دسته تیغه‌های آذرین
دستهٔ تیغه‌های آذرین (انگلیسی: Dike swarm) یک ساختار بزرگ زمین‌شناسی است که شامل گروهی عمده از آذرین‌تیغه‌های ماگمایی می‌شود که به‌صورت موازی، خطی یا شعاعی درون پوسته قاره‌ای یا آتشفشان‌های مرکزی در مناطق کافت زمین‌شناختی نفوذ کرده‌اند. نمونه‌هایی از این ساختار در ایسلند[۱] و در نزدیکی آتشفشان‌های بزرگ دیگر (آتشفشان چینه‌ای، کاسه آتشفشانی، آتشفشان سپری و سایر سامانه‌های شکافی) در سراسر جهان یافت می‌شود. این دسته‌ها از چندین تا صدها تیغه آذرین تشکیل شده‌اند که تقریباً هم‌زمان در طی یک رویداد نفوذی واحد تشکیل شده‌اند. آن‌ها دارای ماهیت ماگمایی و چینه‌شناسی هستند و ممکن است یک استان بزرگ آذرین را شکل دهند.
وجود دسته‌های تیغه‌های آذرین مافیک در مناطق نخست‌زیستی و پیشین‌زیستی دیرینه اغلب به عنوان شواهدی از فعالیت ستون گوشته‌ای مرتبط با دماهای بالقوه غیرعادی بالای گوشته سیاره‌ای مطرح می‌شود.
دسته‌های تیغه‌های آذرین ممکن است تا ۴۰۰ کیلومتر (۲۵۰ مایل) در عرض و طول گسترش یابند. بزرگ‌ترین دسته تیغه‌های آذرین شناخته‌شده بر روی زمین، دسته تیغه‌های آذرین مک‌کنزی در نیمه غربی سپر کانادا در کانادا است که بیش از ۵۰۰ کیلومتر (۳۱۰ مایل) عرض و ۳٬۰۰۰ کیلومتر (۱٬۹۰۰ مایل) طول دارد.[۲]
حدود ۲۵ دسته تیغه‌های آذرین غول‌پیکر بر روی زمین شناخته شده‌اند. هندسه اولیه بیشتر این دسته‌های غول‌پیکر به دلیل سن بالا و فعالیت‌های بعدی زمین‌ساختی به خوبی مشخص نیست.
دسته‌های تیغه‌های آذرین همچنین در زهره و مریخ شناسایی شده‌اند.[۳][۴]
دسته‌های سنگ رسوبی آذرین‌تیغه آواری نیز بر روی زمین وجود دارند، مانند نمونه‌هایی در شیلی.[۵]
نمونه‌ها
[ویرایش]آفریقا
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین کیپ پنینسولا (آفریقای جنوبی)
- دسته تیغه‌های آذرین اوکاوانگو (بوتسوانا)
- تیغه‌های آذرین دولریتی در توده قیرا (چاد، مرکز آفریقا)[۶]
جنوبگان
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین وستفولد هیلز (جنوبگان شرقی)
آسیا
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین شمال چین (کراتون شمال چین، چین)
- دسته تیغه‌های آذرین سایان (روسیه)
- دسته تیغه‌های آذرین شیروتوری-هیکتا (شمال‌شرق شیکوکو، ژاپن)
استرالیا
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین گاردنر (جنوب استرالیا)
- دسته تیغه‌های آذرین ماندین ول (استرالیای غربی)
- دسته تیغه‌های آذرین وودز پوینت (ویکتوریا، استرالیا)
اروپا
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین دریای بارنتز
- دسته تیغه‌های آذرین اگرسوند (جنوب‌غرب نروژ)
- دسته تیغه‌های آذرین کتسوند-کوستر (جنوب‌شرق نروژ، سواحل غربی سوئد)
- دسته تیغه‌های آذرین کیلدونان (جزیره آران، اسکاتلند)
- دسته تیغه‌های آذرین کیروف (روسیه)
- دسته تیغه‌های آذرین مول و اسکای، اسکاتلند
- دسته تیغه‌های آذرین اورانو (الب (جزیره), ایتالیا)
- دسته تیغه‌های آذرین ساتاکونتا، فنلاند
- دسته تیغه‌های آذرین سیدا-برگیسهوئبل (زاکسن، آلمان)
- دسته تیغه‌های آذرین اسکوری (شمال‌غرب اسکاتلند)
- دسته تیغه‌های آذرین اورال، روسیه[۷]
آمریکای شمالی
[ویرایش]کانادا
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین بلا بلا و گیل پاساژ (مرکز ساحل بریتیش کلمبیا)
- دسته تیغه‌های آذرین فرانکلین (شمال کانادا)
- دسته تیغه‌های آذرین گرنویل (انتاریو و استان کبک)
- دسته تیغه‌های آذرین مک‌کنزی (قلمروهای شمال غربی، نوناووت، ساسکاچوان، منیتوبا و انتاریو)
- دسته تیغه‌های آذرین ماراتن (شمال‌غرب انتاریو)
- دسته تیغه‌های آذرین ماتاچوان (شرق انتاریو)
- دسته تیغه‌های آذرین میستاسینی (غرب کبک)
- دسته تیغه‌های آذرین سادبری (شمال‌شرق انتاریو)
- تیغه‌های آذرین لانگ رِینج (نیوفاندلند و لابرادور)
گرینلند
[ویرایش]ایالات متحده
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین چیف جوزف (گروه بازالت رودخانه کلمبیا، جنوب‌شرق واشینگتن (ایالت), شمال‌شرق اورگن)
