درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده
مقاله برگزیده ۱
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۱
کوه دَماوَند کوهی در شمال ایران است که به عنوان بلندترین کوه این کشور و بلندترین آتشفشان خاورمیانه شناخته می‌شود. این کوه در قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد. کوه دماوند که از نظر تقسیمات کشوری در استان مازندران قرار دارد، به هنگام صاف و آفتابی‌بودن هوا، از شهرهای تهران، ورامین و قم و همچنین کرانه‌های دریای خزر قابل رؤیت است. کوه دماوند در سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. همچنین کوه دماوند از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملّی» در شمار مناطق چهارگانهٔ ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌است.
از دماوند در اساطیر ایران هم یاد شده‌است و شهرتش بیش از هرچیز به این سبب است که ضحاک (پادشاهی ستمگر و اژدهافش) در آن به بند کشیده شده‌است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به طور کلّی‌تر کوه دماوند اشاره شده‌است. دماوند دارای چشمه‌های آب گرم لاریجان، اسک و وانه است.
مقاله برگزیده ۲
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۲
.jpg)
زمین‌لرزهٔ قائن یا اَردِکول، زمین‌لرزه‌ای مهیب بود که در ۱۰ مهٔ ۱۹۹۷ ساعت ۰۷:۵۷ به وقت هماهنگ جهانی (۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۶ ساعت ۱۲:۲۷ به وقت محلی)، استان خراسان در شمال شرق ایران را لرزاند. بزرگای گشتاوری این زمین‌لرزه که شدیدترین زمین‌لرزهٔ منطقه از سال ۱۹۷۹ تا آن زمان بود، ۷٫۳ اندازه‌گیری شد و مرکز آن در روستای اردکول در ۲۷۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار داشت. زمین‌لرزهٔ قائن سومین زمین‌لرزه‌ای بود که در سال ۱۹۹۷ در ایران رخ می‌داد و خساراتی عظیم بر جای گذاشت. بر اثر این زمین‌لرزه منطقهٔ بیرجند–قائن ویران گشت؛ ۱٬۵۶۷ نفر کشته، بیش از ۲٬۳۰۰ نفر مجروح، و ۵۰٬۰۰۰ نفر آواره شدند؛ ۱۵٬۰۰۰ واحد مسکونی تخریب شد یا آسیب دید. سازمان زمین‌شناسی آمریکا زمین‌لرزهٔ قائن را مرگ‌بارترین زمین‌لرزهٔ سال ۱۹۹۷ توصیف کرد. ۲۱۵ پس‌لرزه بر شدت خرابی‌ها افزود و بسیاری از بازماندگان را مجبور به ترک منطقه کرد. بعدها مشخص شد که زمین‌لرزه بر اثر گسیختگی در امتداد گسلی که در زیر خط مرزی ایران–افغانستان واقع بود، ایجاد شده‌است. در نهایت میزان خسارت‌ها ۱۰۰ میلیون دلار آمریکا برآورد شد، و بسیاری از کشورها با اهدای پتو، چادر، لباس، و مواد غذایی به یاری زلزله‌زدگان شتافتند. گروه‌های نجات به منطقه اعزام شدند تا داوطلبان محلی را در یافتن بازماندگانی که زیر آوارها مدفون شده بودند، یاری کنند. میزان تخریب‌ها در اطراف رومرکز زمین‌لرزه تقریباً ۱۰۰ درصد اعلام شد که عمدتاً ناشی از شیوهٔ ناصحیح ساخت‌وساز در مناطق روستایی بود.
مقاله برگزیده ۳
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۳
زمین‌لرزهٔ سال ۱۳۸۱ بوئین‌زهرا (یا زمین‌لرزهٔ آوج یا چنگوره) در ۱ تیر ۱۳۸۱ به بزرگی ۶٫۵ ریشتر و بزرگای گشتاوری ۶٫۳ در شهرستان بوئین‌زهرا (در جنوب استان قزوین و شمال غربی ایران)، که پیوندگاه همگذری چندین خطوط گسلی عمده است، رخ داد. رومرکز زمین‌لرزه در نزدیکی روستاهای آبدره و چنگوره در شهرستان بوئین‌زهرا، در رویه‌ای که به زمین‌لرزه‌های مخرب شناخته شده‌است، قرار داشت که در آن دست‌کم ۲۶۱ تن کشته و ۱۵۰۰ تن دیگر نیز زخمی شدند. این زلزله ۲۰ پس‌لرزه نیز در پی داشت.
