جعفر یمین‌الممالک

میرزا جعفر خان اسفندیاری یمین‌الممالک
حاکم تهران
پادشاه	احمدشاه قاجار
حاکم مازندران
پادشاه	احمدشاه قاجار
معاون نخست وزیر
پادشاه	احمدشاه قاجار
اطلاعات شخصی
درگذشته	۱۲۹۶ (خورشیدی)
ملیت	ایران
فرزندان	حسین‌خان یمین‌حضور، اسدالله یمین اسفندیاری، موسی نوری اسفندیاری، شمس‌السلطنه، ایران‌الدوله
پیشه	، دولت‌مرد و دیپلمات

میرزا جعفر خان یمین الممالک اسفندیاری دولت‌مرد و دیپلمات دوره قاجار بود.

زندگی

میرزا جعفر خان فرزند میرزا محمد خان صدیق الملک (از اعضای وزارت امور خارجه) و برادر کوچکتر حسن اسفندیاری (سیاستمدار و دولت‌مرد اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی) در سال ۱۲۸۴ هجری قمری (۱۲۴۷ خورشیدی) در تهران به دنیا آمد. در رشته مهندسی دارالفنون تحصیل کرد و به استخدام اداره نامه نگاری وزارت امورخارجه درآمد. طی مدارج ترقی، به ریاست اداره دول غیرهمجوار و ملل متنوعه و سپس اداره عثمانی و اداره کل تذاکر (گذرنامه) و اداره محاسبات رسید. سپس به کارپردازی کل عراق عرب منصوب شد. هنگامی که محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست در بغداد بود و از خدمت کناره گیری کرد. پس از خلع محمدعلی شاه به تهران احضار و حاکم پایتخت و سپس حاکم مازندران شد. در ۲۹ دی ۱۲۸۹ عبدالحسین میرزا فرمانفرما وزیر جنگ وقت او را به عنوان معاون خود به مجلس معرفی کرد. سپس به معاونت وزارت خارجه و معاونت نخست وزیر رسید.

در سال ۱۲۹۶ خورشیدی هنگام عبور از خیابان شاه آباد (جمهوری اسلامی کنونی) تهران، شخصی او را با حاج یمین الملک وزیر دارایی وقت اشتباه گرفت و با تیشه به او حمله کرد. او بر اثر ضربه، یک هفته بعد در بیمارستان آمریکایی درگذشت. میرزاجعفر خان به برادر کوچکترش حاج محتشم السلطنه و پسرش اسدالله یمین اسفندیاری وصیت کرد از مجازات قاتل صرف نظر کنند.

از نگاه دیگران

محمود علامیر که در اواخر سلطنت مظفرالدین‌شاه معاونت وزارت امور خارجه را به عهده داشت و با یمین‌الممالک همکار بود، درباره او می‌نویسد:

«یمین‌الممالک جوان خوشگل و خوب‌روی، ساده و با حقیقت و حسن اخلاق بود. از فقرا دستگیری می‌کرد و نسبت به همه با درستی رفتار می‌نمود. تملق و دورویی و دروغگویی نداشت. در اولین برخورد ظاهرش قدری نچسب بود، اما باطنش فی‌الواقع پاک و باصفا بود. اطلاعاتش زیاد نبود ولی برای برای کاری که به عهده داشت، اطلاعاتش کافی بود.»

خانواده

یمین‌الممالک با فرخ‌لقا خانم دختر میرزا علی‌نقی‌خان حکیم‌الممالک ازدواج کرد و صاحب سه پسر و دو دختر شد. فرزندان او عبارت بودند از:

• حسین‌خان یمین‌حضور
• اسدالله یمین اسفندیاری، پس از پدر لقب یمین‌الممالک گرفت
• موسی نوری اسفندیاری (موفق‌السلطنه)
• شمس‌السلطنه اسفندیاری، همسر سید شمس‌الدین سجادی (پسر آقا محسن عراقی)
• ایران‌الدوله اسفندیاری، همسر سید کاظم سجادی (پسر سید شمس‌الدین از دختر حکیم‌الممالک)

منابع

• نوری اسفندیاری، اسدالله (۱۳۲۹). تاریخ خانواده اسفندیاری. تهران: چاپ اقبال. صص. ۸۸ - ۸۹.