پرش به محتوا

تنگی واژن

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

تنگی واژن (انگلیسی: Vaginal stenosis؛ ‏ در پزشکی: اِستنوز واژینال) وضعیتی غیرطبیعی است که در آن، واژن به سبب تشکیل بافت فیبروزی، باریک‌تر و کوتاه‌تر می‌شود.[۱][۲] تنگی واژن ممکن است منجر به ناکارآمدی جنسی و دردآمیزش شده و معاینهٔ لگن را دشوار و دردناک کند.[۱] لایهٔ پوششی درون واژن نیز ممکن است نازک‌تر و خشک‌تر شود و حاوی بافت اِسکار باشد. این وضعیت می‌تواند منجر به درد در هنگام آمیزش جنسی یا معاینه لگن شود. تنگی واژن اغلب در اثر پرتودرمانی لگن خاصره، اپیزیوتومی،[۳] یا سایر روش‌های جراحی ایجاد می‌شود.[۴][۵][۶] شیمی‌درمانی نیز ممکن است احتمال ایجاد تنگی واژن را افزایش دهد.[۷] تنگی واژن همچنین می‌تواند ناشی از جراحی ترمیمی دستگاه تناسلی در افراد مبتلا به هایپرپلازی مادرزادی آدرنال باشد.[۸]

علائم و نشانه‌ها

[ویرایش]

شاخص‌های رایج وجودِ تنگی واژن شامل درد و خونریزی در طول رابطه جنسی همراه با انواع دیگر ناکارآمدی جنسی است.[۱] این عارضه ممکن است منجر به چالش‌هایی مانند دشواری در برقراری رابطه جنسی و کاهش میل جنسی شود.[۹] انواع شدید تنگی واژن ممکن است با ناتوانی کامل در برقراری رابطه جنسی همراه باشد.[۱]

آتروفی، اِسکار و آسیب به بافت واژن به دلیل تنگی واژن می‌تواند منجر به خشکی، التهاب و کاهش خاصیت کشسانی بافت واژن شود.[۱۰]

اثرات ماندگار تنگی واژن ممکن است علاوه بر محدودیت‌های فیزیکی، بر سلامت روانی فرد هم اثر بگذارد.[۱] علائم ممکن است به دنبال درمان نارسایی تخمدان یا پس از یائسگی بدتر شود و منجر به کاهش لزجی و تشدید نازک‌شدگی بافت واژن شود.[۱]

علل بروز

[ویرایش]

به دنبال پرتودرمانی

[ویرایش]

سرطان رحم، سرطان واژن، سرطان مقعد، سرطان روده بزرگ، سرطان دهانه رحم در بسیاری از مواقع با استفاده از پرتودرمانی، به ویژه رادیوتراپی با اشعهٔ خارجی و براکی‌تراپی است.[۱] تنگی واژن ناشی از تشعشع یکی از عوارض جانبی احتمالی درمان است[۱۱] و یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی آن است که حدود یک سوم افرادی که تحت پرتودرمانی لگن هستند، آن را تجربه می‌کنند.[۱۲][۱۳] تنگی ناشی از پرتودرمانی ممکن است یک واکنش دیرهنگام به درمان باشد. آسیب به بافت پوششی واژن باعث تولید کلاژن غیرطبیعی می‌شود که منجر به آتروفی، از دست دادن عضله، کاهش جریان خون، هیپوکسی و فیبروز می‌شود. رنگ‌پریدگی، چسبندگی و شکنندگی بافتی همراه با از دست دادن خاصیت ارتجاعی واژن قابل مشاهده است.[۱] همه اینها می‌توانند به ناکارآمدی جنسی منجر شوند که بیش از نیمی از بازماندگان سرطان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.[۱۰] برخی از افرادی که پس از پرتودرمانی دچار کاهش عملکرد تخمدان و کمبود استروژن دارند، ممکن است پوشش مخاطی نازک‌تری در واژن داشته باشند که تنگی واژن را بدتر می‌کند.[۱۰]

عوامل خطرساز

[ویرایش]

در حالی که شدت تنگی واژن تا حد زیادی به نوع پرتودرمانی دریافتی بستگی دارد، عوامل خطرساز متعددی ممکن است در ایجاد تنگی واژن نقش داشته باشند. افراد بالای ۵۰ سال مبتلا به سرطان دهانه رحم در معرض خطر بیشتری برای تنگی واژن ناشی از پرتودرمانی هستند.[۱۰] استعمال دخانیات نیز با خطر بیشتر تنگی واژن همراه است.[۱۰] همچنین ارتباط زیادی بین تنگی واژن و مسائلی که سبب رنگ‌پریدگی واژن می‌شوند، وجود دارد، یعنی هنگامی که غشاهای مخاطی داخل واژن نازک و خشک می‌شوند و منجر به التهاب و فیبروز می‌گردند.[۱۰][۱۴]

