پرش به محتوا

دون خوان و فرمانده

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

دون خوان و فرمانده
هنرمندفرانسیسکو گویا
سال۱۷۹۷–۱۷۹۸
موادرنگ‌روغن روی بوم
ابعاد
۴۵ × ۳۲ س.م

دون خوان و فرمانده (اسپانیایی: Don Juan y la estatua del Comendador یا El burlador de Sevilla) نام اثری از هنرمند اسپانیایی، فرانسیسکو گویا است.[۱] این نقاشی به مجموعه‌ای از شش نقاشی کابینتی[پانویس ۱] او تعلق دارد که هر کدام حدوداً ۴۳ × ۳۰ سانتی‌متر هستند و موضوع جادوگری محور اصلی آنها است. این نقاشی‌ها روایتی واحد را تشکیل نمی‌دهند و معنای مشترکی ندارند، بنابراین هر یک به طور جداگانه تفسیر می‌شوند، اما به لحاظ نزدیکی موضوع و دوره خلق اثر، همیشه در کنار هم بررسی می‌شوند.

این مجموعه در مالکیت دوک‌های اوسونا بود و زینت‌بخش اقامتگاه تابستانی آن‌ها در آلآمدا د اوسونا[پانویس ۲] بود. این مجموعه آثار، علاوه بر دون خوان و فرمانده، شامل جشن جادوگران[پانویس ۳]، پرواز جادوگران[پانویس ۴]، افسون[پانویس ۵]، مرد افسون‌شده[پانویس ۶] و آشپزخانه جادوگران[پانویس ۷] می‌شود. چهار مورد از این نقاشی‌ها در مجموعه‌های عمومی، و یکی در مجموعه‌ای خصوصی نگهداری می‌شود و دون خوان و فرمانده اثری مفقود شده تلقی می‌شود.

پیشینه آفرینش آثار

[ویرایش]

حمایت دوک‌های اوسونا

[ویرایش]

در سال‌های نخست فعالیت حرفه‌ای گویا در مادرید، در حالی که همزمان مشتریان خصوصی خود را در میان اشراف و بورژوازی پایتخت گسترش می‌داد، عمدتاً به عنوان طراح برای کارخانه سلطنتی تاپستری نیز کار می‌کرد.[۱] حامیان مهم او در این دوره، دوک‌های اوسونا، پدرو تله‌س-گیرون[پانویس ۸] و همسرش ماریا جوزفا پیمنتل[پانویس ۹] بودند که از نخبگان فکری و از چهره‌های برجسته روشنگری اسپانیا بشمار می‌رفتند. آن‌ها جلسات بحث و گفتگو را با حضور روشنفکران برگزار می‌کردند و به عنوان حامیان جدی فرهنگ شناخته می‌شدند؛ کتابخانه‌ای چشمگیر جمع‌آوری کرده و در محل اقامت خود تئاتر برگزار می‌کردند و از دانشمندان و هنرمندان آن دوره، از جمله گویا و لیندرو فرناندز د موراتین حمایت می‌کردند. بین سال‌های ۱۷۸۵ تا ۱۸۱۷، گویا حدود ۳۰ اثر برای آن‌ها آفرید که شامل پرتره‌هایی از خود دوک و دوشس و فرزندانشان، صحنه‌های مذهبی و نقاشی‌های کابینتی بود. همچنین نسخه‌های اولیه حکاکی‌های مجموعه لوس کاپریچوس[پانویس ۱۰] را نیز این زوج از هنرمند خریداری کردند. پس از مرگ دوک در سال ۱۸۰۷، گویا همچنان برای دوشس و خانواده او به عنوان هنرمند مشغول به کار بود.[۲]

آلامدا د اوسونا

[ویرایش]

در سال ۱۷۸۳، دوک اوسونا زمین‌ها و ساختمان‌هایی در منطقه شمال شرقی مادرید، یعنی منطقه لا آلامدا را که خانواده‌های ثروتمند تابستان‌های خود را سپری می‌کردند خریداری کرد. در این منطقه که به لا آلامدا د اوسونا[پانویس ۱۱] مشهور شد، پروژه‌های توسعه زیادی توسط این خانواده انجام گرفت و تا سال ۱۷۹۲، پروژه‌های ساختمانی دوک و همسرش شامل کاخی برای سکونت و مجموعه‌ای از باغ‌ها به نام ال کاپریچو به پایان رسید.[۳] دوک اوسونا مجموعه‌ای از شش نقاشی کوچک از گویا خریداری کرد تا کاخ جدیدش را تزئین کند.[۳] بر اساس اسناد موجو، صورتحسابی مورخ ۲۷ ژوئن ۱۷۹۸ صادر شده که مربوط به خرید "شش اثر با موضوع جادوگران"، به مبلغ ۶۰۰۰ رئال است.[۴][۵]

