جنگ دشت شیر

جنگ دشت شیر در نیمهٔ اول سال ۱۳۲۱ خورشیدی در منطقه‌ی میداوود فعلی که سکونتگاه طوایف ممبینی و قراء همجوار آن شامل: طوایف زنگنه، کرد زنگنه، بیگدلی و سایر طوایف جانکی گرمسیر است رقم خورده و تا نیمه دوم سال ۱۳۲۲ ادامه پیدا کرد. رهبری این خیزش را ابوالقاسم خان بختیار، طراح عملیات علی‌اصغر خان و فرماندهی قشون بختیاری بر عهدهٔ مهراب خان عجمی بوده است، در این جنگ علاوه بر جانکی و بختیاری چهارلنگ بسیاری از طوایف بختیاری هفت لنگ شامل بابادی، بهداروند، منجزی، دورکی و دینارونی حضور داشتند.

نامه تشکر ابولقاسم خان از ملا حسن گودرزی فرزند آ گودرز از سران ایل ممبینی

مقامات دولتی و نظامی خوزستان یک گروهان جهت سرکوب بختیاری ها به منطقه جانکی(باغملک امروزی) اعزام کرد. این ستون نظامی که فرماندهی آن بر عهده سرگرد "کشورپاد" بود، در پاسگاه رودزرد مستقر شدند. آنها قصد داشتند خود را به قلعه‌تل برسانند. قوای اعزامی با پیشقراولان بختیاری درگیر شدند. گروهان اعزامی در منطقه دشت شیر سمت بالای (شمال) میداوود به محاصره بختیاری‌ها در آمد اما پس از چند روز مقاومت، حلقه محاصره را شکستند و عقب نشینی کردند. این نبرد که به جنگ "دشت شیر ممبینی" شهرت پیدا کرد در سه مرحله انجام گرفت:                      

۱-سواران بختیاری ابتدا در "دره گاو مردار" که قبل از دشت شیر است با گروهان اعزامی درگیر شدند. آ مهراب عجمی و خداداد بهداروند در این منطقه کشته شدند. تلفات سنگینی نیز به قوای دولتی وارد شد.

۲- با ورود نظامیان به دشت شیر، نبرد سنگینی انجام گرفت. قوای دولتی به محاصره کامل درآمدند. جنگ چند روز ادامه داشت. تعدادی از نظامیان کشته و تعدادی نیز خلع سلاح شدند.

۳-با انتشار خبر محاصره نظامیان در دشت شیر، یک ستون نظامی برای شکستن محاصره به منطقه اعزام شد. گروه اندکی از تفنگداران بختیاری در محلی به نام "دالوبرکه" ستون نظامی را به کمین انداخت. با تحمل تلفاتی سنگین، ستون نظامی مجبور به عقب نشینی شد. سرگرد کشورپاد که سرسختانه مقاومت می کرد، توانست خود و باقیمانده نیروهای تحت امرش را از مهلکه نجات و روانه رامهرمز شود. در این نبرد شمار کشته های نظامیان تا ۱۵۰ نفر اعلام شده است. از نیروهای بختیاری و مردم عادی نیز ۱۰۰ نفر کشته شدند. (مکبن، ۱۳۷۳ ؛ خسروی، ۱۳۸۴)