عمل‌های جراحی

[ویرایش]

چندین نوع روش جراحی ممکن است در بروز تنگی واژن نقش داشته باشند. اپیزیوتومی - که برش‌هایی برای کمک به زایمان طبیعی است - ممکن است منجر به باریک شدن دهانه واژن و دردآمیزش طولانی‌مدت شود: تقریباً ۱۳ درصد احتمال تجربه دردآمیزش به مدت دست کم ۶ ماه پس از انجام یک اپیزیوتومی معمولی وجود دارد.[۱۵] هنگامی که بافت اپیزیوتومی به درستی ترمیم و بهبود نمی‌یابد، عوارضی چون آسیب مخاط و اِسکار محتمل است،[۱۶] که می‌تواند به ایجاد تنگی واژن کمک کند. تنگی واژن شایع‌ترین عارضه بعد از عمل در افراد مبتلا به هایپرپلازی مادرزادی آدرنال است که در دوران نوزادی یا کودکی تحت عمل جراحی ترمیمی دستگاه تناسلی قرار می‌گیرند.[۱۷] تنگی واژن می‌تواند یک عارضه زودرس جراحی باشد یا ممکن است بعداً در نوجوانی ایجاد شود.[۸] علاوه بر این، در افرادی که جراحی تطبیق و بازتایید جنسیت مرد به زن انجام می‌دهند، مانند واژینوپلاستی، تنگی واژن یک عارضه شایع پس از جراحی است.[۱۸]

تشخیص

[ویرایش]

در حال حاضر چندین شیوهٔ درجه‌بندی برای ارزیابی تنگی واژن وجود دارد اما هیچ‌کدام تثبیت‌شده و استاندارد نیستند. دو مقیاس درجه‌بندی رایج عبارتند از: (۱) «معیارهای اصطلاحی رایج برای رویدادهای نامطلوب» مؤسسه ملی سرطان (CTCAE) نسخهٔ ۴٫۰ و (۲) «اثرات دیرهنگام در بافت‌های عادی - نمره ذهنی، هدف، مدیریت و تحلیلی» (LENT-SOMA).[۱] روش اول تنگی واژن را بر پایهٔ سه درجه‌بندی بر اساس (الف) کوتاه شدن یا باریک شدن واژن (ب) میزان اخلال در انجام معاینه فیزیکی و (ج) تداخل آن با استفاده از تامپون یا فعالیت جنسی ارزیابی می‌کند.[۱] با این حال، این مقیاس فقط مختص آسیب‌های واژن نیست.[۱۰] روش درجه‌بندی LENT-SOMA برای تنگی واژن بر اساس ارزیابی علائم ذهنی، تست‌های تحلیلی و تظاهرات بالینی مشاهده‌شده‌است.[۱] این روش توسط «سازمان اروپایی تحقیقات و درمان سرطان» (EORTC) به همراه «گروه سرطان‌شناسی و پرتودرمانی» ایالات متحده آمریکا (RTOG) ابداع شده‌است.[۱۰]

فقدان یک شیوهٔ درجه‌بندی تثبیت‌شده به‌طور بالقوه منجر به درمان‌های نه چندان مؤثر اتساع واژن و تنگ ماندن طولانی‌مدت واژن در بیماران شده‌است.[۱۹] تنگی واژن اغلب با پارامترهای ذهنی/خودانگاشتی تشخیص داده می‌شود.[۱۹] این پارامترهای ذهنی در ترکیب با انواع مقیاس‌های درجه‌بندی موردِ استفاده، در عمل بالینی قابل پیاده‌سازی و استفاده نیست.[۲۰] این امر تشخیص صحیح بیماری و ایجاد یک درمان استاندارد را دشوارتر می‌کند.[۲۰]

مدیریت درمان

[ویرایش]

درمان اتساعی واژن

[ویرایش]