تصور عموم بر این است که این نقاشی‌ها به سفارش دوشس خلق شده‌اند؛ اما هیچ مدرکی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. ممکن است گویا آثار از پیش خلق شده‌ای را به مشتریان خود ارائه داده باشد که مطابق با سلیقه آن‌ها بوده است.[۶] به همین دلیل، تعیین اینکه نقاش این آثار را با هدف یک اتاق خاص خلق کرده یا قرارگیری آن‌ها بعداً تصمیم‌گیری شده، دشوار است. آنچه که مشخص است این است که نقاشی‌ها در طبقه اول، در راهرویی که به دفتر دوشس منتهی می‌شد، آویخته شده بودند، اتاقی که به عنوان گابینه د پایسز (کابینه کشورها)[پانویس ۱۲] شناخته می‌شد.[۶] فرانک اروینگ هکس،[پانویس ۱۳] تاریخ‌شناس هنر، معتقد بود که این اتاق در اصل برای کتابخانه طراحی شده بوده و به همین دلیل گویا به عمد نمادهای ادبی را در ترکیب‌بندی خود گنجانده است.[۶] از سوی دیگر، ماریا ایزابل پرز هرناندز،[پانویس ۱۴] که فهرست اموال خانواده را در سال ۱۸۳۴، پس از مرگ دوشس، بررسی کرده، معتقد است که نقاشی‌های گویا در آن زمان در راهروی گابینه د پایسز بودند و باقی اشیاء و مبلمان آن اتاق دلالتی بر استفاده از آن اتاق به‌عنوان کتابخانه ندارد.[۷] او معتقد است که آثار گویا همراه با مجموعه لوس کاپریچوس، در حدود سال ۱۸۴۵ به آنجا منتقل شدند.[۶]

  • مجموعه جادوگری

موضوع آثار

[ویرایش]
طراحی از مجموعه رویاها، حدود ۱۷۹۷

موضوع محوری این آثار، جادوگران و جادوگری بودند که عناصر مهمی در فرهنگ عامه اسپانیا محسوب می‌شدند. باور به جادوگری و شیاطین در میان مردم گسترده بود و انگیزاسیون و مجازات‌های کلیسا برای جادوگری این خرافات را بیشتر تقویت می‌کرد و به آن اعتبار می‌بخشید. اما این موضوع در هنر، ادبیات و تئاتر اغلب به صورت طنز یا هجو نمود پیدا می‌کرد.[۸] گویا در بسیاری از آثارش از نمایشنامه‌های آنتونیو د زامورا،[پانویس ۱۵]، نمایشنامه‌نویس اسپانیایی الهام گرفت که احتمالاً آن‌ها را در تئاتر خصوصی دوک‌ها دیده بود.[۸] اشراف روشنفکر،[پانویس ۱۶] که دوک‌های اوسونا نیز در زمره ایشان بودند، به جادوگری اعتقادی نداشتند؛ اما به موضوع جادو، پدیده‌های ماوراءالطبیعه و فرهنگ عامیانه مربوط علاقه‌مند بودند.[۸] کتابخانه دوک‌ها شامل کتاب‌هایی درباره جادوگری بود (از جمله پتک جادوگران و شیطانِ لنگ) که برای داشتن آن‌ها نیاز به داشتن مجوز ویژه‌ای از دادگاه مقدس بود.[۹] مادر دوشس نیز به طرز چشمگیری به علوم خفیه و رمان‌هایی چون واتک اثر ویلیام بکتفورد علاقه داشت[۴] و بسیاری از دوستان روشنفکر گویا نیز از اعضای فراماسونری بودند.[۸][۹]

موضوع جادوگری تأثیری مشابه بر گویا داشت. او اعلام کرده بود که به جادوگران باور ندارد و خود را فردی شکاک می‌دانست، اما موضوع بسیاری از آثارش شیاطین و شخصیت‌های خیالی بود.[۱] او در نامه‌ای به دوست خود مارتین زاپاتر نوشته است که : "من از جادوگران، شیاطین، ارواح، غول‌های خودنما، دزدان، و رذلان نمی‌ترسم. هیچ‌یک از این موجودات در حقیقت چیزی نیستند جز خودِ انسان‌ها."[۱]

مشخص نیست که آیا دوشس اوسونا موضوعات نقاشی‌ها را به گویا پیشنهاد کرده یا این موضوعات از خلاقیت خود او سرچشمه گرفته است.[۱۰][۱۱]