به‌گزارش پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (IIEES)، گرچه این زمین‌لرزه در تهران که در ۲۹۰ کیلومتری شرق مرکز زمین‌لرزه قرار دارد، خسارتی به‌بار نیاورد ولی به‌خوبی احساس شد. بیشتر خانه‌ها در سامان زمین‌لرزه را منازل یک‌طبقه با مصالح بنایی دربر می‌گرفتند که کمابیش همگی فروریختند. کندی مسئولین امر در رسیدگی به قربانیانی که نیازمند کمک بودند، خشم مردم محلی را برانگیخت. ساکنین آوج از سر ناامیدی، به پرتاب سنگ به‌سمت اتوموبیل وزیر کشور وقت و کاروان همراه وی در زمان بازدیدشان از مناطق آسیب‌دیده پرداختند.
مقاله برگزیده ۴
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۴
زمین‌ساخت صفحه‌ای یا تکتونیک صفحه‌ای (به انگلیسی: Plate tectonics) به بررسی و مطالعهٔ حرکات وسیع‌مقیاس در سنگ‌کُرهٔ (به انگلیسی: لیتوسفر) کُرهٔ زمین می‌پردازد. این نظریه بر اساس نظریهٔ رانش قاره‌ای در نخستین دهه‌های قرن بیستم مطرح شد و پس از اثبات مفهوم گسترش بستر دریا در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ م توسط بسیاری از زمین شناسان پذیرفته شد.
بر اساس این نظریه، سنگ‌کُره (پوستهٔ کُرهٔ زمین) (به انگلیسی: لیتوسفر) زمین از صفحاتی (به انگلیسی: صفحات تکتونیکی) تشکیل می‌شود که در کل شامل ۷ یا ۸ صفحهٔ اصلی، که در مواردی خود از تعدادی صفحات کوچک تشکیل می‌شوند، ساخته شده‌است.
این صفحات به‌صورت مداوم در حال حرکت هستند و براثر برخورد این صفحات پدیده‌هایی همچون زلزله، آتش‌فشانها، تشکیل کوهها، تشکیل درازگودالها و دیگر پدیده‌ها حاصل می‌شوند. میزان حرکت این صفحات از کمترین حد ۰ میلی‌متر در سال تا بیشترین حد ۱۰۰ میلی‌متر در سال، بسته به نوع، جایگاه و شرایط آنها تخمین زده می‌شود.
مقاله برگزیده ۵
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۵
ماری انینگ یکی از بزرگترین فسیلشناسان دنیا (۲۱ می ۱۷۹۹ - ۹ مارس ۱۸۴۷) است. در مورد ماری انینگ مقالات و کتب چندی نوشته شده اما تلاش‌های وی در راه پیشرفت علم دیرین‌شناسی، هنوز بر همگان آشکار نیست. پدر و مادر ماری انینگ در سواحل جنوبی بریتانیا زندگی می‌کردند. پدرش کمدساز بود اما گاهی نیز فسیل جمع می‌کرد و از این طریق مهارت‌های شناسایی و جمع‌آوری فسیل‌ها به ماری انینگ رسید.
فسیل‌های ایکتیاسور (یکی از شکارچیان دریایی مهم عصر دایناسورها) اولین بار توسط ماری انینگ (در سواحل دورست بخش لایم رجیس) کشف شد. شاید مهمترین کشف وی از دیدگاه علمی کشف پلسیوزور[۲] باشد. اینکه حدود دو قرن پیشیک زن جوان آنﮫم از یک خانواده فقیر توانسته به چنان دانش و مﮫارت‌هایی دست یابد، مسئله مهمی بود.
مقاله برگزیده ۶
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۶
آبفشان (به انگلیسی: Geyser) چشمهٔ آب گرمی است که در فواصل زمانی معین آب داغ را با سرعت زیادی به بیرون پرتاب می‌کند. یکی از مراکز آبفشان‌های جهان پارک ملی یلوستون است.
علت پدید آمدن آبفشان شرایط خاص هیدروجیولوژیکال است. این پدیده تنها در چند مکان بر روی زمین اتفاق می افتد و در واقع پدیده ای نسبتاً نادر به حساب می آید. تمامی مناطق شامل آبفشان ها در نزدیکی مناطق آتشفشانی فعال قرار دارند و دلیل شکل گیری آنها نزدیک بودن به ماگما هاست.
در فرایند شکل گیری این پدیده، آب روی سطح زمین خود را به عمق متوسط حدود ۲۰۰۰ متر (۶۶۰۰ فوت) می رساند و در آن جا در تماس با صخره های داغ قرار می گیرد. جوش آمدن آبی که تحت فشار قرار گرفتهُ باعث تولید آبفشان و افشانه بخار داغ از دریچه سطح آبفشان می شود (انفجار هیدروترمال).
