می‌کند. پلاستی‌ژل‌ها حتی در صورت اعمال حرارت ظاهر خود را حفظ می‌كنند، به این دلیل رس‌بسپار هنگام پخت در فر ذوب نمی‌شود و فرو نمی‌ریزد.^[۵] عوامل ژل‌کننده گوناگونی به این خاصیت اضافه می‌شوند، مانند بنتونیت آمین‌دار، صابون‌های فلزی یا سیلیس فومی.^[۶]

رزین پایه را می‌توان به روش‌های مختلف اصلاح کرد. روغن معدنی، لسیتین و ارواح معدنی بی‌بو را می‌توان برای کاهش گِران‌رَوی یا تغییر در خواص کاری آن اضافه کرد. مقادیر کمی اکسید روی، کائولن یا سایر پرکننده‌ها گاهی برای افزایش کِدِری، مدول کشسان یا مقاومت فشاری اضافه می‌شوند. رس‌بسپار در رنگ‌های مختلفی موجود است که می‌توان آنها را با هم مخلوط کرد تا طیف وسیعی از رنگ‌ها یا شیب ترکیبی ایجاد شود. رنگ‌ها و مواد چندسازه دارای جلوه ویژه شامل مرواریدی، فلزی، سنگی، نیمه‌شفاف، شب‌تاب، فسفرتاب است.

کاربرد

رس بسپار تا زمانی که پخته نشود کارایی خود را حفظ می‌کند. عمل‌آوری در دمای ۱۲۹ درجه سانتی‌گراد تا ۱۳۵ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۵ دقیقه در هر ۶.۴ میلی‌متر ضخامت انجام می‌شود.^[۱] این دما به‌طور قابل توجهی کمتر از رس‌های معدنی است و می‌توان با استفاده از اجاق گاز خانگی به آن دست یافت. نمونه‌های حرفه‌ای رس‌بسپار هنگام پخت بسیار کوچک می‌شوند.^[۷]

نمانام‌های رس‌بسپار شامل، سرنیت (Cernit)، اویترا (Oytra)، فیمو (Fimo)، کِیتو پلی‌کِلِی (Kato Polyclay)، اسکالپی (Sculpey)، پی‌وی‌کِلی برازیل (PVClay Brasil) و کرافتی آرژنتینا (Crafty Argentina) هستند.

دستگاه پاستاساز خانگی یک ابزار چندمنظوره محبوب برای هنرمندان رس‌بسپار است. برای ایجاد ورق‌های با ضخامت یکنواخت، ترکیب رنگ‌ها یا ایجاد ورق‌های متنوع و حالت دادن (نرم‌شدن) رس مورد استفاده قرار می‌گیرد.^[۱] رس‌بسپار به‌طور کلی قبل از استفاده نیاز به حالت‌دهی دارد. این شامل ورز دادن رس با دست، عبور آن از بین دو غلتک یا استفاده از مخلوط‌کن کم‌برش برای شکستن چسبندگی ذرات رزین است. پس از آماده شدن رس تا زمانی که ذرات در نهایت دوباره به‌هم بچسبند، قابل انعطاف باقی می‌ماند.^[۸]

پلاستیزول پی‌وی‌سی سخت‌شونده در فر، «رس بسپار مایع» مکمل رس‌بسپار است که می‌تواند به‌عنوان چسب برای ترکیب قطعات یا ایجاد جلوه‌های مختلف استفاده شود. رنگدانه‌ها، گچ‌رنگ و رس‌بسپار معمولی را می‌توان به رس مایع رنگی اضافه کرد. همچنین مایع را می‌توان در قالب‌ها ریخت تا قطعات ریخته‌گری تولید شود.^[۹]

سلامت و امنیت

ایمنی رس‌بسپار موضوعی است که به‌طور خاص در مورد اثرات طولانی مدت قرار گرفتن در معرض برخی از روان‌کننده‌های فتالات (Phthalate) که به‌عنوان مختل‌کننده غدد درون‌ریز (Endocrine disruptor) طبقه‌بندی شده‌اند مورد نگرانی است.^[۱۰] هنگامی که به‌عنوان اسباب‌بازی یا وسایل مراقبت از کودک استفاده می‌شود نباید بیش از ۰.۱ از شش فتالات محدود شده یا ممنوع شده توسط هیئت‌های نظارتی ایمنی باشد. این شش فتالات عبارتند از: DEHP (Di-2-ethylhexyl phthalate), DBP (Dibutyl phthalate), BBP (Benzyl butyl phthalate), DINP (Di-isononyl phthalate), DIDP (Di-isodecyl phthalate), and DnOP (Di-n-octyl phthalate، مطابق قانون بهبود ایمنی مصرف کننده (CPSIA). اگر دستورالعمل‌های روی بسته (مانند دمای پایین و زمان پخت کوتاه) رعایت شود رس نمی‌سوزد. اگر رس به‌دلیل اشتباه یا در صورت خرابی اجاق گاز، مقدار کمی گاز کلرید هیدروژن آزاد کند ممکن است باعث بو و سوزش چشم یا بینی شود. مقدار گاز کلرید هیدروژن آزاد شده از رس می‌تواند مشکل سلامتی ایجاد کند.^[۱۱]

با توجه به الزامات و مقررات آزمایش، محصولات رسی که برای نگهداری یا سرو غذا یا نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرند برای این برنامه‌ها توصیه نمی‌شوند. همه محصولات رس‌بسپار به‌عنوان «بی خطر برای غذا» برچسب‌گذاری نشده‌اند. روان‌کننده‌ها در محصول پخته شده باقی مانده و می‌توانند خارج شوند و این یک خطر بالقوه برای سلامتی برای مدل‌ساز و کاربر نهایی است. محدودیت‌های استفاده از برخی از فتالات‌ها در سال ۲۰۰۹ در اتحادیه اروپا و ایالات متحده اعمال شد.^[۱۲] همه فتالات‌ها خطری برای سلامتی ندارند و برخی از آنها برای کاربردهای پزشکی تأیید شده‌اند.^[۱۳]

کاربردهای دیگر

از رس‌بسپار می‌توان برای ساخت انواع صنایع دستی و جواهرات استفاده کرد. فرمولاسیون هواخشک، گاهی به‌عنوان رس‌بسپار خودسخت‌شونده (مانند دکو، پرسلن سرد (Cold porcelain) و غیره) نامیده می‌شود فاقد بسپار است.