تنگی واژن معمولاً با روش «درمان اتساعی واژن» (VDT) درمان می‌شود، اما شواهد علمی کافی مبنی بر اثربخشی آن وجود ندارد.[۲۱][۲۲] گشادکننده واژن دستگاه‌های صاف و استوانه‌ای شکلی هستند که باعث کشش و شل شدن بافت واژن می‌شوند.[۲۳] درمان گشادکننده واژن نیاز به یک روال ثابت دارد و ممکن است باعث ناراحتی فیزیکی و/یا روانی فرد شود که پایبندی به درمان را دشوارتر می‌کند.[۱۹] ارزیابی اثربخشی درمان اتساع واژن ممکن است دشوار باشد زیرا اندازه‌گیری و کنترل عملکرد جنسی و کیفیت زندگی فرد آسان نیست.[۲۱] مدت زمان بهینه درمان گشادکننده واژن و اثربخشی آن در عملکرد جنسی و پیامدهای مرتبط با سرطان نامشخص است.[۲۴]

علیرغم فقدان شواهد علمی قابل اعتماد، بسیاری از دستورالعمل‌ها و مقاله‌های مروری استفاده از درمان گشادکننده واژن را پس از پرتودرمانی لگن پیشنهاد می‌کنند.[۱۰] اعتقاد بر این است که این روش درمانی، موجب کشش بافت‌های واژن و مجرای واژن شده و منجر به رشد سلول‌های باقت پوششی و کاهش احتمالی فیبروز محیطی می‌شود.[۱۰] برخی از پژوهش‌ها حتی ارتباط بین «درمان اتساعی واژن» و جلوگیری از خطر تنگی شدید واژن را مطرح کرده‌اند.[۱۰]

مطابق برخی از پژوهش‌ها، هنگامی که مدت اتساع واژن طی «درمان اتساعی واژن» طولانی باشد، نتایج مثبتی را برای بیمار به همراه دارد.[۲۳] ثابت شده که استفاده از «درمان اتساعی واژن» به همراه مدیتیشن و موسیقی آرام بخش اثربخشی آن را افزایش می‌دهد، اگرچه شواهد علمی موجود برای این موضوع باکیفیت نیستند.[۲۳] برای افزایش احتمال موفقیت این روش درمانی و بهینه‌سازی آن، باید حمایت روانی-اجتماعی منظم و و پیگیری‌های مداوم انجام شود.[۱]

روش‌های درمانی دیگر

[ویرایش]

پیشرفت‌های اخیر درمانی شامل استفاده موضعی از اسید هیالورونیک، لیزردرمانی و تجویز استروژن واژینال است، اما پژوهش‌های بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.[۱۰] اسید هیالورونیک به درمان تنگی واژن با حفظ رطوبت برای ارتقا ترمیم بافت واژن کمک می‌کند.[۲۵] در حال حاضر هیچ گونه منع مصرف شناخته‌شده‌ای برای این دارو وجود ندارد و به دلیل همین بی‌خطری نسبی، معمولاً پزشکان آن را تجویز می‌کنند.[۱۰]

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که لیزردرمانی علائم آتروفی تناسلی را در دوران یائسگی بهبود می‌بخشد، اما در حال حاضر مطالعات زیادی در مورد تأثیر آن بر روی افراد مبتلا به تنگی واژن ناشی از رادیوتراپی وجود ندارد.[۱۰] یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ بهبود طول واژن و همچنین شاخص سلامت واژن را نشان داد، اگرچه مطالعات بیشتری برای تعیین اثربخشی این روش مورد نیاز است.[۲۶]

مطالعات محدودی در مورد استروژن‌درمانی واژینال در افراد مبتلا به تنگی واژن ناشی از رادیوتراپی وجود دارد که دلیلش نگرانی از افزایش خطر عود تومور است.[۱۰] همچنین، یک پژوهش نشان داد افرادی که تحت درمان با پرتودرمانی با دوز بالا قرار می‌گیرند، احتمال کمتری برای پاسخ به درمان با استروژن دارند.[۱۰]

همه‌گیرشناسی

[ویرایش]