تاریخ آفرینش آثار

[ویرایش]

این نقاشی‌ها به احتمال زیاد بین سال‌های ۱۷۹۷ و ۱۷۹۸ خلق شده‌اند، اما قطعاً دیرتر از تاریخی که در رسید خرید آثار درج شده، یعنی ۲۷ ژوئن ۱۷۹۸، نبوده‌اند.[۱۲] بین این مجموعه آثار و مجموعه حکاکی‌های لوس کاپریچوس شباهت‌های زیادی از نظر موضوعی و ترکیبی وجود دارد که می‌توان به این نتیجه رسید که احتمالا گویا همزمان روی هر دو مجموعه کار می‌کرده است.[۱۲] جوزپ گودیول[پانویس ۱۷]مجموعه جادوگران را به سال‌های ۱۷۹۴ و ۱۷۹۵ نسبت می‌دهد که مصادف با دوره‌ای بود که نقاش پس از بیماری شدید خود در حال بهبود بود.[۱۳] این بیماری در سال‌های ۱۷۹۲ و ۱۷۹۳ باعث شد گویا به طور کامل ناشنوا شود.[۱] با بازگشت تدریجی به کار، گویا بر روی نقاشی‌های کوچک‌تر تمرکز کرد که نیاز به تلاش جسمی کمتری داشت.[۱۴] او همچنین بیشتر به ترکیب‌بندی‌هایی پرداخت که از الگوهای موجود و معیارهای پذیرفته شده آزاد بود و ریشه در تخیل هنرمند داشت.[۱۴] طبق نظر تاریخ‌شناس هنر خوزه لوئیس مورالس ای مارین،[پانویس ۱۸] این مجموعه در سال ۱۷۹۹ در آکادمی سلطنتی هنرهای زیبای سان فرناندو بتخت عنوان شش کاپریس عجیب[پانویس ۱۹] نمایش داده شده است.[۱۵]

تفسیر آثار

[ویرایش]

گویا در آفرینش این نقاشی‌ها بیشترین الهام را از آثار آنتونیو د زامورا (۱۶۶۰–۱۷۲۷)، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس اسپانیایی گرفته است.[۱۶] زامورا از سنت‌های اسپانیایی پیروی می‌کرد و در برابر تأثیرات ادبیات معاصر فرانسه مقاومت می‌کرد. نقاشی دون خوان و فرمانده که شاخص‌ترین اثر این مجموعه است، صحنه‌ای از پرده سوم کمدی زامورا را به تصویر می‌کشد که بازآفرینی اثر فریبکار سویل و مهمان سنگی[پانویس ۲۰] از تیرسو د مولینا[پانویس ۲۱] است که بازخوانی‌ای از داستان دون خوان بود. نمایش زامورا موفقیت زیادی به‌همراه داشت و بین سال‌های ۱۷۸۴ تا ۱۸۰۴ در مادرید سالانه اجرا می‌شد.[۱۷]

ممکن است لئاندرو موراتین، که با این برداشت از داستان دون خوان آشنا بوده، آن را به عنوان موضوعی برای نقاشی به گویا پیشنهاد داده باشد.[۱۷] یا شاید گویا که عاشق تئاتر بود، خود این نمایش را دیده و این صحنه را انتخاب کرده است. در این نمایش، دون خوان فرمانده گونزالو د اولوا[پانویس ۲۲] را می‌کشد و سپس تندیسی از او را برای شام دعوت می‌کند، که این تندیس دعوت را پذیرفته و حضورش منجر به یک مواجهه سرنوشت‌ساز در معبد خانواده اولوا[پانویس ۲۳] می‌شود – صحنه‌ای که در نقاشی تصویر شده است.[۱۷]

در پس‌زمینه، گویا درگاهی قوسی‌شکلی را تصویر کرده که یادآور کلیسای کوچک خانواده اولوا است، و در بالای پله‌ها، مجسمه سنگی فرمانده نمایان است.[۱۸] فرمانده در لباسی پوشیده و غرق در نوری روشن که فضای پیرامون را روشن می‌کند، به دون خوان نزدیک می‌شود. این لباس نشان صلیب سنت جیمز را دارد.[۱۸] دون خوان، نشسته روی صندلی با شعله‌هایی که پشت او در حال برخاستن هستند، به نظر می‌رسد که از حضور فرمانده بی‌خبر است.[۱۷] وضعیت متکبرانه او، با دست‌های روی کمر و شمشیر در کنار، سرکشی‌اش را منعکس می‌کند. او لباس شوالیه قرن شانزدهمی به تن دارد که با کلاه پهن و پر زینت شده است. گویا در این نقاشی، لحظه پرتنش قبل از اوج درام را به تصویر می‌کشد.[۱۸]