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Polymer clay». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۶–۰۸-۲۰۲۱.

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ Roche, Nan (1992). The New Clay. Gaithersburg, MD 20883 USA: Flower Valley Press. ISBN 0-9620543-4-8.{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link)
↑ Moses, Monica (October–November 2011). "How Polymer Hit the Big Time". American Craft Magazine. Archived from the original on 31 August 2017. Retrieved 3 May 2014.
↑ "STAEDTLER® FIMO® - The history". 2011-05-10.
↑ Stopford W, Turner J, Cappellini D (2003-08-03). "Determination of the Magnitude of Clay to Skin and Skin to Mouth Transfer of Phthalates Associated with the Use of Polymer Clays" (PDF). Division of Occupational & Environmental Medicine. Archived (PDF) from the original on 2012-02-22.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ Sarvetnick HA. (1972). Plastisols and organosols. New York: Van Nostrand Reinhold.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:استفاده از پارامتر نویسندگان (link)
↑ Severs ET, Lebanon M, & Frechtling AC. (1956-07-03). "Composition comprising a gelling agent and a dispersion of a vinyl resin in a plasticizer". United States Patent Office, patent 2,753,314.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:استفاده از پارامتر نویسندگان (link)
↑ Cahill, Phyllis. "Does Polymer Clay Shrink?". Polymer Clay Journey. Retrieved 13 December 2018.
↑ Cheraghian, Goshtasp (1 January 2017). "Synthesis and properties of polyacrylamide by nanoparticles, effect nanoclay on stability polyacrylamide solution". Micro & Nano Letters. 12 (1): 40–44. doi:10.1049/mnl.2016.0419.
↑ Consumer Product Safety Improvement Act
↑ Miller S. (2012). "Health Impacts of Toxins in Polymer Clays". Archived from the original on 2012-12-15. Retrieved 2012-12-19.
↑ FDA (2012). "Guidance for Industry Limiting the Use of Certain Phthalates as Excipients in CDER-Regulated Products" (PDF). Food and Drug Administration. Archived (PDF) from the original on 2012-03-01. Retrieved 2012-01-10.
↑ Consumer Product Safety Improvement Act
↑ FDA (2012). "Guidance for Industry Limiting the Use of Certain Phthalates as Excipients in CDER-Regulated Products" (PDF). Food and Drug Administration. Archived (PDF) from the original on 2012-03-01. Retrieved 2012-01-10.

[Roche-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ Roche, Nan (1992). The New Clay. Gaithersburg, MD 20883 USA: Flower Valley Press. ISBN 0-9620543-4-8.{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link)

[Moses-2] Moses, Monica (October–November 2011). "How Polymer Hit the Big Time". American Craft Magazine. Archived from the original on 31 August 2017. Retrieved 3 May 2014.

[FIMO-3] "STAEDTLER® FIMO® - The history". 2011-05-10.

[Duketox-4] Stopford W, Turner J, Cappellini D (2003-08-03). "Determination of the Magnitude of Clay to Skin and Skin to Mouth Transfer of Phthalates Associated with the Use of Polymer Clays" (PDF). Division of Occupational & Environmental Medicine. Archived (PDF) from the original on 2012-02-22.

[Plastisols-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ Sarvetnick HA. (1972). Plastisols and organosols. New York: Van Nostrand Reinhold.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:استفاده از پارامتر نویسندگان (link)

[Patent-6] Severs ET, Lebanon M, & Frechtling AC. (1956-07-03). "Composition comprising a gelling agent and a dispersion of a vinyl resin in a plasticizer". United States Patent Office, patent 2,753,314.{{cite news}}: نگهداری یادکرد:استفاده از پارامتر نویسندگان (link)

[7] Cahill, Phyllis. "Does Polymer Clay Shrink?". Polymer Clay Journey. Retrieved 13 December 2018.

[8] Cheraghian, Goshtasp (1 January 2017). "Synthesis and properties of polyacrylamide by nanoparticles, effect nanoclay on stability polyacrylamide solution". Micro & Nano Letters. 12 (1): 40–44. doi:10.1049/mnl.2016.0419.

[9] Consumer Product Safety Improvement Act

[Hazards-10] Miller S. (2012). "Health Impacts of Toxins in Polymer Clays". Archived from the original on 2012-12-15. Retrieved 2012-12-19.

[Approved2-11] FDA (2012). "Guidance for Industry Limiting the Use of Certain Phthalates as Excipients in CDER-Regulated Products" (PDF). Food and Drug Administration. Archived (PDF) from the original on 2012-03-01. Retrieved 2012-01-10.

[12] Consumer Product Safety Improvement Act

[Approved-13] FDA (2012). "Guidance for Industry Limiting the Use of Certain Phthalates as Excipients in CDER-Regulated Products" (PDF). Food and Drug Administration. Archived (PDF) from the original on 2012-03-01. Retrieved 2012-01-10.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]