دختران قوچان

دختران قوچان اشاره به واقعهٔ فروش دختران قوچان به عنوان مالیات به ترکمان‌ها و ارمنی‌های عشق‌آباد در زمان قاجار در بهار و پائیز ۱۳۲۳ هجری قمری (مصادف با ۱۹۰۵ میلادی) در عصر حکومت غلامرضاخان اینانلو و پسرش امیرحسین خان در خراسان اشاره دارد. در بحبوحهٔ انقلاب مشروطه و شکل‌گیری مجلس، این ماجرا در فضای عمومی ایران جنجال‌انگیز شد.

در ادبیات و هنر

افسانه نجم‌آبادی در کتاب حکایت دختران قوچان به بررسی این ماجرا پرداخته است. علی‌اکبر دهخدا در آن زمان در ستون چرند و پرند تصنیفی را در این زمینه با ترجیع «ای خدا کسی فکر ما نیست» منتشر کرد.

حمیدرضا شاه‌آبادی در داستان لالایی برای دختر مرده به این ماجرا اشاره کرده است.

نمایش «مجلس بلبشو جور کردن» نوشته و کار فرشید قلی‌پور، روایتی از همین تراژدی است.

احمد کسروی در این باره می‌نویسد:

ایرانیان عشق‌آباد، تلگرافی به مجلس فرستاده بودند بدین‌سان: «ما به چشم خود دیدیم که اطفالِ قوچانی‌ها را در عشق‌آباد مثل گوسفند و سایر حیوانات به ترکمانان می‌فروختند و کسی نبود دادرسی نماید…» در نشست ششم اسفند (۱۳ محرم) میرزا محمود کتابفروش آگاهی‌های گشاده‌تری در آن باره داده چنین گفت که داستان دو تاست: یکی آن که در سال گذشته در خراسان ملخ‌خواری شده و کشت‌ها بار نداده بود. مردم به شاه نامه نوشته و دادخواهی کردند و شاه گفت کسی برای بازرسی فرستاده شود. ولی عین‌الدّوله گوش نداد و آصف‌الدّوله [حکمران خراسان] و کارکنان او فشار آورده مالیات خواستند و مردم ناگزیر شده دختران خود را فروختند که ترکمانها خریدند. دیگر آن که سالار مُفخّم بجنوردی از سوی دولت برای جلوگیری از تاخت و تاراج ترکمان‌ها می‌بود و سالانه پولی از آن باره می‌گرفتی، ولی آصف الدّوله آن پول را بُرید و او نیز ترکمانان را برانگیخت که به خاک قوچان ریختند و پس از کشتار و تاراج شصت تن از زنان و دختران را دستگیر کرده با خود بردند و در عشق‌آباد فروختند.

جستارهای وابسته

• زنان در ایران قاجاری