دستجرد، یک روستا در ایران است که در دهستان بیارجمند شهرستان شاهرود واقع شده‌است.^[۱]

وجه تسمیه

دستگرد. [ دَ گ ِ ] (اِ) دسکره . دستجرد. قریه . || زمین هموار. || زمین و ملک زراعتی . || بنایی مانند کوشک که گرد آن خانه ها باشد.

دستگرد به چم (معنی) «دست‌ساخت» است و در آغاز به آبادی‌های تازه بنیاد گفته می‌شد و در زمان ساسانیان در معنای زمین‌های شاهی کاربرد یافت. همچنین در فرهنگ فارسی معین، دستگرد به چم زمین پست وهموار و در لغت نامه دهخدا، به زمین هموار، زمین وملک زراعی و بنائی مانند کوشک که خانه‌ها به دور آن باشد، نوشته شده است. بیشتر نقاطی که در ایران و کشورهای پیرامون آن با نام‌های دستگرد و دستجرد معروفند، همان زمین‌های شاهی ساسانی هستند و این گواه پیشینه کهن این آبادیها در ایران است.

جمعیت

روستای دستجرد بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 ، 305 تن جمعیت دارد.

123 خانوار در آن زندگی می کنند که شامل 144مرد (47/5 درصد) و 161 زن ( 52/5 درصد) است.

پیشینه دستجرد

شاید بتوان دستجرد یا دستگرد را باز مانده یک شهر بزرگ دانست چراکه بر اساس کاوشهای انجام شده در حوالی آن به شهری باستانی به نام حرحره می رسیم که اکنون تنها خرابه ای از آن به صورت یک تپه باستانی برجا مانده است.

تپه حرحره مربوط به هزاره اول ق.م است و در شهرستان شاهرود، بخش بیارجمند، دهستان بیارجمند، جنوب روستای دستجرد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۱۴۱۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از سوی دیگر با توجه به نام این روستا گمانه هایی درباره وجود دژی ساسانی در گذشته زده می شود.

همچنین آثار بجا مانده از گذشته و به ویژه مسجد جامع روستا که متعلق به دوره صفوی است نشان می دهد که این روستا پیشینه ای کهن دارد.

از آنجا که دستجرد در مسیر شاهراهی ایران قرار دارد، از گذشته های دور یکی از روستاهای مهم منطقه بوده و نقش روستای محور و مرکزی را داشته . وسعت روستا و جمعیت آن خود گواه این امر است.

شاید به همین دلیل دستجرد مورد توجه دولت و حکومت مرکزی بوده و حکام آن به صورت مستقیم از مرکز تعیین می شدند.

با روی کار آمدن دولت پهلوی و سرو سامان پیدا کردن نسبی ادارات و وزارت کشور (وزارت داخله وقت) توجه بیشتری به حکام محلی شد و روستای دستجرد هم ازین قاعده مستثنی نبود.

نخستین حاکم یا نایب الحکومه که با حکم رسمی از سوی دولت پهلوی به نیابت در منطقه بیارجمند برگزیده شد « حاج نایب علی خان حیدری» بود که شاید بتوان اورا مهمترین عامل رشد روستای دستجرد و آبادیهای اطراف دانست. هرچند که وی و نیاکانش پیشتر هم توسط حکومت قاجار اداره امور را عهده دار بودند.

موقعیت جغرافیایی

دستجرد (شاهرود)
دستجرد (شاهرود)
روستا
	دستجرد (شاهرود)
	مختصات: ۳۶°۰۸′۳۰″ شمالی ۵۶°۰۵′۴۱″ شرقی / ۳۶٫۱۴۱۶۷°شمالی ۵۶٫۰۹۴۷۲°شرقی
کشور	ایران
استان	استان سمنان
شهرستان	شهرستان شاهرود
بخش	بخش بیارجمند
دهستان	دهستان بیارجمند
جمعیت (۲۰۰۶)
• کل	۴۰۹
منطقهٔ زمانی	یوتی‌سی +۳:۳۰ (ساعت رسمی ایران)
• تابستانی (DST)	یوتی‌سی +۴:۳۰ (ساعت رسمی ایران)

روستای دستجرد در ۳۰ کیلومتری شرقی شهر بیارجمند در بلندی 1015 متری از سطح دریا قرار دارد .

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران جلد سوم درباره دستجرد چنین می خوانیم :

دستجرد. [ دَ ج ِ ] (اِخ ) دهی است جزء دهستان مرکزی بخش بیارجمندشهرستان شاهرود. واقع در سه هزارگزی خاور بیار و راه فرعی به عباس آباد با 1100 تن سکنه [درآن تاریخ] . آب آن از قنات و راه آن مالرو است .

شغل

شغل اصلی مردم دستجرد، کشاورزی و دامداری است.

منابع آب

در زندگی روستایی آب و بدیت آوردن آن از جایگاه ویژه ای برخوردارست. چرا که ادامه کار روستایی چه کشاورز باشد و چه دامدار پیوند ناگسستنی با این سرچشمه زیستن دارد.