بروز تنگی واژن ناشی به‌دنبال رادیوتراپی به شدت متغیر و از ۱٫۲٪ تا ۸۸٪ در تغییر است[۱۰] که دلیلش محدود بودن مطالعات پیشین به گروه‌های کوچک و همچنین پراکندگی آماری به دلایل فردی همچون نوع سرطان، سن، دوز و نحوه انجام پرتودرمانی (رادیوتراپی با اشعهٔ خارجی و براکی‌تراپی) است.[۱] علاوه بر این، علائم ممکن است تا یک سال پس از پرتودرمانی خود را نشان ندهند و کم‌کم ظرف سه سال، شدت بیشتری پیدا کنند.[۱۰] تنگی واژن نیز ممکن است به دلیل داغ ننگ و ناراحتی در مورد ناکارآمدی جنسی کمتر گزارش شود.[۱] میزان بروز تنگی واژن در افرادی که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند ۵۰ درصد در افراد مبتلا به سرطان مخاط رحم و ۶۰ درصد در افراد مبتلا به سرطان دهانه رحم است.[۱۰] بروز تنگی واژن در افرادی که تحت پرتودرمانی برای سرطان مقعد یا سرطان روده بزرگ قرار می‌گیرند به‌درستی گزارش نشده‌است، اما برآورد می‌شود که تا حدود ۸۰٪ باشد.[۱۰][۲۷]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ ۱٫۱۲ ۱٫۱۳ Morris L, Do V, Chard J, Brand AH (2017). "Radiation-induced vaginal stenosis: current perspectives". International Journal of Women's Health (به انگلیسی). 9: 273–279. doi:10.2147/IJWH.S106796. PMC 5422455. PMID 28496367.
  2. ↑ "Vaginal stenosis". TheFreeDictionary.com. Retrieved 2018-03-11.
  3. ↑ Venes D (2017-01-25). Taber's Cyclopedic Medical Dictionary - Episiotomy. F.A. Davis. ISBN 9780803659407.
  4. ↑ "Vaginal Outlet Stenosis Repair". www.atlasofpelvicsurgery.com. Archived from the original on 28 June 2018. Retrieved 2018-03-11.
  5. ↑ "NCI Dictionary of Cancer Terms -Vaginal Stenosis". National Cancer Institute (به انگلیسی). Retrieved 2018-03-14.مالکیت عمومی This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  6. ↑ Rosa LM, Hammerschmidt KS, Radünz V, Ilha P, Tomasi AV, Valcarenghi RV, et al. (2016). "Evaluation and Classification of Vaginal Stenosis After Brachytherapy". Texto & Contexto - Enfermagem. 25 (2). doi:10.1590/0104-07072016003010014. ISSN 0104-0707.
  7. ↑ "How to Manage Vaginal Stenosis" (PDF). Uhn.ca. Retrieved 2022-03-14.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Merke DP, Poppas DP (2013). "Management of adolescents with congenital adrenal hyperplasia". The Lancet. Diabetes & Endocrinology. 1 (4): 341–352. doi:10.1016/S2213-8587(13)70138-4. PMC 4163910. PMID 24622419.
  9. ↑ Huffman LB, Hartenbach EM, Carter J, Rash JK, Kushner DM (2016). "Maintaining sexual health throughout gynecologic cancer survivorship: A comprehensive review and clinical guide". Gynecologic Oncology. 140 (2): 359–368. doi:10.1016/j.ygyno.2015.11.010. PMC 4835814. PMID 26556768.
  10. ↑ ۱۰٫۰۰ ۱۰٫۰۱ ۱۰٫۰۲ ۱۰٫۰۳ ۱۰٫۰۴ ۱۰٫۰۵ ۱۰٫۰۶ ۱۰٫۰۷ ۱۰٫۰۸ ۱۰٫۰۹ ۱۰٫۱۰ ۱۰٫۱۱ ۱۰٫۱۲ ۱۰٫۱۳ ۱۰٫۱۴ ۱۰٫۱۵ ۱۰٫۱۶ ۱۰٫۱۷ ۱۰٫۱۸ ۱۰٫۱۹ Varytė G, Bartkevičienė D (2021). "Pelvic Radiation Therapy Induced Vaginal Stenosis: A Review of Current Modalities and Recent Treatment Advances". Medicina. 57 (4): 336. doi:10.3390/medicina57040336. PMC 8066324. PMID 33915994.
  11. ↑ Harkenrider MM, Block AM, Alektiar KM, Gaffney DK, Jones E, Klopp A, et al. (2017). "American Brachytherapy Task Group Report: Adjuvant vaginal brachytherapy for early-stage endometrial cancer: A comprehensive review". Brachytherapy. 16 (1): 95–108. doi:10.1016/j.brachy.2016.04.005. PMC 5612425. PMID 27260082.
  12. ↑ ClinicalTrials.gov NCT03090217 Pelvic Physiotherapy in the Prevention of Vaginal Stenosis Secondary to the Radiotherapyمالکیت عمومی This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  13. ↑ "Management of radiation induced vaginal stenosis eviQ; (Australian, evidence-based health information)". www.eviq.org.au (به انگلیسی). Retrieved 2018-03-11.
  14. ↑ Yoshida K, Yamazaki H, Nakamura S, Masui K, Kotsuma T, Akiyama H, et al. (2015). "Role of vaginal pallor reaction in predicting late vaginal stenosis after high-dose-rate brachytherapy in treatment-naive patients with cervical cancer". Journal of Gynecologic Oncology. 26 (3): 179–184. doi:10.3802/jgo.2015.26.3.179. PMC 4510333. PMID 25925294.