مقاله برگزیده ۷
درگاه:علوم زمین/مقاله برگزیده/۷
پارک ملی یلواستون (به انگلیسی: Yellowstone National Park) یک پارک ملی واقع در ایالات متحده آمریکا و ایالت‌های وایومینگ، مونتانا و آیداهو است. این پارک در ۱ مارس ۱۸۷۲ به وسیله کنگره ایالات متحده آمریکا و به عنوان یک پارک ملی در ایالت وایومینگ بنا نهاده شد و سپس به ایالت‌های مونتانا و آیداهو گسترش یافت. این پارک نخستین پارک ملی جهان محسوب می‌گردد و شهرتش را مدیون حیات وحش و ویژگی‌های انرژی زمین‌گرمایی خود و به خصوص جلوه محبوب آن، آبفشان الد فیتفول است. این پارک ملی دارای اکوسیستمهای متنوعی است ولی جنگل‌های کوهستانی اکوسیستم غالب را شکل می‌دهد.
در زیر منطقه آرام پارک ملی یلوستون در آمریکا، مخزن عظیمی از گدازه‌های آتشفشانی قرار دارد. دلیل وجود آبفشان‌ها و چشمه‌های جوشان آب گرم که مشخصه اصلی این منطقه است.
مقاله برگزیده ۸
مقاله برگزیده ۹
مقاله برگزیده ۱۰
مقاله برگزیده ۱۱
مقاله برگزیده ۱۲
مقاله برگزیده ۱۳
مقاله برگزیده ۱۴
مقاله برگزیده ۱۵
مقاله برگزیده ۱۶
مقاله برگزیده ۱۷
مقاله برگزیده ۱۸
مقاله برگزیده ۱۹
مقاله برگزیده ۲۰
مقاله برگزیده ۲۱
مقاله برگزیده ۲۲
مقاله برگزیده ۲۳
مقاله برگزیده ۲۴
مقاله برگزیده ۲۵
مقاله برگزیده ۲۶
مقاله برگزیده ۲۷
مقاله برگزیده ۲۸
مقاله برگزیده ۲۹
مقاله برگزیده ۳۰
مقاله برگزیده ۳۱
مقاله برگزیده ۳۲
مقاله برگزیده ۳۳
مقاله برگزیده ۳۴
مقاله برگزیده ۳۵
مقاله برگزیده ۳۶
مقاله برگزیده ۳۷
مقاله برگزیده ۳۸
مقاله برگزیده ۳۹
مقاله برگزیده ۴۰
مقاله برگزیده ۴۱
مقاله برگزیده ۴۲
مقاله برگزیده ۴۳
مقاله برگزیده ۴۴
مقاله برگزیده ۴۵
مقاله برگزیده ۴۶
مقاله برگزیده ۴۷
مقاله برگزیده ۴۸
مقاله برگزیده ۴۹
مقاله برگزیده ۵۰
مقاله برگزیده ۵۱
مقاله برگزیده ۵۲
مقاله برگزیده ۵۳
مقاله برگزیده ۵۴
مقاله برگزیده ۵۵
مقاله برگزیده ۵۶
مقاله برگزیده ۵۷
مقاله برگزیده ۵۸
مقاله برگزیده ۵۹
مقاله برگزیده ۶۰
مقاله برگزیده ۶۱
مقاله برگزیده ۶۲
مقاله برگزیده ۶۳
مقاله برگزیده ۶۴
مقاله برگزیده ۶۵
مقاله برگزیده ۶۶
مقاله برگزیده ۶۷
مقاله برگزیده ۶۸
مقاله برگزیده ۶۹
مقاله برگزیده ۷۰
مقاله برگزیده ۷۱
مقاله برگزیده ۷۲
مقاله برگزیده ۷۳
مقاله برگزیده ۷۴
مقاله برگزیده ۷۵
مقاله برگزیده ۷۶
مقاله برگزیده ۷۷
مقاله برگزیده ۷۸
مقاله برگزیده ۷۹
مقاله برگزیده ۸۰
مقاله برگزیده ۸۱
مقاله برگزیده ۸۲
مقاله برگزیده ۸۳
مقاله برگزیده ۸۴
مقاله برگزیده ۸۵
مقاله برگزیده ۸۶
مقاله برگزیده ۸۷
مقاله برگزیده ۸۸
مقاله برگزیده ۸۹
مقاله برگزیده ۹۰
مقاله برگزیده ۹۱
مقاله برگزیده ۹۲
مقاله برگزیده ۹۳
مقاله برگزیده ۹۴
مقاله برگزیده ۹۵
مقاله برگزیده ۹۶
مقاله برگزیده ۹۷
مقاله برگزیده ۹۸
مقاله برگزیده ۹۹