دون خوان، بدون هیچ نشانی از پشیمانی، به جهنم روانه خواهد شد که این آینده محتوم را هنرمند با نقاشی زبانه‌های آتش نمایش داده است.[۱۸] رابطه میان شخصیت‌ها و رفتار بی‌خیال دون خوان، نقاشی قدیمی‌تر گویا به نام هرکول و اومفاله[پانویس ۲۴] را تداعی می‌کند.[۱۷] تاریخ‌شناس هنر، جوزپ گودیول،[پانویس ۲۵] اثر دون خوان و فرمانده را تجلی سبک پیشا-رمانتیک گویا می‌داند.[۵]

چهره دون خوان ممکن است بر اساس یکی از هنرپیشه‌های هم‌عصر گویا تصویر شده باشد؛ احتمالا مانوئل گارسیا پارا[پانویس ۲۶] یا مانوئل د لا پرادا[پانویس ۲۷] که نقش‌های اصلی اغلب نمایش‌ها توسط ایشان ایفا می‌شدند، و به‌خصوص در ایفای نقش در نمایش‌هایی با تم جادو و جادوگری تبحر داشتند.[۱۷][۱۹] این نقاشی بیش از دیگر آثار مجموعه از تم اصلی فاصله گرفته است. این اثر تضاد میان واقعیت و تخیل یا انتقاد از خرافات را بررسی نمی‌کند، بلکه بر پیامدهای گناه تمرکز دارد. تاریخ‌شناس هنر فرانک اروینگ هکس[پانویس ۲۸] معتقد است که این نقاشی آخرین اثر این مجموعه است و در نتیجه پایان روایتی است که گویا برای مجموعه‌اش در نظر گرفته بوده است.[۱۸]

سرنوشت آثار

[ویرایش]

ثروت دوک‌های اوسونا به‌دست وارثان آن‌ها، به‌خصوص ماریانو تله‌س-گیرون، دوازدهمین دوک اوسونا، به فنا رفت. در سال ۱۸۹۶، حراجی‌ای در مادرید برگزار شد که طی آن املاک و مجموعه هنری خانواده فروخته شد، و نقاشی‌های مجموعه جادوگری در میان مجموعه‌داران متعدد پراکنده شدند.[۲۰] اثر دون خوان و فرمانده آخرین بار در این حراجی دیده شد پس از آن دیگر اثری از آن نقاشی به‌دست نیامد، و از این رو از آثار مفقوده تاریخ هنر به شمار می‌آید. تنها تصویر موجود از این اثر، عکسی است که ژان لوران از آن برداشته است.[۱۵]

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ نقاشی کابینتی (انگلیسی: Cabinet painting) اصطلاحی تخصصی در نقاشی است که جهت اشاره به نقاشی‌هایی با ابعاد کوچک بکار می‌رود. این آثار معمولاً ابعادی بیشتر از ۶۰ سانتی‌متر در هر جهت ندارند، اما اغلب بسیار کوچکتر از این اندازه‌هاست.
  2. ↑ Alameda de Osuna
  3. ↑ El aquelarre
  4. ↑ Vuelo de Brujas
  5. ↑ El conjuro
  6. ↑ La lámpara del Diablo
  7. ↑ La cocina de las brujas or Berganza y Cañizares
  8. ↑ Pedro Téllez-Girón
  9. ↑ María Josefa Pimentel
  10. ↑ Los caprichos
  11. ↑ Alameda de Osuna
  12. ↑ gabinete de países
  13. ↑ Frank Irving Heckes
  14. ↑ María Isabel Pérez Hernández
  15. ↑ Antonio de Zamora
  16. ↑ ilustrados
  17. ↑ Josep Gudiol Ricart
  18. ↑ José Luis Morales y Marín
  19. ↑ six strange caprices
  20. ↑ The Trickster of Seville and the Stone Guest
  21. ↑ Tirso de Molina
  22. ↑ Gonzalo de Ulloa
  23. ↑ Ulloa family
  24. ↑ Hércules y Ónfala
  25. ↑ Josep Gudiol Ricart
  26. ↑ Manuel García Parra
  27. ↑ Manuel de la Prada
  28. ↑ Frank Irving Heckes