  15. ↑ Jiang H, Qian X, Carroli G, Garner P, et al. (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group) (February 2017). "Selective versus routine use of episiotomy for vaginal birth". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (2): CD000081. doi:10.1002/14651858.CD000081.pub3. PMC 5449575. PMID 28176333.
  16. ↑ "Episiotomy Complications and Side Effects". www.birthinjuryhelpcenter.org (به انگلیسی). Retrieved 2022-08-01.
  17. ↑ Wang LC, Poppas DP (2017). "Surgical outcomes and complications of reconstructive surgery in the female congenital adrenal hyperplasia patient: What every endocrinologist should know". The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology. Genetic Steroid Disorders. 165 (Pt A): 137–144. doi:10.1016/j.jsbmb.2016.03.021. PMID 26995108. S2CID 45876518.
  18. ↑ Li JS, Crane CN, Santucci RA (2021). "Vaginoplasty tips and tricks". International Braz J Urol. 47 (2): 263–273. doi:10.1590/S1677-5538.IBJU.2020.0338. PMC 7857744. PMID 32840336.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ Haddad NC, Soares Brollo LC, Pinho Oliveira MA, Bernardo-Filho M (2021). "Diagnostic Methods for Vaginal Stenosis and Compliance to Vaginal Dilator Use: A Systematic Review". The Journal of Sexual Medicine (به انگلیسی). 18 (3): 493–514. doi:10.1016/j.jsxm.2020.12.013. PMID 33526400. S2CID 231766638.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ de Morais Siqueira T, Derchain S, Juliato CR, Pinto E Silva MP, Machado HC, Brito LG (2022). "Vaginal stenosis in women with cervical or endometrial cancer after pelvic radiotherapy: a cross-sectional study of vaginal measurements, risk for sexual dysfunction and quality of life". International Urogynecology Journal. 33 (3): 637–649. doi:10.1007/s00192-021-04798-8. PMID 33891152. S2CID 233355491.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Miles T, Johnson N, et al. (Cochrane Gynaecological, Neuro-oncology and Orphan Cancer Group) (2014). "Vaginal dilator therapy for women receiving pelvic radiotherapy". The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD007291. doi:10.1002/14651858.CD007291.pub3. PMC 6513398. PMID 25198150.
  22. ↑ White ID, Faithfull S (2006). "Vaginal dilation associated with pelvic radiotherapy: a UK survey of current practice". International Journal of Gynecological Cancer. 16 (3): 1140–1146. doi:10.1111/j.1525-1438.2006.00452.x. PMID 16803497. S2CID 12423507.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ Liu M, Juravic M, Mazza G, Krychman ML (2021). "Vaginal Dilators: Issues and Answers". Sexual Medicine Reviews. 9 (2): 212–220. doi:10.1016/j.sxmr.2019.11.005. PMID 32014450. S2CID 211026055.
  24. ↑ Damast S, Jeffery DD, Son CH, Hasan Y, Carter J, Lindau ST, Jhingran A (2019). "Literature Review of Vaginal Stenosis and Dilator Use in Radiation Oncology". Practical Radiation Oncology. 9 (6): 479–491. doi:10.1016/j.prro.2019.07.001. PMC 7944435. PMID 31302301.
  25. ↑ Gerdin B, Hällgren R (1997). "Dynamic role of hyaluronan (HYA) in connective tissue activation and inflammation". Journal of Internal Medicine. 242 (1): 49–55. doi:10.1046/j.1365-2796.1997.00173.x. PMID 9260566. S2CID 30214069.
  26. ↑ Perrone AM, Tesei M, Ferioli M, De Terlizzi F, Della Gatta AN, Boussedra S, et al. (2020). "Results of a Phase I-II Study on Laser Therapy for Vaginal Side Effects after Radiotherapy for Cancer of Uterine Cervix or Endometrium". Cancers. 12 (6): 1639. doi:10.3390/cancers12061639. PMC 7352893. PMID 32575821.
  27. ↑ Miles T. International guidelines on vaginal dilation after pelvic radiotherapy. Brook Hill, Woodstock, Oxon: Owen Mumford Ltd. 2012.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=تنگی_واژن&oldid=39603975»