کاریزهای دستجرد از گذشته های دور شاهرگ های حیاتی روستا به شمار می رفته است و تا امروز هم جایگاه و ارزش خود را به خوبی نگاهبانی کرده اند.

درست آشکار نیست که پیشینه این کاریزها به چندسال پیش باز می گردد اما بخش مهمی از این کاریزها به همت نایب علی خان که نایب الحکومه دوره پهلوی نخست در منطقه بیارجمند بود بازسازی و احیا شده است. بخشهایی از این کاریزها نیز پیش از انقلاب و بخشهایی پس از انقلاب بازسازی و مرمت شده و جوبها اکثرا سیمانیست. در ادامه راه کاریز و در بخشهایی از آنهم به ساخت استخر پرداخته شده تا آب را بهتر بهره وری کنند.

سرچشمه های آب:

کاریز دایر 6 رشته

چاه عمیق 1 حلقه

چاه نیمه عمیق 5حلقه

فرآورده های کشاورزی

پسته، گندم، جو، چغندر و انواع لبنیات از مهم ترین محصولات این روستا است.

تحصیلات و سواد

شاخصه اصلی دستجرد نسبت به روستاهای دیگر درصد بالای افراد تحصیلکرده (لیسانس به بالا) و باسواد از گذشته تاکنون است. این روستا از سال ۱۳۰۰ دارای مدرسه رسمی بوده که به همت نایب علی خان حیدری بنا شده بود و مخارج آن شامل هزینه آموزگارانی که از شهر می آمدند و کتاب و غیره از راه موقوفات شخصی وی پرداخت می‌شد. همچنین دستجرد دارای یک کتابخانه با کتاب‌های نفیس است که در سال ۱۳۳۶ تأسیس گردیده است. بیش از ۳۰۰۰ نفر مهاجر در نقاط مختلف ایران و کشورهای دیگر دارد.

آداب و آیین ها

در روستای دستجرد از گذشته های دور آداب و رسوم خاصی رواج داشته است.

در این روستا تا پیش از انقلاب بسیاری از رسوم و جشن های ایران باستان از جمله جشن های مهرگان ، سده و ازین دست به همان شیوه باستانی برگزار می شده.

در کنار آن مراسم عروسی و عزا و از همه مهمتر مراسم محرم از جایگاه ویژه برخوردار بوده و همواره با آداب و شرایط خاص برگزار می شده است.

عروسی

در گذشته رسم بوده که سه روز و سه شب مراسم عروسی برگزار می کردند.

آیین عروسی در شب نخست حنا بندان است که کف دست عروس و داماد را حنا می کنند . و دیگر خانمهای فامیل و همسایه ها از این حنا بهره می برند .از صبح روز پس از عروسی با بردن داماد به حمام آغاز می شود و اقایان و خانمها جداگانه به شادی می پردازند و خانواده داماد از مهمانها با شیرینی و میوه پذیرایی میکنند و سپس یکی از بزرگان فامیل لباس داماد را بر تن داماد می کند و داماد را سوار بر اسب می کنند و سپس از همه مهمانها پذیرایی می کنند و پس از پذیرایی داماد به همراه عده ای از خانمها فامیل به دنبال عروس می روند و با دست به دست دادن عروس و داماد و با آرزوی خوشبختی برای آنها آنها را برای زندگی مشترک همراهی می کنند.این آیین از عصر آغاز می شده و تا پاسی از شب ادامه داشته. روزهای پس از آن هم به شادی و پایکوبی و مراسم پا تختی و غیره سر می شود.

سوگواری

سوگواری در صبحها و بعد از ظهر، بیشتر در حسینیه روستا انجام می شود. پس از پذیرایی دوباره بعد از ظهر مراسم صبح بر قرار است این مراسم تا سه روز ادامه دارد. پس از برگزاری پرسه شب سوم صاحبان عذا به سر قبر می روند و چراغ روشن به سر قبر می برند مراسم شب هفت انجام می شود بیشتر وقتها خرجی می دهند و یا چیزی را برای مرده وقف می کنند پس از آیین هفتم هر پنج شنبه مراسم الرحمن یا عذاداری انجام می شود تا چهل روز بگذرد و دوباره برای مرده ختم می دهند.

عزاداری محرم

مراسم دهه اول محرم برای اهالی از اهمیت ویژه برخوردار است اهالی شبها برای انجام مراسم در حسینیه جمع شده و پس از صرف شام که عمدتا توسط یکی از اهالی تقبل می شود مراسم روضه خوانی و پس از آن سینه زنی برگزار میشود.

از دیگر مراسم محرم می توان به حرکت دسته ها از حسینیه به سمت امامزاده روستا و بعکس در روزهای عاشورا و تاسوعا ، مراسم سینه دوره ، تعزیه خوانی و غیره برگزار می شود.