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ Hughes, Robert (2006). Goya: artysta i jego czas [Goya: The Artist and His Time] (in Polish). Warsaw: W.A.B. ISBN 978-83-7414-248-9. OCLC 569990350.
  2. ↑ Bray, Xavier (2015). Goya: Los Retratos [Goya: The Portraits] (in Spanish). Madrid: Turner Libros. pp. 66–67. ISBN 978-84-16354-84-9.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Añón, Carmen, ed. (2001). "El capricho" de la Alameda de Osuna ["The Whim" of the Alameda de Osuna] (in Spanish) (2 ed.). Madrid: Caja Madrid Fundación. ISBN 978-84-89471-19-1.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ "Vuelo de brujas" [Witches' Flight]. Fundación Goya en Aragón (in Spanish). .
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Gudiol, Josep (1970). Goya, 1746 – 1828. Biografía, estudio analítico y catálogo de sus pinturas [Goya, 1746–1828: Biography, Analytical Study, and Catalogue of His Paintings] (in Spanish). Vol. I. Madrid: Polígrafa. pp. 295–296.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ Pérez Hernández, María Isabel Vicenta (29 October 2012). "Análisis de la obra "asuntos de brujas" realizada por Francisco de Goya para la Casa de campo de la Alameda de la condesa duquesa de Benavente" [Analysis of the Work "Witch Matters" Created by Francisco de Goya for the Casa de Campo of the Countess Duchess of Benavente]. AXA. Una revista de Arte y Arquitectura (in Spanish). 4. ISSN 1989-5461.
  7. ↑ Heckes, Frank Irving (2003). "Goya y sus seis asuntos de brujas" [Goya and His Six Witch Themes]. GOYA: Revista de arte (in Spanish). 295–296. Madrid: Fundación Lázaro Galdiano: 197–214. ISSN 0017-2715.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ Sánchez, Alfonso Pérez; Anes, Gonzalo; Baticle, Jeannine; Glendinning, Nigel; Licht, Fred; de Márquez, Teresa Lorenzo (1988). Goya y el espíritu de la Ilustración [Goya and the Spirit of the Enlightenment] (in Spanish). Madrid: Museo del Prado. pp. 184, 193–194. ISBN 84-86022-28-2.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Francisco Goya 1746-1828 (in Polish). Vol. 11. Poznań: Oxford Educational. 2006. ISBN 978-83-7425-433-5.
  10. ↑ Goya en tiempos de guerra [Goya in Times of War] (in Spanish). Madrid: Museo Nacional del Prado. 2008. pp. 160–161, 163. ISBN 978-84-95241-55-9.
  11. ↑ Tomlinson, Janis A. (2022). Goya: a portrait of the artist. Princeton: Princeton University Press. p. 165. ISBN 978-0-691-20984-5.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Díaz, María Jesús, ed. (2010). Goya (in Spanish). Madrid: Susaeta Ediciones. pp. 133–135. ISBN 978-84-9928-021-9.
  13. ↑ Peccatori, Stefano; Zuffi, Stefano (2006). Klasycy sztuki: Goya [Art Classics: Goya] (in Polish). Warsaw: Arkady. ISBN 978-83-60529-14-0.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Luna, Juan J. (1995). Goya en las colecciones españolas [Goya in Spanish Collections] (in Spanish). Madrid: Banco Bilbao Vizcaya. pp. 94–95. ISBN 84-86022-79-7.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Morales y Marín, José Luis (1994). Goya. Catálogo de la pintura [Goya: Catalogue of Paintings] (in Spanish). Zaragoza: Real Academia de Nobles y Bellas Artes de San Luis. pp. 246–248. ISBN 978-84-600-9073-1.
  16. ↑ de Beruete, Aureliano (1917). Goya. Composiciones y figuras [Goya: Compositions and Figures] (in Spanish). Vol. 2. Madrid: Blas y Cia. pp. 99–100.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ ۱۷٫۵ "Don Juan y el Comendador" [Don Juan and the Commendatore]. Fundación Goya en Aragón (in Spanish). Retrieved 2024-10-01.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ ۱۸٫۳ ۱۸٫۴ Nordström, Folke (2015). Goya, Saturno y melancolía: Consideraciones sobre el arte de Goya [Goya, Saturn and Melancholy: Considerations on the Art of Goya] (in Spanish). Madrid: Antonio Machado Libros. pp. 185–190. ISBN 978-84-9114-061-0.
  19. ↑ Camón Aznar, José (1980). Fran. de Goya (in Spanish). Vol. III. Zaragoza: Caja de Ahorros de Zaragoza, Aragón y Rioja. pp. 106–107. ISBN 978-84-500-4165-1.
  20. ↑ Goya en las colecciones madrileñas [Goya in Madrid Collections] (in Spanish) (2 ed.). Barcelona: Museo del Pardo. 1983. pp. 120–121. ISBN 978-84-300-9033-4.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دون_خوان_و_فرمانده&oldid=40505379»