ابولقاسم خان بختیاری از فاتحان جنگ دشت شیر ممبینی

در این جنگ ایذه، قلعه تل، باغ‌ملک و میداوود از کنترل دولت مرکزی خارج شدند و قوای دولتی خلع سلاح و بخش وسیعی از خاک بختیاری از لردگان و اردل تا میداوود و مناطق جانکی گرمسیر به تصرف بختیاری‌ها در آمد، و نظام خوان سالاری مجدا احیاء گردید و علی‌اصغر خان در منطقه نور آباد ایذه با علم کردن خیمه و خرگاه به رسم خوانین بزرگ به رتق و فتق امور رسیدگی می گرد. این حادثه زمانی رخ داد که رضاشاه از گردونهٔ قدرت ساقط و توسط انگلیسی‌ها و دولت های متفقین به جزیره موریس تبعید شده بود و محمدرضا پهلوی که جوانی کم تجربه بود به سلطنت می‌رسد و همزمان با آن شمال و جنوب ایران به اشغال ارتش های شوروی و انگلستان در آمد. موضع ایران که پیش از آن در راستای پشتیبانی و حمایت از آلمان هیتلری بوده است، با شروع سلطنت محمدرضا پهلوی تغییر پیدا می‌کند و ایران به پل پیروزی متفقین تبدیل می‌شود. در چنین اوضاع و احوالی که با آزادی زندانیان سیاسی و اعطای آزادی های نسبی همراه بوده، بسیاری از خوانین و سرکردگان عشایر که در تهران محبوس و تحت نظر بودند آزاد شدند. سقوط رضاخان شادی و شعف زایدالوصفی را در میان بختیاری‌ها بوجود آورد؛ ابوالقاسم خان بختیار در چنین اوضاع و احوالی با بسیج نیروهای عشایر بختیاری در صدد بر آمد با وارد کردن ضربات سهمگین مانع شکل گیری پهلوی گردد. استراتژی جنگی ابوالقاسم این بوده است که ایذه و باغملک و تمامی مناطق جانکی گرمسیر را به تصرف در بیاورد تا از این طریق ضمن نزدیک شدن به چاه‌های نفت، آخرین میخ را در تابوت حکومت پهلوی بکوبد و ضمن تشجیع آلمانی‌ها ضربه نهایی را به استعمار انگلستان وارد نمایند. این حرکت بختیاری ها را نمی‌توان نادیده گرفت چون در نهایت منجر به حفظ تمامیت ارضی و مانع فروپاشی و تجزیه ایران شده است.

اشعار محلی حماسه دشت شیر

درویشخان مُمبِینی، وا شاه کُنه جنگ تَش نَهاد وِ دشت شیر، سی ایل چهارلنگ

تُفنگُم برنو شاهی داره دوتا تاج مُمبِینی به دشَت شیر به کَس نَدا باج

دشت شیر مُحاصره رَه نیکُنه کَس لشکر مُمبِینیِ پا نینِهه پَس

جنگ شیر به دشت شیر داره تماشا مو بُردُم چهارصد برنو، بعد رضا شاه

مسلسل کار ایکُنه ، ایتا و اوتا چی رستم جنگ ایکُنه، درویش کوتاه

کاغذی بِسی کُنم، سی خان دالون فَرِجلا کُردزنگنه، زِید زیر بالون

تصنیف مرجنگه، مرجنگه و.... تصنیف جنگ شیر مِن دشت شیر داره تماشا و.... در سراسر مردم بختیاری شهرت و آوازه جنگاوری های ایل ممبینی و مردم بختیاری به رهبری ابوالقاسم خان بختیاری را یاد آوری می نماید.

منابع

•«اولین شورش ابوالقاسم خان بختیاری». موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

•مهرزادقنبری سردار اکبری خرادآذر. سرگذشت ایل چهارلنگ ۱۳۸۶ چاپ اول

•عکاشه، اسکندر. تاریخ ایل بختیاری. تهران، ۱۳۶۵

•شیرهای بیشه بختیاری نوشته دکتر خسرو معتمد

•گارثویت، ج.ر. تاریخ سیاسی-اجتماعی بختیاری، ترجمهٔ مهراب امیری، تهران، ۱۳۷۳ش.

•تقی‌پور، علی اکبر. تاجی بر تارک تاریخ معاصر

•مسعود بهنود، کشته شدگان بر سر قدرت، شابک ‎۹۶۴−۴۰۵−۰۵۵-X.

•سرگذشت بختیاری نوشته عبدالله شهبازی

•کتاب بختیاری در گذر تاریخ نوشته قدمعلی سلطانی

•کتاب تاریخ سیاسی اجتماعی بختیاری نوشته عباس عظیمی

•کتاب تاریخ بختیاری نوشته سردار اسعد