پرش به محتوا

دستنبو

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
تصاویر چند دستنبو

دستنبو (نام علمی: Cucumis melo var. dudaim) میوه‌ای است از خانواده کدوییان بوده و اندازهٔ آن کوچکتر از خربزه، تقریباً به اندازه یک کف دست و به رنگ نارنجی مایل به قهوه‌ای می‌باشد. در ابتدای رشد سبز رنگ بوده و به مرور زمان در اثر تابش خورشید بدین رنگ در می‌آید.

این میوه خوراکی بوده اما بیشتر شهرت آن به خاطر بوی خوشیست که دارد. خاستگاه اصلی دستنبو و خربزه در شهرستان تایباد است.

این میوه در ایران یافت می‌شود. در منطقه خراسان رضوی، سیستان (به اسم بنگارکbengarak)، آذربایجان، کردستان و کرمانشاه، ایلام و منطقه سنقر و کلیایی به‌طور سنتی، کشاورزان قدیمی در بینابین هندوانه و سایر محصولاتشان این گیاه را نیز می‌کاشته‌اند. در برخی مناطق افغانستان به آن اندَلَک می‌گویند. به سیستانی به آن بنگارک می‌گویند و در بیشتر مناطق ایران به آن «شه‌مامه» می‌گویند، این اسم به مناطق کردستان، کرمانشاه و ایلام محدود نشده و در برخی از مناطق آذربایجان نیز به اسم " شاماما " رایج است. در ایلام از آن با دو نام شه‌مامه و گڕکه یاد می‌شود. در لرستان و بین لرها هم این اسم رواج داشته‌است. البته با اندکی تغییر شه‌مامه را شمومه (shamooma) تلفظ می‌کنند.

واژه شمامه طبق لغتنامه عمید و کمبریج عربی بوده و به معنی خربزه است.[۱][۲] در روستاهای مازندران نیز به آن بسابین یا بصابین می‌گویند.

دستنبو در ادبیات

[ویرایش]

از خاقانی:[۳]

سرخ‌جامی چون شفق در دست و آنگه در صبوحلخلخه از صبح و دستنبو ز اختر ساختند

از ناصرخسرو:[۴]

همه گفتار خوب و بی کرداربی‌مزه و بس نکو چو دستنبو

از لاادری:

داد دستنبو به دستم یار و دستم بو گرفتوه چه دستنبو که دستم بوی دست او گرفت

یا در جای دیگری آمده‌است:

یار دستنبو به دستش بود و دستنبو به دستم داد و دستم بوی دستمبوی دستِ او گرفت
من به قربان چنان دستی که دستنبو بدستم داد و دستم بوی دستنبوی دست او گرفت

همچنین بیت‌های زیر نیز کاربرد اغراق‌آمیز کلمه «دستنبو» را نشان می‌دهد:

یار زیباروی، دستنبو به دستم داد و دستم بو گرفت وه چه دستنبو که دستم بوی دستنبوی دست او گرفت

و:

از عطر آغوشت لباسم بو بگیردبوی خوش بابونه و لیمو بگیرد
باغ تفرج، باغ بی‌میوه چه حاصلگیرم که دستم بوی دستمبو بگیرد

منابع

[ویرایش]
  1. Saleminejad, Hossein. "معنی شمامه | فرهنگ فارسی عمید". www.vajehyab.com (به انگلیسی). Retrieved 2018-11-01.
  2. "melon | translate English to Arabic: Cambridge Dictionary". dictionary.cambridge.org (به انگلیسی). Retrieved 2018-11-01.
  3. «خاقانی (قصاید)/صبح خیزان کز دو عالم خلوتی برساختند - ویکی‌نبشته». fa.wikisource.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
  4. «ناصر خسرو (قصاید)/ای همه گفتار خوب بی‌کردار، ویکی‌نبشته». fa.wikisource.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.