- دسته تیغه‌های آذرین کندی (جنوب‌شرق وایومینگ)
- دسته تیغه‌های آذرین شعاعی مگدالنا (مرکز نیومکزیکو)
- دسته تیغه‌های آذرین سن رافائل سوِل (یوتا)
- دسته تیغه‌های آذرین اسپنیش پیکس، جنوب کلرادو[۸]
- دسته تیغه‌های آذرین وورم اسپرینگز ماونتین (نوادا)
- دسته تیغه‌های آذرین ایندیپندنس (جنوب‌شرق کالیفرنیا)[۹]
آمریکای جنوبی
[ویرایش]- دسته تیغه‌های آذرین مرتبط با پارانای اتندکا ترپ
- دسته تیغه‌های آذرین کوآرو، اروگوئه
- دسته تیغه‌های آذرین شرق پاراگوئه[۱۰]
- دسته تیغه‌های آذرین اوکروس، پرو
- دسته تیغه‌های آذرین اروگوئه
- دسته تیغه‌های آذرین فلوریدا
- دسته تیغه‌های آذرین نیکو پرز
- دسته تیغه‌های آذرین ترینتا یی ترس
- دسته تیغه‌های آذرین تاندیل و آزول (استان بوئنوس آیرس، آرژانتین)
- دسته تیغه‌های آذرین ریو سیارا-میرم
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ برای اطلاعات دربارهٔ ایسلند، به عنوان مثال مراجعه کنید به: A. Gudmundsson: Emplacement and arrest of sheets and dykes in central volcanoes. Journal of Volcanology and Geothermal Research 116 (2002) 279–298 بازیابی‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۲۰.
- ↑ "Mackenzie dike swarm". Britannica Online Encyclopedia. geological feature, Canada.
- ↑ Galgana, Gerald A.; Grosfils, Eric B.; McGovern, Patrick J. (2013). "Radial dike formation on Venus: Insights from models of uplift, flexure and magmatism". Icarus. 225 (1): 538–547. Bibcode:2013Icar..225..538G. doi:10.1016/j.icarus.2013.04.020.
- ↑ Ernst, R.E.; Grosfils, E.B.; Mège, D. (2001). "Giant Dike Swarms: Earth, Venus, and Mars". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 29 (1): 489–534. Bibcode:2001AREPS..29..489E. CiteSeerX 10.1.1.473.1821. doi:10.1146/annurev.earth.29.1.489.
- ↑ Winslow, M.A. (1983). "Clastic dike swarms and the structural evolution of the foreland fold and thrust belt of the southern Andes". GSA Bulletin. 94 (9): 1073–1080. Bibcode:1983GSAB...94.1073W. doi:10.1130/0016-7606(1983)94<1073:CDSATS>2.0.CO;2.
- ↑ Nkouandou, Oumarou Faarouk; Bardintzeff, Jacques-Marie; Mahamat, Oumar; Fagny Mefire, Aminatou; Ganwa, Alembert Alexandre (22 مه 2017). "The dolerite dyke swarm of Mongo, Guéra Massif (Chad, Central Africa): Geological setting, petrography and geochemistry". Open Geosciences. 9 (1): 138–150. Bibcode:2017OGeo....9...12N. doi:10.1515/geo-2017-0012. ISSN 2391-5447.
- ↑ Puchkov, Victor; Ernst, Richard E.; Hamilton, Michael A.; Söderlund, Ulf; Sergeeva, Nina (2016). "A Devonian > 2000 km-long dolerite dyke swarm-belt and associated basalts along the Urals-Novozemelian fold-belt: part of an East-European (Baltica) LIP tracing the Tuzo Superswell". GFF. 138 (1): 6–16. Bibcode:2016GFF...138....6P. doi:10.1080/11035897.2015.1118406. S2CID 130648268.
- ↑ Larson, E. E.; Strangway, D. W. (1 مارس 1969). "Magnetization of the Spanish Peaks Dike Swarm, Colorado, and Shiprock Dike, New Mexico". Journal of Geophysical Research. 74 (6): 1505–1514. Bibcode:1969JGR....74.1505L. doi:10.1029/JB074i006p01505.
- ↑ Chen, J. -H.; Moore, James G. (1979). "Late Jurassic Independence dike swarm in eastern California". Geology (به انگلیسی). 7 (3): 129–133. Bibcode:1979Geo.....7..129C. doi:10.1130/0091-7613(1979)7<129:LJIDSI>2.0.CO;2.
- ↑ Druecker, M.D.; Gay, S.P. Jr., Mafic dyke swarms associated with Mesozoic rifting in eastern Paraguay, South America[نیازمند یادکرد دقیق]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Dike swarm». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۰ فوریه ۲۰۲۵.